Ufuk Tarhan Yazio: NFT Oluşturup Satmanın Kısa Yolu ve Örnekler
NFT nedir, ne demektir?
FT, Fungible Token, blockchain sisteminde takas edebileceğiniz/dönüştürebileceğiniz varlık/para, NFT ise bunun tam tersi; Non-Fungible Token = Dönüştürülemez/Takas edilemez, fiziksel olmayan, Kripto/Dijital Varlık/Değer demek. NFT blokchain üzerinde alım-satımı yapılan sanat formu/eseri, bir başka deyişle fikri mülkiyete sahip fotoğraf, grafik, resim, gif, çizim, video vb. gibi sanatsal bir üretime ait değeri anlatıyor.
Misal; 100 TL’lik bir paranız var. Bunu birisine bozdurarak iki 50’lik şeklinde takas edebilir, değiştirebilirsiniz.
Ya da dolara, bitcoin’e vb. başka bir para birimine dönüştürebilirsiniz. Altınınız var, nakit paraya, bir dövize, kripto paraya vb. çevirebilirsiniz. İşte bu tür değerlere kabaca “Fungible, dönüştürülebilir FT” değer deniyor.
Nasıl Fungible Token/FT’de Bitcoin ya da kripto paraların, dövizin, altının para cinsinden karşılığı varsa NFT’lerin karşılığı da şimdilik dijital formdaki sanat eserleri. Başka bir şeye dönüştürülemiyorlar. Daima aynı, üretildikleri formda, dönüştürülemez olarak el değiştiriyorlar, alınıp/satılıyorlar.
Eser sahipleri, sanatlarının karşılığını, satanlar da her el değiştirmede komisyonlarını kripto para ile alıyorlar. Tüm süreç blockchain üzerinde gerçekleşiyor. NFT işlemler için dijital sanat alım/satımı yapılan özel pazar yerleri var.
NFT Sistemi, sanatçıların telif ve komisyon suiistimallerinden korunmasını, işlemlerin kolaylaşmasını-takip edilebilmesini mümkün kılması ve sanata-sanatçılara doğrudan erişim sağlaması açısından oldukça önemli, hatta çığır açacak bir gelişme olarak görünüyor.
Şu anda salgın olan NFT Sistemi adım adım şöyle işliyor;
1. Kendiniz ya da bir sanatçıya yaptırarak dijital bir grafik, animasyon vb. (NFT) yaratıyor ya da satın alıyorsunuz.
2. Tüm haklarını satın/devir almadı iseniz sanatçı ile gelir dağılım anlaşması
yapıyorsunuz. Bedelini ödeyip, satın aldı iseniz, sizin oluyor, bir şey yapmak durumunda değilsiniz.
3. Ethereum blok zincirinde işlem yapmanızı sağlayan MetaMask gibi bir kripto para cüzdanı oluşturuyorsunuz.
4. NFT’nizi (eserinizi) satmak için blockchain’de, Rarible, OpenSea veya Mintable gibi bir NFT Pazar yerine kaydoluyorsunuz.
5. Örneğin Rarible’a kaydolduğunuzu varsayalım. Öncelikle girdiğinizde Metamask cüzdanınızı Rarible’a bağlıyorsunuz.
6. Rarible’da “Create”den eserinizi yüklüyorsunuz. Buna “mint” etmek deniyor. Mint işleminin 50-70$ arası bir servis bedeli var. Eserinizi yüklemek ya da daha sonra silmek, kaldırmak, hediye etmek vb. için de mutlaka bir bedel ödemeniz gerekiyor.
7. NFT’nizi Rarible’a yükledikten sonra isim, açıklama vb. yazıyorsunuz.
8. Tercihen %10 civarında (daha düşük ya da yüksek olabilir) komisyon oranı belirliyorsunuz ve NFT’nizi alıp, satacak kişiler ömür boyu bu orandan otomatikman komisyon alıyorlar.
9. Bir tek kez mi daha fazla sayıda mı satacağınızı belirliyorsunuz ve eserinizi Ethereum cinsinden satış fiyatı belirliyor, satışa çıkarıyorsunuz. Fiyatı daha sonra düşürebiliyor ama yükseltemiyorsunuz. O yüzden ilk çıkış fiyatını dikkatli belirlemelisiniz.
10. Rarible’da aynı zamanda kimler, hangi eserlere ne kadar ödemiş vb. görüyorsunuz.
11. Eserlerinizden, pazaryerinde hesabı varsa başkalarına hediye edebiliyorsunuz (tabii ki servis bedeli var). Bu yöntem genellikle pazarlama için kullanılıyor. Çok yüksek hesabı olan celebrity’lere, influencer’lara daha çok kişi tarafından görülsün diye NFT hediye ediliyor. Hediye kabul etmemek diye bir seçenek yok. Bir anlamda zorla hediye yolluyorsunuz ve hediyeniz sayfasında görünüyor. Hediyeyi silmek, yok etmek için de Rarible’a servis bedeli ödeniyor.
Neler NFT olarak satılıyor, örnekler?
- Jack Dorsey ilk Tweet’i 2.9 milyon dolara @sinaEstavi’ye satıldı.
- Londra'lı Christie's Müzayede Evi, Beeple olarak bilinen Mike Winkelmann’ın dijital sanat eserini, 25 Şubat'ta başlayan açık artırmanın ardından 69,4 milyon dolara sattı.
- Elon Musk’ın sevgilisi Grimes Nifty Gateway pazaryerinde 6 milyon dolara bir eserini sattı.
- NBA karşılaşmalarındaki önemli anların kısa klipleri satışa sunuldu. 22 Şubat tarihinde bir alıcı, LeBron James'in smaç klibine 208 bin dolar ödedi.
- Nusret-Salt Bea meşhur olmasını sağlayan ilk videosunun tweet’ini satışa koydu.
- Bir Türk genci, Bekir Çağrı Çelik Nusret ünlü tuz ekme hareketinin animasyonunu satışa sundu.
- En çok alınıp satılan eserler arasında CryptoKitties oyununda satılan dijital kedicikler geliyor.
- Ethereum tabanlı sanal gerçeklik platformu Decentraland, 3B sanal alan olan LAND'ın parsellerini satıyor.
- Krista Kim tarafından tasarlanan dünyanın ilk dijital NFT evi Mars House, kısa süre önce 288 Ethereum karşılığında (yaklaşık 515 bin dolara) satıldı. Evin yeni sahibi Krista Kim’den kendi adına sanal arazilerin satın alındığı, ticaretinin yapıldığı ve dijital evlerin, işyerlerinin inşa edildiği 'Metaverse' platformuna yüklenmek üzere 3 boyutlu dosyalar alacak.
- Datça Belediyesi geçtiğimiz 14 Şubat’ta attığı bir tweet’i, satış gelirini ihtiyaç sahibi kız öğrencilere bağışlamak için satışa çıkarttı. NFT, 5.955 dolarlık ETH karşılığında satıldı.
- Time dergisi dijital ortamda şifreleyerek oluşturduğu üç özel dergi kapağını NFT olarak açık artırmaya çıkardı. Üç kapak da NFT açık artırma sitesi SuperRare'de başlangıç fiyatı 10 Ethereum, yani yaklaşık 120 bin Türk lirası olarak satışa sunuldu.
- Biggest NFT projects worldwide 2021 | Statista sitesinden dünyada satılan en büyük NFT’leri takip edebilirsiniz.
Peki bu dijital eserler nasıl teşhir edilecek? Nasıl sergilenecek?
Samsung, satın alınan NFT’leri sergilemek, göstermek isteyenler için “Samsung Frame” adını verdiği özel bir sanat teşhir televizyonu üretti bile. Bunu diğerlerinin izleyeceğinden ve NFT sergilemek için pek çok boyutta, şekilde göstergeler, ekranlar, uygulamalar, event’ler türeyeceğinden, NFT’nin reklamcılık sektörü ile el ele bir salgın haline dönüşeceğinden, iş dünyasına yeni projeler için ilham vereceğinden şimdiden olabiliriz.
NFT Balon mu?
NFT çılgınlığında bir balon şişkinliği apaçık görünse de gelecekte sanat eserlerinin, kitap, müzik, fikri mülkiyet hakları vb. değişimi/ alım, satım gibi alanlar için sanatçılar, sanat eseri sahibi olmak isteyenler, müzayedeciler vb. açısından ezberleri bozduğu, yepyeni ufuklar açtığı da bir gerçek. Kuşkusuz bu konuda da yepyeni iş alanları, alt sektör, ürün ve hizmetler gelişecektir…
Yakında patlar, söner diyenlere katılmıyorum. Elbette NFT’de evrim geçirecek ve mutlaka dijital dünyada geçerliliği olan, makul, demokratik, erişilebilir bir sisteme dönüşecektir. Dijital ok siber yaydan çıktı bir kez, artık bu tür gelişmelerin ilerlemesini durdurmak çok zor. NFT ile #GelecekGüzelGelecek
Yorum Yazın
Keriz silkmede yeni dönem. Bu ne la her işlemde ona para öde buna para öde.
Bende birsürü orjinal taş plak var 100 milyara veririm 😁😋
2022'deki yeni taç salgını para kazanmayı giderek zorlaştırıyor! Bazı insanlar işsizliklerini sürdürmek için sosyal yardımlara güveniyor. Resmi bir iş bulman... Devamını Gör