Yeryüzü Şekillerinin İncelenmesi: Jeomorfoloji Nedir?
Jeomorfoloji, yer şekillerini, onları şekillendiren kuvvetler ve süreçleri ve Dünya üzerindeki çeşitli fiziksel özelliklerin tanımlanması ve sınıflandırılmasıyla ilgili bir jeoloji alanıdır. Yunanca 'geo' ve 'morf' kelimelerinin birleşiminden gelen terim, 1893 yılında jeomorfolojinin babası olarak kabul edilen Amerikalı jeolog William Morris Davis tarafından icat edildi.
Bu içeriğimizde jeomorfoloji hakkında merak edilen bilgilere ulaşabilirsiniz.
Jeomorfoloji Nedir?
Jeomorfoloji, yer şekillerini, onları şekillendiren kuvvetler ve süreçleri ve Dünya üzerindeki çeşitli fiziksel özelliklerin tanımlanması ve sınıflandırılmasıyla ilgili bir jeoloji alanıdır.
Jeomorfoloji, Amerikalı jeolog William Morris Davis tarafından icat edilmiştir. eomorfolojinin, tarihsel jeoloji ile yakından uyumlu, esasen tanımlayıcı, geçmişe yönelik bir çalışma alanı olduğu görüşü, on dokuzuncu yüzyılın sonları ve yirminci yüzyılın başlarında hüküm sürdü. Bununla birlikte, yirminci yüzyılın ortalarına gelindiğinde, Davis'ten miras kalan jeomorfoloji kavramı gözden düşmüş, yerini tarihsel jeolojiden çok fiziksel yönelimli bir paradigma veya model almıştır.
1950'lerde ve sonrasında yeniden kavrandığı şekliyle, jeomorfoloji giderek daha kesin bir bilim haline geldi. Erken jeomorfoloji, emekleme dönemindeki pek çok bilim dalında tipik olduğu gibi, tahminden çok betimlemeye odaklandı ve konusuna niteliksel bir tarzda yaklaşma eğilimindeydi. Nitel terimi, 'hızlı' ve 'yavaş' veya 'sıcak' ve 'soğuk' gibi kesin olarak tanımlanmamış nitelikler arasında bir karşılaştırma yapılmasını öneriyordu. Öte yandan, yirminci yüzyılın ortalarından itibaren jeomorfoloji için uygulandığı şekliyle nicel bir yaklaşım benimsenmeye başlanmıştır.
Odak değişikliğinin bir parçası olarak jeomorfoloji, Dünya'nın fiziksel özelliklerini karmaşık ve devam eden etkileşimlerden oluşan sistemler olarak ele almaya başladı. Jeomorfoloji geliştikçe, daha disiplinler arası hale geldi. Bu da, belirli çalışma alanlarına dar bir odaklanma yerine konuları geniş, disiplinler arası terimlerle ilerlemeyi temele aldı.
Jeomorfoloji Nasıl Çalışır?
Jeomorfoloji yer şekilleri ile ilgilenir. Dağlar, platolar ve vadiler jeomorfolojinin temel konuları arasında yer alır. Jeomorfoloji her zaman sınıflandırmayı içermiştir ve bu alt disiplinde çalışan ilk bilim adamları yer şekillerinin sınıflandırılmasını ele almıştır. Jeomorfolojinin bir diğer alanı yer şekillerinin nasıl ortaya çıktığının incelenmesidir.
Jeomorfoloji, disiplinler arası bir yaklaşıma yaptığı vurgu nedeniyle bir bütün olarak yer bilimlerinin karakteristiğidir. Genel olarak yer bilimciler için geçerli olduğu gibi, yer şekillerini ve onları şekillendiren süreçleri inceleyenler, sadece bir uzmanlık alanında çalışmazlar. Jeomorfolojinin ilgi alanları arasında, örneğin, oşinografiden yararlanan derin deniz jeomorfolojisi ve diğer gezegenlerdeki manzaraların incelenmesi olan gezegen jeomorfolojisi vardır.
Bir jeolog, kıyı jeomorfolojisini incelerken, akışkanlar mekaniği ve sedimantoloji kadar çeşitli alanlardan yararlanabilir. Erozyon ve kütle kaybı gibi süreçlerin araştırılması, toprağın fiziği ve kimyasının yanı sıra atmosferik bilimlerdeki bilgileri gerektirir. Bir jeomorfolojik araştırmacının volkanoloji gibi alt uzmanlıkların yanı sıra jeofizikten de yararlanması neredeyse kaçınılmazdır.
Jeomorfolojinin Uygulamaları
Jeomorfoloji uygulamalı olarak çalıştığında şunları yapar:
Arkeolojik sahaların paleocoğrafik evrimini yapma
Erozyon tespitii
Heyelan risk alanlarının tespit edilmesi
Su altında kalma riski bulunan yerleri tespit etmek
Yol yapım çalışmaları
Jeomorfoloji bu uygulamaların yanı sıra teorik olarak da çalışabilir.
Yorum Yazın