Yapay Zekanın Ürettiği Sanata Gerçekten Sanat Diyebilir miyiz?
Günümüzde yapay zekanın ürettiği sanat eserleri her yerde karşımıza çıkıyor. Peki bu eserler insanların eliyle yapılan eserlerin yerini tutabilir mi, kendilerine cidden sanat eseri diyebilir miyiz? Açıklayalım...
Günümüzde yapay zekanın ürettiği görsel eserlerin git gide yaygınlaştığının farkındasınızdır.
Peki bu eserler gerçekten sanat eseri sayılır mı? Bu şüphesiz günümüzün en ilgi çekici sorularından biri.
İnsan eliyle üretilmeyen bu eserler, sanat eseri gibi göründüklerine göre sanat eseri sayılmalılar mı?
Bu soruya cevap ararken isterseniz önce şair Charles Baudelaire'in fotoğrafın icadı üstüne ne yazdığına bakalım:
'Fotoğraf sanata katkıda bulunmayı umuyor olabilir, ancak çok geçmeden onu ya gölgede bırakacak ya da tümüyle bozacaktır. Üretim miktarındaki çokluğun taşıdığı aptallık, bu yolda fotoğrafın işini kolaylaştıracaktır.
O halde gerçek vazifesine, yani bilimin ve sanatın bir hizmetkarı olmaya dönmesi gerekmektedir. Ancak somut olanla soyut olanın alanına, varlığının değeri insanlarının ruhunun sunduğu katkıya bağlı herhangi bir şeye müdahil olduğu an bizim için çok kötü bir şeye dönüşecektir!'
Baudelaire'in dillendirdiği endişeler, günümüz insanının yapay zekaya dair endişelerine çok benzemiyor mu?
Gelelim görelim ki fotoğrafın icadından sonra Monet, van Gogh, Dali, Picasso gibi çok sayıda büyük sanatçı ortaya çıktı.
Bazı şeyler değişse de bazı şeyler hep aynı kalacak diyebiliriz sanırım!
Peki sanatı nasıl tanımlıyoruz?
Sanat dediğimiz şey aslında oldukça genel ve sınırları belirsiz bir tabir. Yine de bu sorunun olası bir cevabı için Leonardo Da Vinci'yi referans alabiliriz.
Leonardo'nun 1494'te defterine çizdiği Son Akşam Yemeği tablosunun taslak çizimine bakalım.
Birçok başka sanatçı gibi onun da tabloyu istediği açı ve kompozisyonlarla yakalayana dek olası alternatifler denediğini görüyoruz.
Rönesans sanatçıları için kompozisyon büyük önem taşıyordu.
Leonardo'nun hiç bitiremediği bir başka çiziminin taslağına baktığımızda detaylara ne kadar önem verdiğini hissetmek mümkün.
Raphael'in 1506 tarihli eseri "Çayırlıkta Madonna"nın taslaklarına bakalım bir de.
Her taslak çiziminde figürlerin pozları ve konumlanışları arasındaki ince farkları fark etmeniz zor olmayacaktır.
Sanatçılar için bu taslakları oluşturmak neden önemliydi?
'Son Akşam Yemeği' gibi bir tablonun ne kadar detaylı bir iş olduğunu düşünün. Her bir figürün ve nesnenin doğru konumlanışında karar kılmak hiç kolay bir iş değil.
Leonardo'nun tablosunu getirebileceği son format mevcuttu. O ise bu sonsuz ihtimaller havuzu üstünden bugün bildiğimiz versiyonu ince ince dokuyarak oluşturdu.
Aynı şekilde yapay zeka üretim yapabileceği bir sonsuz ihtimaller havuzunda çalışıyor.
Bu yüzden o havuzdan birden fazla yorumu çıkarıp önümüze sunuyor.
Öte yandan bir sanat eserinin niyeti, elbette insanlar için bu havuzdaki versiyonlar içinden biri seçildiğinde ortaya çıkıyor.
Sormamız gereken soru, belki de bir sanat eserinin ne zaman "bittiği."
Bunun nesnel bir cevabı yok. Belki de Baudelaire'in bahsettiği 'ruh' olgusu buydu: Sanatçıların son versiyon üstündeki nihai karar gücü ve eserin bittiği kavrayışı.
Vermeer'in "İnci Küpeli Kız" tablosunu düşünelim.
İlk üç görsel yapay zeka üretimi, sonuncusu ise Vermeer'in eseri.
En iyisinin orijinal hali olduğunu söyler miydiniz? Sırf teknik açıdan baktığımızda bu mümkün duruyor, figürün yüzünün en fazla ifade içerdiği versiyonun da o olduğunu söylemek makul.
Bir de Friedrich'in "Bulutların Üzerinde Yolculuk" eserine bakalım.
Sağ alttaki orijinal tablonun 'daha iyi' olduğunu söylemek yine mümkün.
Ama böyle düşünmüyorsanız bunun da hiçbir mantık dışı yanı yok. Tabloların orijinal halini de, yapay zeka yorumunu da beğenebilirsiniz. Zevkler ve renkler diyelim.
Kesin olan şey ise Vermeer ile Friedrich'in bir son versiyonda karar kılmış olmaları.
Bahsettiğimiz son karar aşaması, henüz yapay zekanın edinemediği bir beceri.
Bir sanat eseri son formunu bulduğunda kendini açığa çıkarır diyebiliriz, her şey yerli yerine oturmuş gibidir.
Bu yerli yerine oturmuşluk hissini Jackson Pollock gibi aşırı soyut çalışan bir ressamın işlerinde bile görebiliyoruz.
Bir eserin karar aşaması, günümüzde görsel alanda çalışan her sanatçının geçtiği bir aşama.
Tablolar, video oyunu grafikleri, grafik tasarım...
Elbette yapay zekanın ucuzluğu ve iş gücü gerektirmemesi, günümüzde sanatçılar için belli bir tehdit oluşturuyor. O halde sormamız gereken soru, yapay zekanın ürettiği sanatın güncel olarak yeterli kalitede olup olmadığı.
Önceki örneklere göz attığımızda incelikle düşünülmüş insan eserleri ile yapay zekanın ürettiği eserler arasında bir fark olduğu kesin.
Vincent van Gogh'un 'Yıldızlı Gece' eserini ondan başka biri resmedemezdi.
Kim bilir, belki de günün birinde yapay zekanın yaratıcı kararları aklımızın almayacağı kadar gelişir.
Yapay zeka eserleri ise günümüzde halihazırda revaçta. Yukarıda gördüğünüz eser 2018'de bir müzayedede 400 bin dolara satıldı örneğin.
The Economist dergisinin aşağıda gördüğünüz Haziran 2022 sayısının kapağı da yapay zeka eseri!
Yapay zeka sanatının eksilerini ve artılarını zamanla daha iyi göreceğiz.
Leonardo'nun eserlerinin taşıdığı ruh, gün gelecek yapay zekada da var olacak mı? Bunu şimdiden öngörmek zor.
Sanat durmadan gelişim ve değişim halinde, daha hangi noktalara ulaşabileceğini ise zamanla hep birlikte göreceğiz.
Yorum Yazın