8 Maddeyle Stres Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Stresin modern yaşamın en önemli hastalıklarından olduğunu ve ondan arınmak gerektiğini son zamanlarda çok sık duyar olduk. Fakat kimse de demiyor ki: 'Kardeşim, gel sana stresin ne kadar zararlı bir şey olduğunu bilimsel olarak anlatayım...' Bu denmediği için de insanlara soyut ve biraz da yalan geliyor bu söylenenler. Fakat bu konu üzerine ciddi bir çalışma yürüten Robert Sapolsky'nin yazdığı: 'Neden Zebralar Ülsere Yakalanmaz?' isimli kitaptan elde edilen bu alıntılar, pek çoğumuzun konunun vahametini anlamasına yetecek nitelikte.
1. Öncelikle stresin ne olduğunu en basit şekliyle anlayalım
İnsan bedeni, stres altında olmadığı durumlarda inanılmaz bir uyum içinde çalışıyor. Her şey yolunda olduğunda, bizler homeostatik denge içinde, huzurlu bir yaşam sürüyoruz. Stres altındaki bir beden ise normalden daha fazla enerjiye ihtiyaç duyuyor. Bu enerji de bedenlerimizin, bir gün işe yarayabileceğini düşünerek depoladığı yağlarda gizli. Örneğin fotoğraftaki abla gibi, bir zombi tarafından kovalanıyorsanız yapılacak ilk iş bu yağ tasarruflarını göbekten ve kalçadan çekip, enerji olarak bacak kaslarınıza göndermek. İşte bunu sağlayan hormon da stres hormonu.
2. Yani stres, canlının hayatının ya da güvenliğinin tehdit altında olduğunu hissettiği anlarda salgıladığı bir hormon
Stres hormonu ayrıca, bu enerjinin kaslara çok hızlı bir şekilde ulaşması için kalbinizin hızlı atmasına ve derin nefes almanıza sebep oluyor. Tehlike altında olduğunuz için, bu hormon sayesinde hafızanız daha iyi işliyor, bütün duyu organlarınız ek mesaiye çağrılıyor. Gözler ve kulaklar keskinleşiyor.
3. Bu durum, insan dışındaki hayvanlarda yalnızca önemli bir tehditle karşılaştıklarında yaşanıyor
İşte olayın kilit noktası da burası. Kendinizi, Afrika'da yaşayan bir antilop olarak düşünün. Homeostatik dengeniz yerinde. Huzur içinde otluyorsunuz. Bir anda otların arasında pusu kurmuş aslanı fark ediyorsunuz ve kaçmaya başlıyorsunuz. İşte homeostatik dengenizin bozulduğu an. Ya da o aslan olduğunuzu hayal edin. Günlerdir hiçbir şey yemediniz. Eğer o antilobu yiyemezseniz açlıktan öleceksiniz. Yani kısa dönemli fiziksel bir kriz içindesiniz. İşte bu durumda her iki canlı da stres hormonu pompalamaya başlıyor. Fakat onlar için stres, 30 saniye ya da 1 dakika kadar süren tehlike anlarıyla sınırlı.
4. Biz insanlar ise bu hormonu 30 saniye için değil, bir ömür boyunca salgılıyoruz.
Sınav stresi, okul stresi, ev ve araba taksitleri, patron stresi, işleri yetiştirme stresi... gibi sonsuza kadar devam ettirebileceğimiz liste, insanın kendisini devamlı olarak tehdit altında ve güvensiz hissetmesine sebep oluyor. Bu yüzden bizler vücutlarımızı bir ömür boyu bir kriz durumu altındaymışçasına çalıştırıyoruz ve uzun vadede bu durum bedenlerimize ciddi zararlar veriyor.
5. Stres altındaki vücut, bizlerin uzun dönem ve yüksek enerji gerektiren tüm projelerimizi iptal ediyor
Mesela sindirim sistemi. Aslan seni kovalıyor. Akşama yaşayacağın belli değil. Sabah yediklerini öğütmenin zamanı şimdi hiç değil. Kapat sindirim sistemini. Çalışmasın ince bağırsak ve mide. Bu arada beden, ince bağırsağın çalışmasını durdururken, kalın bağırsağın da çalışmasını hızlandırıyor. Amaç, gereksiz yükleri bırakarak sizi hızlandırmak. İdama gidenlere bez takılmasının sebebi de budur. Ya da örneğin bir yerde konuşma yapacaksanız, sahneye çıkmadan önce ağzınız kurur. Bu durum da stres hormonunun sindirim sistemini kapatmasından kaynaklanır.
6. Stres hormonunun işlemesini durdurduğu diğer sistemler ise büyüme ve üreme sistemleri
Büyüme sisteminin stres nedeniyle durmasına en ilginç örnek 1870'li yıllardan geliyor. Bir ailenin 14 yaşındaki oğlu buz pateni yaparken, kaza sonucu küçük kardeşinin gözleri önünde hayatını kaybediyor. Olayın ardından çocukların annesi perdeleri çekip kendisini odasına kapatıyor ve henüz 6 yaşındaki küçük oğlu ne zaman odaya girse, ona ölen oğlunun ismiyle hitap ediyor ve: 'David sakın büyüme. Hep benim küçük oğlum olarak kal.' diyor. Bu stresli durumu kaldıramayan 6 yaşındaki çocuğun büyümesi bu sebeple duruyor. 60 yaşına kadar yaşayan bu çocuğun boyu, öldüğünde 1.24 metreydi. Bu kişi Peter Pan kitabının yazarı J.M. Barrie'dir.
7. Kronik stresin sebep olabildiği hastalıkların listesi ise şu şekilde:
8. Elbette stresli bir yaşamı olan herkeste bu hastalıklardan biri ya da birkaçı ortaya çıkacak diye bir kural yok. Ancak yapılan deneylere göre bazı durumlar, ortaya çıkma ihtimallerini arttırıyor:
Bulunduğumuz stresli ortam içinde kontrol sahibi olamamak ya da bu stresli durumun ne zaman ortadan kalkacağını bilememek.
Stresimizi aktarabileceğiniz ya da stres atabileceğiniz bir kanala sahip olmamak.
Durumun daha da kötüye gitmekte olduğuna inanmak.
Destek sağlayan bir sosyal grup içerisinde olmamak.
Günümüzün seri katili stres üzerine daha fazla bilgi edinmek isteyenler başta ismi geçen kitabı okuyabilir, ya da www.altiustutasarim.com/ adlı siteyi ziyaret edebilirler.
Yorum Yazın
stres kaynaklı vitiligo, alopesi, liken planus gibi deri hastalıkları da var, stres yönetimi ile alakalı birazda aynı duruma her insanın verdiği tepki aynı d... Devamını Gör