Şimdiye Kadar Tespit Edilen En Güçlü Gama Işını Patlaması Dünya'nın Atmosferini de Etkiledi
Gökbilimciler, tespit edildiği neredeyse ilk dakikadan itibaren GRB221009A adlı patlamanın özel bir durum olduğunu anlamışlardı. Gezegenimizin üst atmosferini geçici olarak nasıl değiştirdiğini ve radyo dalgalarının geçişini nasıl etkilediğini tespit ederek, patlamanın gerçekten de ne kadar olağanüstü olduğunu anlayabiliyoruz. Biz de bu yazımızda bu konudan bahsediyoruz.
Gama Işını Patlamaları (GRB'ler), muhtemelen evrendeki herhangi bir olayın en büyük enerji salınımını içerir.
Adından da anlaşılacağı gibi enerjinin çoğu, gözlerimizin göremediği ve aygıtlarımızın yeni yeni algılamaya başladığı gama ışını kısmında salınır. Patlamanın gücünün karadeliklerin oluşumu sırasında salınan güçlü jetlerden geldiği düşünülüyor, ancak hepsinin aynı tür olaydan gelmesi pek mümkün değil ve farklı şeyler kara delik oluşumlarını tetikleyebilir.
GRB221009A, 9 Ekim'de X-Ray ve Gamma-Ray uydu teleskopları tarafından yakalandı.
O zamandan beri spektrumun diğer bölümlerinde çalışan aygıtlar, ışığı izlemek için ayarlandı. Gökbilimcilerin olaya verdikleri takma ad, olaya karşı duydukları heyecanı ortaya koyuyor. Northwestern Üniversitesi lisansüstü öğrencisi Jillian Rastinejad yaptığı açıklamada “Araştırma grubumuzda, bu patlamaya 'BOAT' veya 'Brightest Of All Time' (En Parlak Patlama) olarak atıfta bulunuyoruz, çünkü 1990'lardan beri gama ışını teleskoplarının tespit ettiği en parlak ve büyük patlama bu' diyor. Rastomejad, 14 Ekim'de Dev İkizler Güney Teleskobu'nu kullanarak patlama olayını gözlemledi.
George Washington Üniversitesi'nden Brendan O'Connor, “Olağanüstü uzun süren GRB 221009A, şimdiye kadar kaydedilen en parlak GRB" diyor.
'Bu patlama çok parlak ve aynı zamanda yakın olduğu için, kara deliklerin oluşumundan karanlık madde modellerinin testlerine kadar bu patlamalarla ilgili en temel soruların bazılarını ele almak için yüzyılda bir kez karşılaşabileceğimiz bir fırsat olduğunu düşünüyoruz' şeklinde sözlerini bitiriyor. Olayın nedeni hala bilinmiyor, ancak gökbilimciler şu anda çok büyük bir yıldızın bir kara delik oluşturmak üzere çöktüğü ve beraberindeki patlama püskürtüsünün Dünya'ya doğru radyasyon parçacıkları fırlattığı açıklamasını destekliyorlar.
Gemini South, olay hakkında veri toplayan birçok teleskoptan sadece biriydi.
Düzinelerce gözlemevi tarafından yapılan 81 gözlemi listeleyen bir NASA arşivine göre, diğer GRB'lerin çoğu bu patlamaya göre oldukça kısa. Çok yeni olduğu için, gözlemlerin anlamı belirsizliğini koruyor, ancak bazıları bunun bir süpernova patlaması olduğunu bile düşünüyor. Eğer durum buysa, periyodik tablonun parçalarının orijinindeki boşlukları doldurarak patlamada hangi elementlerin üretildiğini keşfetmemiz oldukça olağan.
Güçlü GRB'lerin daha önce Dünya'nın atmosferini etkilediği bilinmekteydi.
Yine de BOAT olayı, daha önce olduğu gibi arka plandaki dalgalanmalardan ayırt edilmesi zor olmaktan ziyade, atmosferin iyonizasyon seviyelerini kaydeden cihazlarda kaçırılmaz bir etki yarattı. Ne yazık ki, çalışmaları arasında uzun aralar veren LIGO ağı çevrimdışıydı, bu nedenle etkinliğin hangi yerçekimi dalgasını ürettiğini göremedik.
2,4 milyar ışıkyılı neredeyse her standartta uzak olsa da, olay bize kozmik şafaktan çok daha yakın bir zamanda meydana geldi.
Bu, en güçlü patlamaların ilk yıldızların oluşmasından kısa bir süre sonraki koşullarla sınırlı olmadığını, modern evrende de büyük patlamalar gerçekleşebileceğini bize gösteriyor. GRB221009A galaksisinin diğer tarafında bulunan gezegenler, patlamaya bizden yaklaşık 100 bin kat daha yakında bulunuyor. Püskürmelerle aynı hizada olduğu düşünülen yakın gezegenler, bizden yaklaşık 10 milyar kat daha fazla radyasyona maruz kaldılar. Bu miktar gezegenlerin atmosferlerini yok etmeye yeter de artar. Gerçekten de tehlikeli bir evrende yaşıyoruz.
Siz bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım!
Yorum Yazın
bu tip buyuk gama patlamalarinin fermi paradoksunun ana nedeni olmasi cok olasi. eger yakinlarimizda bir yerlerde bizle ayni galakside gerceklesse dunyanin b... Devamını Gör