Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu'ndan 8 Mart Dünya Kadınlar Günü'ne Özel Anlamlı Kampanya: Türkiye'nin Öncü Kadınları!
Avrupa Birliği, temel değerlerinden biri olan toplumsal cinsiyet eşitliği için mücadelesini sürdürüyor. BM'nin 2019 Dünya Kadınlar Günü teması şöyle; 'Eşit düşün, zekice geliştir, değişim için yenilik yap.'
Bu çerçevede AB Türkiye Delegasyonu, bazıları yeterince tanınmayan fakat hepsi kendi dönemine ve sonraki nesillere yol göstermiş öncü kadınları gündeme getirmeyi seçti.
İşte Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu tarafından illüstrasyonu yapılan "Türkiye'nin öncü kadınları":
Semiha Es (1912 – 2012) Kadın savaş fotoğrafçısı, Kore, Vietnam ve Ruanda gibi savaş bölgelerinde bulundu.
Savaş alanında kadın olduğu anlaşılmasın diye ellerini gizleyen, döneminde yayınlanmayacağını bile bile savaşın hapsettiği yüzlerin hikayesini anlatmak için ülke ülke gezen, annesine sıkıca sarılarak veda anını uzatan askerleri ve kelimelerle anlatılamayacak daha birçok fotoğraf çeken Türkiye’nin ilk kadın savaş fotoğrafçısı.
Müfide İlhan – İlk Kadın İl Belediye Başkanı. (1911- 1996)
1950’de Mersin Belediye Meclisi tarafından başkan olarak seçildi. Çok kısa sürede kentin yüzünü ve kültürünü değiştirmeyi başardı. İlkelerinden taviz vermedi. En büyük engel belediye yerel yönetimlerde kadın görmeye alışık olmayan eski yöneticilerdi. Öte yandan en büyük desteği Mersin halkından ve özellikle kadınlardan gördü.
Samiye Cahid Morkaya (1897-1972) Türkiye’nin ilk kadın otomobil yarışçısı.
Türkiye’nin ilk ehliyetli kadın sürücüsüdür. Katıldığı yarışlarda dereceye girdi. İlk defa birinci olduğunda sırf kadın olduğu için yarışın iptal edilmesini istediler. Onun sayesinde 1932 yılında mahkeme tutanaklarına 'Bir kadın da otomobil yarışlarına katılabilir ve birinci gelebilir” kayda geçti.
Halet Çambel (1916 – 2014) Hitit hiyerogliflerinin çözülmesini sağlayan kadın.
Arkeolojinin duayeni, kendini Hititli diye tanımlayan birçok başarılı arkeoloğun hocası. Bir öğretmen ve yurttaş olarak sorumluluklarını yerine getirmek için elli yıldan fazla aktif çalışmış, aynı zamanda ülkesini olimpiyatlarda temsil eden ilk Türk kadın sporcu olmuştur.
Remziye Hisar (1902 – 1992) Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın kimyacısı ve Madam Curie’nin tek Türk öğrencisi.
“Bir kadın sesini tarih içinden duyabilmek için bu sesi iyi dinlemek gerekir. Belki bu ses başarıya ulaşmak için hala erkeklerden daha fazla çalışması gereken hemcinslerime yol gösterici olur.”
Dilhan Eryurt (1926 – 2012) Astrofizikçi. Nasa 1969 Apollo Başarı Ödülü sahibi ve NASA’da çalışan (1961-1973) ilk Türk bilim kadını.
Yıllarca öncü çalışmalar yaptığı NASA’daki görevinin ardından Apollo Başarı Ödülü’ne layık görüldü. Türkiye’de akademik kariyerine kadro olmaması nedeniyle laborant olarak başlayabildi. Yılmadı, hedefi, astrofizik konusundaki bilgisini uluslararası düzeye ulaştırmaktı. Kariyerini kürsü kurduğu, bölüm başkanlığı yaptığı aynı fakültede dekan olarak tamamladı.
Bedia Muvahhit (1897-1994) Tiyatro öncüsü
Şehir Tiyatrolarında 200'ün üzerinde oyunda rol alan Bedia Muvahhit, Osmanlı İmparatorluğu döneminde bir kamu kuruluşunda çalışma hakkını elde eden ilk kadınlardan biridir. Halide Edip’in Ateşten Gömlek romanı sinemaya uyarlanmak istendiğinde, başroldeki kadınları ancak bizden birisi oynayabilir demesi üzerine beyaz perdedeki ilk kadın oyuncu da o olur.
Azra Erhat (1915 – 1982) Kadın filolog. İlyada ve Odysseia’yı Türkçe’ye çevirdi.
Türkiye’de antik dönemin mitolojik kahramanları onun çevirileri sayesinde yaygınlaştı. Klasik anlamda Türkçe beşeri bilimlerin temelini atmıştır. Mavi yolculuk kavramını bizimle tanıştırdı, neden ölmeden önce bu yolculuğa çıkmak gerek sorularının cevabı onun yazılarının ana konusu oldu.
Nüzhet Gökdoğan (1910-2003) Gökbilimci
İstanbul Teknik Üniversitesi'nde ders veren ilk kadın akademisyendir. Türkiye’de yeni başlayan akademik çalışmaların yurt dışında kabul görmesi, yurt dışından birçok önemli bilim insanının Türkiye’ye getirilmesi, Türkiye’nin en önemli astronomlarının yetişmesini ona borçluyuz.
Fatma Aliye Topuz (1862 – 1936) Kadın Hakları Öncüsü ve Romancı
Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk profesyonel Türk kadın romancısıdır. Batılı kıyafetlerle kamusal hayatta boy gösteren ilk kadınlardan biridir. Yazar, çevirmen ve romancı olarak sürdürdüğü kariyeri boyunca sosyal sorumluluğunu da yerine getirmeye özen göstermiştir. Hilal-i Ahmer Cemiyeti'ne (bugünkü Kızılay) üye olan ilk kadındır.
Nezihe Muhiddin (1889 – 1958) Türk kadın hakları savunucusu. Kadınlar için seçme seçilme hakkını dile getiren ilk aktivist.
“Yaşadığım sürece inandığım davanın peşinden gittim. Ama sanmayın ki bu kolay oldu. İşte bu yüzden gücümüzü toplamak zorundayız, yoksa bu hayatın biz kadınların önüne ördüğü duvarları aşmamız pek mümkün değil.”
Mualla Eyüboğlu (1919 - 2009) Türkiye’nin öncü kadın mimarı
Uzun yıllar Köy Enstitüleri’nin kuruluşunda mimar, inşaat sorumlusu ve öğretmen olarak çalıştı. Aynı zamanda Türkiye’nin birçok kültürel mirasının restore edilmesine de katkıda bulundu. Topkapı Sarayı gibi birçok eser onun sayesinde korundu ve bugünlere ulaştı. O hep “Biz bu memleketi sevdik, gerisi boş.” dedi.
Semiha Berksoy (1910 – 2004) Türkiye’nin uluslararası alanda tanınmış ilk sanatçılarından biri.
“Ben kaderimi yaşadığım haksızlıklara rağmen hep hoş karşıladım. Sanatımla baş başa mutlu oldum. Çünkü beni sanattan başka hiçbir şey ilgilendirmiyordu. Benim ruhumu sürükleyen, bende alev haline gelen bir şey var; o da sanat aşkıdır.”
Sabiha Rıfat Gürayman (1910 – 2003) İlk Türk kadın mühendis. Fenerbahçe erkek voleybol takımının 1929’da şampiyon olduğu seneki kaptanı.
Anıtkabir’in inşaatında başmühendis olarak çalıştı. Sahada çalışan ilk kadın inşaat mühendisidir. “Bir kadının emri altında çalışmayız” diyen işçileri onlarla birlikte çalışarak ikna etti. Yaptığı ilk köprüye, saygısını kazandığı köylüler ona atfen “kız köprüsü” adını verdi. Kız köprüsü halen iki yakayı birbirine bağlamaya devam ediyor.
Selma Rıza Feraceli (1872 – 1931) Türk kadın gazeteci, Hilal-i Ahmer Cemiyeti genel sekreteri ve yazar.
Zorunlu olarak yurt dışında başladığı gazetecilik kariyerini Meşrutiyet sonrası yurduna dönerek sürdürdü. Döneminin kadın dergilerine kadınların durumu ile ilgili yazdığı yazılar ile öncü oldu. Buna rağmen, ilk romanı okuyucusuyla 107 yıl sonra buluşabildi.
Gül Esin (1901 – 1990) Türkiye’nin ilk kadın muhtarı. 1933 yılında Aydın’ın Çine ilçesi Karpuzlu bucağında muhtarlık yaptı, Atatürk’ten özel ödül aldı.
1933 yılında 32 yaşındayken 500 oyla, 4 erkek rakibine fark atarak Demircidere köyü muhtarı oldu. Kahvehanelerde kumar oynamayı yasakladı, kız kaçırma olaylarını önledi ve resmi nikâh işlerini düzene soktu. Kendi döneminde yerel yönetimlerde kadınların yer alabileceğini gösterdi.
Suat Berk (1901 – 2002) İlk kez hâkim olarak tayin edilen üç kadından biri. 1930 yılında hâkimliğe başladı.
Dünyanın ilk kadın sulh hâkimidir. 21 yaşında hâkimliğe başlayan Berk, 'Ben zannederdim ki herkes mahkemeleri dinlemek için, işleri olanlar geliyor, meğerse hâkim kadını seyretmek için geliyorlarmış.' diyen hukukçumuzdur. Dünyada ilk kez bu topraklarda kadına, hüküm verme yetkisi verilmiştir.
Safiye Ali (1894 – 1952) Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın tıp doktoru ve tıp eğitimi veren ilk kadınıdır. Anne çocuk sağlığı üzerine çalışmalar yapan Safiye Ali’nin adı Süt Damlası Bakımevleri ile anılır.
Yurt dışında eğitimini tamamlayıp yurduna dönen Safiye Ali özellikle kadın hastalıkları ve çocukların sağlığı konusunda uzmanlaşmış ve binlerce hayat kurtarmıştır. İlk açtığı muayenehanede, bir kadın doktor olarak, uzun süre hastaların güvenini kazanmak için çaba sarf etti. Ancak sonra kapısındaki kuyruk hiç bitmedi.
İoanna Kuçuradi (b. 1936) Kadın filozof. Uluslararası Felsefe Cemiyetleri Federasyonu Başkanı (1998-2003) ve 21nci Dünya Felsefe Kongresinin Organizatörü. Türk filozof Ioanna Kuçuardı, dünyadaki güncel düşünürler arasında öncü bir kişiliktir.
Felsefe konusunda Türkiye’nin öncü ismi olarak ön plana çıktı. Tek tek kişilerin haklarını ve değerlerini ortaya çıkaracak bir etiğin gerekliliğine inandı ve bu amaçla çalıştı. İnsan hakları konusunda birçok çalışması vardır. Uluslararası Felsefe Kuruluşları Federasyonu ve Felsefe Kurumu başkanıdır.
Leyla Ağaçkoparan (b. 1964) İlk Türk kadın ağır vasıta şoförü
Otomotiv sektöründe erkeklere rağmen mesleğini yapabilmek için gözünü karartmış, önündeki yolda çıkan her engeli aşmış ve o yollara düşmüştür. Sınırlarını evinin duvarlarının dışına taşıyan, sınırları zorlayan bir kadın.
Yorum Yazın
Ata'm, sana çok şey borçlu olduğumuzu gözyaşları içerisinde bir kez daha fark ettim. Sen bizim yolumuzu aydınlattın.
Halide Edip, Sabiha Gökçen Afife Jale..
Bu tablo Atatürkün kadınlara verdiği hak ve özgürlükler sayesinde olmuştur, bazı kadınların hoşuna gitmese de durum bu