İran'ın En Ünlü Düşünürlerinden ve Profesörlerinden Ali Şeriati Kimdir?
1979'daki İran devriminin temelini attığı söylenen Ali Şeriati (Ali Shariʿati) dünyaca tanınan İranlı bir düşünür ve eğitmendi. Gelin bu ilginç bireyin hayatını yakından inceleyelim.
Ali Shariʿati, 1933 yılında İran'ın Mazīnān kentinde doğmuş, 1977 yılında İngiltere'de ölmüş olan bir İran entelektüeli ve Muhammed Rıza Şah Pehlevi rejiminin eleştirmenidir.
Ali Shariʿati, İslam'ın tarihine ve sosyolojisine yeni bir bakış açısı geliştirdi ve 1979'daki İran devriminin temelini attığı söylenen birçok konferans verdi.
Peki, gerçekte kimdi bu ünlü düşünür?
Shariʿati, babasından erken yaşta dini eğitim aldıktan sonra bir öğretmen kolejine devam etti.
Daha sonra Maşhad Üniversitesi'nde okudu ve buradan Arapça ve Fransızca derecesi ile mezun oldu. Öğrenci olarak siyasete aktif bir şekilde katıldı ve sekiz ay hapis yattı.
Daha sonrasında Paris'teki Sorbonne Üniversitesi'nden sosyoloji alanında doktora derecesi aldı ve burada Jean-Paul Sartre ile tanıştı.
Bu süreçte birçok politik sahneye şahit oldu.
Paris'teki deneyiminden derinlemesine etkilenen Shariʿati, İran'a döndü ve 1964'te altı ay hapis yattı.
Serbest bırakıldıktan sonra Maşhad Üniversitesi'nde ders verdi, ancak dersleri ve popülerliği yönetim tarafından tehditkar kabul edildi.
Daha sonra Tahran'a gitti ve 1969'da Husayniya-yi Irshad'ı (bir dini eğitim merkezi) kurmaya yardımcı oldu.
Takip eden yıllarda Shariʿati, İslam'ın tarihine ve sosyolojisine dair yazdı ve mevcut rejimi, Marksizmi, İranlı entelektüelleri ve muhafazakar dini liderleri eleştirdi.
Öğretileri, şahın zulmüne, Batılılaşma ve modernleşme politikasına saldırdı.
Shariʿati'ye göre bu politika, İran'da dinin ve kültürün zarara uğramasına sebep oldu ve halkı geleneksel, sosyal ve dini dayanaklarından mahrum bıraktı.
Shariʿati, Şiilik'e dönüş çağrısında bulundu.
Şii İslam'ın sosyal adalet ve ilerleme için bir güç olduğuna inanıyordu, ancak İran'da İslam, politik liderler tarafından kurumsallaştırılarak bozulmuştu.
Shari‘ati’nin birçok çalışmasındaki merkezi tema, İran gibi Üçüncü Dünya ülkelerinin iki birbirine bağlı ve eş zamanlı devrime ihtiyaç duyduğuydu.
Emperyalist egemenliğin tüm biçimlerine son verecek ve ülkenin kültürünü, mirasını ve ulusal kimliğini canlandıracak veya bazı ülkelerde yeniden canlandıracak bir ulusal devrim, ve tüm sömürü biçimlerine son verecek, yoksulluğu ve kapitalizmi ortadan kaldıracak, ekonomiyi modernleştirecek ve en önemlisi 'adil', 'dinamik' ve 'sınıfsız' bir toplum kuracak bir sosyal devrim.
Shari‘ati'ye göre, bu iki devrimi yürütme görevi, aydınların - rushanfekran'ın elindeydi.
Çünkü aydınlar, toplumun iç çelişkilerini, özellikle sınıf çelişkilerini kavrayabilir, bu çelişkileri göstererek kamu bilincini yükseltebilir ve Avrupa ve Üçüncü Dünya'nın diğer bölgelerindeki deneyimlerden ders alabilirlerdi. Son olarak, aydınlar, geleceğe yönelik yol haritasını çizdikten sonra, halkı çift devrimler aracılığıyla yönlendirmeliydi.
İranlı aydınların, Shari‘ati'nin de anlattığı gibi, radikal bir özelliği olan ve bu nedenle çift devrimin hedefleriyle uyumlu olan Şiilik gibi bir dini kültürde yaşamak gibi bir ayrıcalıkları da vardı.
Çünkü Şiilik, Shari‘ati’nin kendi sözleriyle, diğer birçok din gibi bir afyon değil, siyaset de dahil olmak üzere yaşamın tüm alanlarına nüfuz eden devrimci bir ideolojiydi ve gerçek inananları sömürü, baskı ve sosyal adaletsizliğe karşı mücadele etmeye teşvik ediyordu.
Shari‘ati sık sık, Hz. Muhammed'in sadece bir dini topluluk değil, sürekli olarak ilerleme ve sosyal adalet doğrultusunda hareket eden bir ümmet kurmayı amaçladığını vurgulardı.
Öğretileri, İran'ın gençliği arasında büyük bir popülarite kazandırdı, ancak aynı zamanda din adamları ve hükümet ile sorunlara sebep oldu.
1972'de tekrar 18 ay hapse atıldı ve ardından ev hapsine alındı. Serbest bırakıldığında ise 1977'de İngiltere'ye gitti.
Varışından kısa bir süre sonra Shariʿati, bir kalp krizi sonucu öldü. Ancak Shariʿati'nin destekçileri İran güvenlik servisi SAVAK'ı ölümünden sorumlu tuttu.
Shariʿati'nin öğretileri, büyük ölçüde İran gençliği üzerindeki etkileri nedeniyle İran devriminin temelini atmış sayılmaktadır.
Her ne kadar Shari‘ati erken yaşta hayatını kaybetse de düşüncesi bugün hala milyonları etkilemeye devam etmektedir.
Yorum Yazın
İngiliz ajanı olma ihtimali?