Duyunca Ağzınızı Açık Bırakacak Dünya Mutfağından En Sıra Dışı Yemekler
Geçen ay, sosyal medyada viral oldu: Dünyanın en kötü yemekleri listesi… Türkiye’den “lahana çorbası” da listeye alınmış. Nimete “kötü” demek istemiyorum. Çoğu bunlar yerel kültürü yansıyor, insanların beslenmesini sağlıyor. “Beğenilmeyen” ifadesi belki kullanılabilir ama doğru tanım “sıra dışı” olmalı.
İlk mürekkep balığı deneyimimi “Sor bi’ pişman mıyım?” kitabımda anlatmıştım. Eğer daha önce yiyeni görseydim, muhtemelen yemezdim. Malum en pahalı yemeklerden biridir. Tadı da fena değildir.
Hangi ülkeye giderseniz gidin, arka sokaklarda, işporta tezgahlarında, el arabalarında sokak satıcıları size hayal bile edemeyeceğiniz ilginç yiyecekler sunacaklardır. Çoğu da başkası için “kötü”, “beğenilmeyen” veya “sıra dışı”dır. Bir ülkeyi tanımak için mutlaka sokak satıcılarıyla, işportacılarıyla karşılaşmalısınız!
En lezzetsiz yemekler listesi
Dünyanın farklı noktalarındaki lezzetleri paylaşan dünyaca ünlü TasteAtlas bu kez de dünyanın en lezzetsiz 100 yemeğini açıkladığı listesi, Türkiye’den epey tepki aldı. Karadenizliler, karalahanasız yapamadıkları için veryansın ettiler. Anlaşıldı ki listedeki karalahana çorbası değil, normal lahana çorbasıymış.
Aslında lahana Balkanlar’da, Doğu Avrupa ve Rusya’da önemli bir gıda ürünüdür. Her şeyi yapılır. Bizim için de turşu ve salatada kullandığımız vazgeçilmez bir üründür. Besin değeri yüksek bir sebzedir.
Dünyanın farklı yerlerinde öyle yemekler gördüm ki bu en lezzetsiz yemekler benim “en sıra dışı yemekler listeme” hiç giremez. Önce size TasteAtlas listesindeki ilk 10 sıra dışı o yemeklerden bahsedeyim.
Eğer bir kültüre ne kadar uzaksanız, yemek kültürleri de size o kadar yabancı, lezzetsiz ve hatta itici gelebilir.
Listenin başında yer Hákarl da bize uzak bir kültürden İzlanda’dan. Hakarl, Grönland köpekbalığı ve uyuyan köpek balıkları gibi özel türlerden elde edilen etlerle hazırlanan bir geleneksel İzlanda yemeğidir.
Hákarl'ın özgünlüğü, köpekbalığı etinin özel bir fermente işleminden geçirilmesinden gelir. Et öncelikle üç ay kadar fermente edilir. Fermente edilmesinin ardından asılır ve dört ila beş ay daha kurumaya bırakılır.
İzlanda’da belgesellerinde bunun gibi farklı yemekler çoktur.
Bir diğer yemek olan Yerushalmi Kugel, Avrupalı Yahudilerin 18. yüzyılda benzer fırınlanmış güveçler hazırlama geleneğini getirmesiyle ortaya çıkmıştır.
Yerushalmi kugel, ince pişmiş erişte ile hazırlanan ve karamelize şekerle kaplanmış tuzlu bir güveç yemeğidir. Bu lezzetli tarifte, erişteler yumurta, zeytinyağı, biber ve tuz ile harmanlanır. Ardından, bu karışım bir tavada sertleşene kadar pişirilir.
Geleneksel bir lezzet olan bu yemek, karamelize şekerin eklenmesiyle kendine özgü bir tat profili kazanır. Adından da anlaşılacağı gibi, Yerushalmi kugel, Kudüs'te (Yerushaláyim) kökeni olan ve hala popülerliğini koruyan bir yemektir.
Bu yemek özellikle Şabat ve diğer Yahudi bayramlarında sofralarda yerini alır.
Filmlerde karşımıza çıkanlar
Her Japon filminde mutlaka bir “ramen” ekrana yansır. Amerikan filmlerinde “hotdog” sahnesi olduğu gibi. Son dönemde Kore filmlerinde de turşuları “kimchi” mutlaka yer alıyor. İşin ilginç tarafı o da genelde lahana ile yapılıyor. Türk filmlerinde Türk Kahvesini bile göremiyoruz. Neyse bu ayrı bir yazı konusu. Burada sözünü edeceğimiz ise Amerikan tarzı bir ramendir. “Ramen Burger”, iki kızarmış ramen şehriye çöreği arasına sıkıştırılan et köftesinden oluşan bir hamburger çeşididir. Et köftesi genellikle shoyu sosuna batırılarak hazırlanır ve üzerine taze roka ve yeşil soğan eklenir.
Ramen Burger'i Amerikalı bir Japon olan Keizo Shimamoto ilk olarak 2013 yılında Brooklyn'de hazırladı. Bu yenilikçi burger, lezzet avcılarının ilgisini çekti ve popüler bir alternatif haline geldi. Hatta Time dergisine bile haber oldu.
Sklandrausis, Letonya'da 16. yüzyıldan beri geleneksel olarak hazırlanan yuvarlak bir turta çeşididir. Mayasız çavdar unundan yapılan hamur, diskler halinde yuvarlanarak kenarları yukarı doğru katlanacak şekilde şekillendirilir.
Sklandrausis'in özgün yapımında, patates ve havuç dolgusu üst üste konulur ve bu katmanlar bir araya getirildikten sonra üzeri krema ile kaplanır. Turta genellikle tarçın ya da kimyon tohumu gibi baharatlarla da süslenir.
Geleneksel tarife göre, bu tür bir tarta soğuk olarak servis edilir ve genellikle çay ya da süt ile tüketilir.
Güney Amerika’dan bir yemek olmasaydı bu liste eksik kalırdı. Yalnızca patates ve un ile yapılan Chapalele bir Şili ekmeğidir. Geleneksel olarak buharda pişirildiği ve yemek hazırlamak için kullanılan yerdeki bir delik olan curantoda pişirildiği Chiloé Adası'ndan gelmektedir.
Bununla birlikte tavada kızartılabilir veya fırınlanabilir. Tek başına atıştırmalık olarak tüketilebileceği gibi güveç ve et yemeklerinin yanında da kullanılabilir.
Yeni deneyimler
Bir başka yemek çeşidi de “ben yaptım oldu” der gibi bir şey. “Carlskrove”, İsveç’in Skellefteå kasabasındaki bir restoranının özgün sunumudur. Dünyadaki hamburger ve pizza trendine uymaya çalışmış gibi görünüyor. İçeriğinde, ekmek, çeşitli soslar ve patates kızartmasıyla zenginleştirilmiş bir calzone pizza bulunuyor.
Bol kalorili bir çeşit olan Carlkrove, aslında içkili bir gecenin ardından pizza mı yoksa hamburger mi tercih edeceğine karar veremeyenlere özel olarak tasarlanmış.
Bocadillo de carne de caballo, at etiyle doldurulan geleneksel bir İspanyol sandviçidir. Genellikle İspanyol tarzı baget ekmeği olan 'barra de pan' uzunlamasına ikiye bölünür ve ardından kavrulmuş, kızartılmış veya ızgara at eti parçalarıyla doldurulur.
Sandviçin dolgusuna eklenen diğer yaygın malzemeler arasında taze sarımsak, peynir dilimleri, çıtır çıtır kızarmış domuz pastırması, fasulye ve soğan bulunmaktadır.
Bu sıra dışı sandviç, dilimlenmiş tereyağlı ekmek üzerine yayılmış Marmite ve çıtır patates cipsleriyle oluşturulmuştur. Kalın, maya bazlı Marmite sürmesi, kökeni İngiltere'ye dayansa da Avustralya ve Yeni Zelanda'da son derece popüler hale gelmiştir.
Marmite ve cipsli sandviç, genellikle hızlıca hazırlanan ve doyurucu bir atıştırmalık olarak tüketilen bir lezzet alternatifidir.
Endives au jambon, özellikle Seine-Maritime bölgesinde popüler olan geleneksel bir Fransız yemeğidir. Bu yemek genellikle hindiba, limon suyu, süt, un, tereyağı, jambon dilimleri, muskat, Neufchâtel peyniri, tuz ve karabiberin bir araya getirilmesiyle hazırlanır.
Hindibalar uzunlamasına ikiye bölünerek, tuzlu su ve limon suyu karışımında haşlanır. Ardından bir tencerede Neufchâtel peyniri eklenerek beşamel sos hazırlanır. Tazelenmiş hindibalar soğuk suda durulandıktan sonra süzülür, jambon dilimleri ile sarılır ve tereyağlı bir fırın kabına yerleştirilir.
Sos, hindibaların üzerine gezdirilir ve yemek servis edilmeden önce fırında yaklaşık yirmi dakika boyunca pişirilir.
Yazarak bu yemekler insana şirin ve lezzetli bile gelebilir. Ama hiç de öyle değil.
Hep duyarız, “Koreliler köpek yer”, “Çinliler kedi yer” diye… Bir Türk gazetecinin çektiği bir belgeselde, canlı maymun beyni yiyenleri de görmüştüm. Bazılarımız için “at eti” de tercih edilecek bir yiyecek değil ama Orta Asya’da makbul bir ettir ve özellikle misafirlere ikram edilir. Fransa’da bile at eti satan restoranlar bulunuyor.
Bu da benim listem
Ancak, aşağıda yazacaklarımı, listenin başına eklenmesi gereken yerel yiyecekler arasında görüyorum.
Filipinler’in geleneksel yemeği olan balut’u (18-21 günlük civciv embriyosu), İzlanda'nın hakarl'ı (fermente köpek balığı eti), Çin'in pig's blood cake'i (domuz kanı keki) ve Nijerya'nın swallow'u (tsetse sineği yemeği) ilk aklıma gelenler.
Liste, bazı kullanıcılar tarafından 'kültürel önyargı' ile eleştirilebilir. Bazıları da böyle bir listenin sadece kendi kültürlerine yabancı gelen yemekleri içerdiğini ve bu yemeklerin aslında lezzetli olabileceğini de savunabilir.
Bu listeyi 'eğlenceli' ve 'öğretici' bulanlar oldukça çok. İlgi olmasa zaten böyle bir listeler de hazırlanmaz. Yine böyle bir listeyi farklı kültürlerin geleneksel mutfaklarını tanımak için bir fırsat olarak değerlendirmek gerekir.
Dünyanın her yerinde, farklı kültürlerin ve geleneklerin şekillendirdiği en sıra dışı yemekler bulmak mümkün. Bu yemekler, bazen kullanılan malzemeleri, bazen de hazırlanış şekilleri nedeniyle alışılmışın dışındadır.
Bir de bildiğimiz ürünlerin bilmediğimiz yönleri de var. İşte onlarla yapılmış sıra dışı birkaç yemek daha.
Peynirin en berbat hali
Caz marzu, İtalyan mutfağının en sıra dışı yemeklerinden biridir. Bu yemek, peynir kurdu adı verilen bir böceğin larvalarıyla birlikte tüketilen olgunlaşmış bir peynirdir. Peynir, larvaların peynirdeki laktoz ve proteinleri parçalayarak oluşturduğu asidik ortam sayesinde daha yumuşak ve lezzetli bir hale gelir.
Caz marzu, Sardunya adasının geleneksel bir yemeğidir. Peynirin larvalarla birlikte tüketilmeye başlandığı tarih kesin olarak bilinmemekle birlikte, 10. yüzyıldan beri var olduğu tahmin edilmektedir. Larvaların peynirde canlı olması gerektiği için, caz marzunun tüketimi riskli olabilir. Larvaların hareketleri nedeniyle, peynirin içinden salgılanan enzimler, gözleri ve cildi tahriş edebilir.
Peynir gibi fermente başka ürünler de çoğu insana itici gelebilir. Sardunya’da veya farklı ülkelerde böyle başka peynir çeşitleri bulabilirsiniz.
Trippa alla Romana, dana işkembe, domates, soğan, sarımsak, şarap ve baharatlardan yapılan bir İtalyan yemeğidir. Trippa alla Romana, genellikle makarna veya risotto ile servis edilir.
Trippa alla Romana'nın tarihi 16. yüzyıla kadar uzanıyor. O dönemde, dana işkembe, fakirlerin ucuz bir besin kaynağı olarak biliniyordu. Ancak, zamanla trippa alla Romana, İtalyan mutfağının en sevilen yemeklerinden biri haline geldi.
Balık seviyorum mu dediniz?
Mesela, Surströmming adı verilen İsveç mutfağının en sıra dışı yemeklerinden biri de fermente bir yemek çeşididir. Bu yemek, fermente edilmiş somon balığıdır. Balıklar, tuzlanmış ve kapalı kaplarda fermantasyona bırakılır. Bu süre zarfında, balıklar çok keskin bir koku yayar.
Surströmming, İsveç'te yüzyıllardır tüketilen bir yemektir. Bu yemek, genellikle taze ekmek ve patates ile birlikte servis edilir. Surströmming'in kokusuyla başa çıkamayanlar için, konserve olarak da satılmaktadır.
Bu yemeklerin kokusuna ve tadına bir şekilde katlanabilirsiniz. Ancak dikkat etmeniz gereken zehirli olabilecek çeşitleri de var. Japonya’daki Fugu gibi…
Fugu, Japon mutfağının en ünlü ve en tehlikeli yemeklerinden biridir. Fugu, Japonya'nın sularında yaşayan zehirli bir balık türüdür. Fugu'nun eti, doğru şekilde pişirildiğinde lezzetli ve besleyici bir yemektir. Ancak, fugu'nun zehirli organları doğru şekilde çıkarılmazsa, ölümcül olabilir.
Fugu yemeği, 16. yüzyılda Japonya'da ortaya çıktı. Fugu, o zamanlar Japonya'da çok yaygın olan bir yiyecekti. Ancak, fugu'nun zehirli olduğu keşfedildikten sonra, fugu yemeği sadece lisanslı şefler tarafından yapılabilecek bir yemek haline geldi.
Balıkçı usta değilse uzak dur!
Fugu yemeği yapmak için, şef öncelikle fugu'nun zehirli organlarını dikkatlice çıkarmalıdır. Fugu'nun zehirli organları arasında karaciğeri, yumurtalıkları ve deri bulunur. Bu organlar, fugu'nun etinden çok daha zehirlidir.
Türkiye’de de İskorpit balığı; zehirli bir balık olmasına karşın insan sağlığına yararları olan bir balık türüdür. Dikenlerinde çok yoğun derecede zehir yer alan bu balığın, eti çok lezzetlidir. Ancak usta ve deneyimli bir balıkçıda yemenizi tavsiye ederim.
Pad Kee Mao, Tayland'ın en popüler yemeklerinden biridir. Pad Kee Mao, pad thai'ye benzer bir noodle yemeğidir. Pad Kee Mao, genellikle karides, tavuk veya domuz eti ile yapılır.
Pad Kee Mao, genellikle çukur bir tava olan wok’ta pişirilir. Pad Kee Mao'nun malzemeleri, wokta hızlı bir şekilde karıştırılır. Bu sayede, malzemelerin lezzetleri birbirine karışır. Pad Kee Mao, genellikle limon suyu, acı biber ve fıstık ezmesi ile servis edilir.
Her şehrin sıra dışı bir yemeği vardır. Başkaları için çiğ köfte, en garipsenecek yemeklerden biri olabilir ama bütün dünyada özellikle vegan menülerinde yer alan ve hızla yaygınlaşan bir yemek olduğu da bir gerçektir.
En iyi yemekler annenin mutfağında pişendir. Sevsek de sevmesek de en sıra dışı yemekler, ışıltılı dünyanın farklı, renkli ve hatta lezzetli denebilecek bir diğer yüzüdür.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio