Gerçek Kökenlerini Öğrenince Ufkunuzu Açıp Etimolojiye Aşık Olmanızı Sağlayacak Harika Kelimeler
Dünyanın dört bir yanında kullanan binlerce kelimenin nereden türediğini inceleyen bilim dalına 'etimoloji' deniyor. Twitter'daki Etimoloji sayfası hem günlük hayatımızda hâlâ kullandığımız, hem de unutulmaya yüz tutmuş birbirinden harika kelimeleri ve ardında yatan hikayeleri ile kökenleri insanlarla paylaşıyor.
Kökenleri ile ufkunuzu sonsuzluğa açacak bilgileri alabileceğiniz yeni kelimeler için buyurun! 👇
Kaynak: Etimoloji Twitter sayfası
Kökenbilim olarak da bilinen etimoloji, bir sözcüğün kökenine inerek hangi dile ait olduğunu, ne zaman ortaya çıktığını, anlam ve ses bakımından geçirdikleri dönüşümleri inceleyen bilim dalıdır.
Örneğin 'etimoloji' kelimesinin kökenine bakarsak, Fransızcada aynı anlama gelen 'étymologie' sözcüğünden Türkçeye geçmiş ve ilk kullanımı bilindiği kadarıyla 1910 yılında olmuştur. Kökeni ise Grekçe asıl, hakiki, gerçek anlamındaki έτυμον (étymon) köküne akıl, bilim, söz anlamlarındaki λόγος (lógos) ekinin eklenmesinden türetilmiştir.
Twitter'da Etimoloji isimli sayfada bazen günlük yaşamda kullandığımız, bazen de artık unutulmaya yüz tutmuş kelimelerin birbirinden ilginç kökenlerini paylaşan Erhan İdiz, kelimelere ve edebiyata gönül vermiş bir yazar.
'Sözün Başladığı Yer' isimli kitabındaki etimolojiye dair harika bilgilerini bir yandan da Twitter'da paylaşarak hepimizi aydınlatıyor İdiz.
Sayfayı buradan takip edebilirsiniz.
Geçen haftaki içeriğimizi okumak için buyurun;
1. Rakip ilginç bir kelime. Arapçada gözetleyen, kollayan demekken bizde aynı şeyi elde etmek isteyenlere deniyor.
Edebiyatımızda aynı sevgiliye gönül verenlere de rakip denmiş. Rakip her zaman biri değildir, bazen engelin kendisidir. Güle aşık olan bülbülün yolundaki diken gibi.
2. Garson ve ırgat akraba kelimeler. Irgat kelimesi bize ait gibi dursa Yunanca ergátis "işçi" sözcüğünden geliyor.
Garson da dilimize Fransızcadan girmiş. İkisi de zamanla değişse de asıl kökleri Hint-Avrupa dilindeki werǵ “çalışmak” kelimesidir. Dahası İngilizce work “iş” ve Almanca werk “iş” de buradan.
İşçi yalnızca madende, fabrikada değildir. Kelimelerin anlattığı üzere isimler değişse de aslında hepsi birer işçilik. Geçmiş 1 Mayıs'ınızı kutluyoruz...
3. Bilgisiz insanla yaşamak zordur ama görgüsüz ile yaşamak daha zordur. Görgü; tecrübeden kazanılan inceliktir, gerektiği gibi davranma meziyetidir. Türkçe "görmek"ten gelir.
Bilgisiz; bir şey bilmez, can sıkar. Görgüsüz, haddini bilmez, tiksinti uyandırır. Günün anlam ve öne...
4. Muhabbet, sevmektir. Arapça habba “sevdi” sözcüğünden gelen muhabbet, çok kullandığımız ama derinliğini ıskaladığımız bir sözcük.
Muhabbet dostluktur, ahbap da buradan gelir. Habip, sevgili de aynı kökten. Muhabbet, insanın sevdiğiyle yaptığı konuşmadır, diğerleri laflamaktır.
5. Sîret, bir kimsenin ahlâkı, karakteri, dışa akseden davranışı demektir. Arapçadan dilimize girmiştir.
Bir de “sîreti sûretine uymamak” vardır, göründüğü gibi olmayanlara denir.
6. Dünya, aşağı olan demektir. Edna “en alçak” ile aynı kökten gelen kelimenin bir diğer anlamı, iç âlemdir.
Zira yeryüzü gibi insanın içi de bir dünyadır. Bu yüzden insan dünyayı tanımaya kendinden başlar.
Ne diyordu şair: 'Öyle yoruldum ki yoruldum dünyayı tanımaktan.”
7. Savaş, eskiden “söz kavgası, münakaşa” anlamında kullanılırdı. Zamanla bugünkü anlamını almıştır.
Türkçe sav “söz” ve savcı “elçi” kelimeleri de aynı köktendir.
'Kendiyle barışık olmayan, başkalarıyla savaşır.'
8. Yar kelimesinin üç karşılığı var dilimizde. Bunlardan ilki yar- kökü.
Yar- aydınlık, ışık demek.
İkincisi, uçurum anlamına gelen Eski Türkçeden yar.
Üçüncüsü ise Farsçadan gelen yâr. Bu da sevgili, dost demek.
İlginç bir kelimedir Yâr. Dikkat etmezseniz ışık da olur uçurum da.
9. Farsça dil “gönül ve şikest; “kıran, kırılan” sözcüklerinden oluşan dil şikest, gönül kıran demektir. Hasmullah ise Arapça hasım ve Allah sözcüklerinden oluşuyor.
“Dil şikest edenler hasmullah olur”
“Gönül kıranlar Allah’a düşman olur.”
10. Bayram, milletçe sevinç içinde kutlanan, dînî veya millî anlam taşıyan kutsal günlere denir. Sözcük Türkçeden Rusça’ya, Kafkas ve Balkan dillerine de geçmiştir.
Sözcüğün kökeni Soğdça patram “neşe-mutluluk” olabilir.
11. Elleri arkada inşaat çalışması izleyen dayıların İtalyancada bir adı var: Umarell. Umarell, ihtiyarların inşaat veya yol çalışması izleyip tavsiye vermesi demek.
Ülkede Umarells adında bir telefon uygulaması da var. Bu sayede dayılar çevredeki inşaat çalışmalarından haberdar olabiliyor.
Buna Türkçe bir isim bulmak lazım. Tavsiyeleri, yorumları bekliyoruz.
Yorum Yazın
umarell’i nasıl italya’ya kaptırdık peki
O dayılara "YAPIDAYI" diyebiliriz.
ilk manşetteki fotoda dayı neden altına sicmis gibi gotunu avuçlamis 😁