Atatürk'ün 'Aralof Yoldaş' Diye Hitap Ettiği Komünist Büyükelçi: Semion İvanoviç Aralov
Türkiye ile Sovyetler arasındaki ilişkinin ne derece yakın olduğunu herkes bilir. İşte bu yakınlığın mimarlarından biri de diplomatik anlamda oldukça yetenekli bir asker olan Aralov'dur. Gelin bir bakalım kendisi ülkemize nasıl gelmiş ve neler yapmış diye.
Kaynak: Atatürk Ansiklopedisi
1880'de Moskova'da doğan Aralov'u fotoğrafta çıkarmanız hiç zor değil dostlar, tek Sovyet yıldızlı asker kepi takan kendisi. Birinci Dünya Savaşı'nda Rus-Alman cephesinde savaşan genç asker...
Devrime giden yolda aktif olarak siyaset ile uğraşır ve İkinci Sovyet Kongresi'nde ordu delegesi olarak hazır bulunur. Sovyet askeri istihbaratını kurar, Kızılordu'nun ilk alay ve tümenlerini teşkil eder. Ayrıca Ukrayna sınırının belirlenmesinde önemli rol oynar.
Ve Lenin'in emri ile 1921 başında Litvanya'ya elçi olur. Bu onun ilk deneyimidir. Bu arada aynı tarihlerde Türkiye ile Sovyetler arasında Moskova Antlaşması imzalanır ve bir ittifak, dostluk ortamı oluşur.
Yine aynı yıl kazanılan Sakarya Savaşı, Milli Mücadele'nin zaferle sonuçlanacağına en önemli göstergedir. İşte böyle bir ortamda Lenin, Türkiye'ye elçi göndermek zorunluluğu hisseder ve Kasım 1921'de bu görev Aralov'a verilir.
Ve Lenin, Aralov yola çıkmadan önce kendisi ile görüşerek şunları söyler: "Anlaşılan Kemal, bizim Sovyet devrimimizin anlamını mükemmel şekilde kavramış büyük bir siyaset adamı."
'Türkiye'de uygun devrimci bir düzen kurmayı arzularken tamamen bizim materyallerimizi inceliyor. Eski bir asker olarak sizin gidişinizin Türkiye'yle karşılıklı ilişkilerimize gereken faydayı sağlayacağını düşünüyoruz.'
Ardından Lenin'in talimatıyla Ukrayna Sosyalist Cumhuriyeti'nin elçisi Frunze ile görüşmek üzere hareket eden Aralov, 5 Ocak 1922'de Samsun'a vararak kendisinden Türkiye ile ilgili bilgi alır.
Bu arada Tiflis üzerinden gelen Aralov, burada Enver Paşa'nın görüşme talebini de reddeder. 6 Ocak'ta ise bir Türk süvari birliği ile 20 günlük bir yolculuk sonunda Ankara'ya ulaşır. 29 Ocak 1922'de Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Bey ile görüşür.
Ertesi gün ise Mustafa Kemal Paşa'ya güven mektubunu sunan Aralov, resmi olarak görevine başlar. Hızlı bir diplomasi yürüten Büyükelçi kısa sürede Paşa ile de ilişkilerini geliştirir.
Hatta Büyük Taarruz hazırlıklarını görmek üzere Mustafa Kemal ile 27 Mart 1922'de 10 günlük bir geziye dahi çıkar. Bu sürede İsmet Paşa ile tanışır. Temasları sırasında matbaaya olan ihtiyacı fark eder ve bunun için 20 bin liralık bir yardımda bulunur.
Ve bu yardımından ötürü Paşa, Aralov'a 20 Nisan 1922'de bir teşekkür mektubu yollar. Yönetim kademesinde sempatisini arttıran Aralov'un halk arasında tanınması ise 1 Mayıs ile olur.
Aralov, elçilikte bir bayram kutlaması düzenler. Bu kutlamaya Ankara İmalat-ı Harbiye işçileri ile birlikte bakanlar, vekiller ve çeşitli meslek guruplarından yaklaşık 200 kişi katılır.
Ayrıca Aralov, elçilikte sıklıkla Paşa onuruna davetler düzenler ve ikili kişisel olarak da yakınlaşır. Hatta Paşa 5 Mayıs 1922'de bir resmini "Aralof Yoldaşa" notunu da ekleyerek kendisine verir.
Bu arada Türk ordusu gereken bütün hazırlıkları tamamlar ve yaklaşık 3 ay sonra kesin zafer elde edilir. Aralov, zaferi Meclis'e gönderdiği bir mesaj ile kutlar. Ve bu mesajda 'emperyalizmin mağlubiyetinden duyduğu sevinci' özellikle vurgular.
Lozan dönemine girilirken Aralov'un arası Başbakan Rauf Bey ile açılır. Çünkü Rauf Bey bir konuşmasında Sovyetler'in tek taraflı kazanımına yönelik iktisadi faaliyetlerini eleştirir.
Aslında bu eleştiri yerini bulur ve kısa süre sonra iki ülke arası ticari ilişkiler karşılıklı hale getirilir. Ancak buna rağmen ikili arasındaki diplomatik soğukluk devam eder.
Bu süreçte, Ankara'da, Türk yetkililerle ve İsmet Paşa ile görüşmeye devam eden Aralov, muhtemel anlaşma maddeleri hakkında fikir alışverişinde bulunur. Ancak Lozan'ın sonuçlanmasını beklemez.
Ve Rauf Bey ile anlaşmazlığını ileri sürerek yerinin değiştirilmesini ister. Bu istek Stalin tarafından kabul edilir ve Nisan 1923'te Ankara'dan ayrılır. 1957 yılına kadar Sovyet Dışişleri'nde çalışan Aralov 1969'da Moskova'da hayata gözlerini yumar.
Yorum Yazın