Sesil Aktürk Yazio: Beyaz Tavşanı İzle
Geçen gün tavşanlar üzerinde yapılan “Müzik Zenginleştirmesi” deneyini anlatan bir yazı okudum. Indiana Üniversitesi “Yeni Zelanda Beyaz Tavşanları” -ve diğer tavuk gibi kümes hayvanları, kemirgenler- üzerinde yaptığı deneyi ve uyguladıkları yöntemi anlatıyordu. Yazıda ayrıca hayvanların işitme yetenekleri ve algıların türler arasında büyük ölçüde farklılık gösterse de, müziğe “maruz kalmanın” yararlı etkilerinin köpekler, kediler, domuzlar, sıçanlar, fareler, tavuklar, balıklar ve filler, inekler ve insanlar dahil hepsinde kendisini gösterdiğinden bahsediliyordu.
Klasik veya benzer (şekilde modüle edilmiş) müziklerin, birçok türde anksiyete etkilerini önemli ölçüde azalttığını; “hoş” müziğin, insanların hipotalamuslarındaki (talamusun -koku hariç tüm uyaranlar için istasyon- altında bulunan ve 3. kalp karıncığı tabanını oluşturan vücut sıcaklığı, hipofiz bezi ve sempatik sinirlerin yönetildiği ön beyin bölgesi) kalp atışı veya solunum gibi tepkilerinin yanı sıra, aslında yaşanan an içinde bir ödül olmasa da beyindeki ödül devrelerini harekete geçirdiğini gözlemlediklerini yazıyordu. Demek Platon 2500 sene önce müziğin “sadece eğlence yaratmak için kullanır” fikrini boşuna küçümsememişti.
“Günümüzde yapılan birçok çalışma müziğin stresi azalttığı ve öğrenmeyi kolaylaştırdığını ortaya koydu.”
Barınaktaki köpeklerin, ortama uygun klasik müzik çalındığında daha fazla “rahatlama davranışı” sergiledikleri, hayvan hastanesindeki köpek hastaların ise “Harp”ten yükselen müziği duyduklarında rahatsızlık, huzursuzluk, kaygı ve solunum sorunlarının dikkat çekici oranda azaldığını söylüyorlardı.
Aklıma takılan acaba hayvanlarda bir trompet ya da flütte aynı derecede bir rahatlama olur muydu? Pythagoras “telli sazları”diğerlerinden öyle üstün tutuyormuş ki bir keresinde öğrencilerine “Flüt” ve “Zil” sesleri ile kulaklarının bozulmasına izin vermemeleri konusunda onları uyarmış. Bu uyarı c2 = a2 + b2 kadar uzun soluklu olabilir mi? Sesin katı, sıvı ve gaz ortamlarında oluşumu, şiddeti, sıklığı, dalgaların iletilebilirliği enstrümanlara göre ne denli değişiyor, değişiyor mu?
Beyaz gürültü (20 bin kadar ses frekansının bir araya gelmesi ile oluşan, kompakt sesler bütünü. Frekans kompaktlığı sebebi ile beyaz ışığa benzetilmekte ve bu sebeple beyaz gürültü olarak adlandırılmakta) ile minimalist müzik (sınırlı veya minimal düzeyde müzik malzemeleri kullanılan bir tür) karşılaştırıldığında, Mozart dinleyen farelerin öğrenme labirentini daha hızlı ve daha az hatayla tamamladığı gözlemlenmiş.
“Neo…Beyaz tavşanı izle!”
En ilgi çekici ifadelerden bir ise türe özgü müziğin gelişimine rehberlik eden teorinin bir hayvanın iç yapısı ile – sirkadeyen ritimleri; kalp atışı hızı, nefes alma ve beyin dalgaları- en yakından eşleşen ritimleri bulma girişimini içermekte oluşu. Bu teorinin savunucuları frekansların insanları veya hayvanları deşarj edip rahatlamasına yardımcı olduğunu söylüyorlar. Müziğin kolaylıkla ulaşılabilir olması sebebi ile labaratuvar hayvanları gibi evdeki hayvanları da “zenginleştirmek”maliyetli değil.
Birçok evcil hayvan sahibi tavşanlarının müziğe olumlu tepkiler gösterdiğini belirtmiş, çok kedili bir müzik aşığı olarak evdeki kuyruklu eşrafının klasik müzik, soul- r&b, akdeniz-latin müziklerine ilgisi olduğunu söyleyebilirim ama jungle ya da drum ‘n base de dinleme süreleri diğer türlere nazaran oldukça kısa. Tuhaf bir biçimde Chopin klasik ve Akdeniz müziklerine yatkınken, Merlin her türü dinleyebiliyor, Sunny soul severken, anneleri Fufu Chopin gibi Akdeniz müziklerine düşkün. Paco daha çok Latin ve de gitarla çalınan şarkıları seviyor. Kendisi müzik çalışmalarında en sadık dinleyicim, Kedi Merlin ise solistim.
Başlarda “Müzik Zenginleştirmesi” işlemi tavşanlarda stresi arttırsa da, çalışmada sırasında tavşanlarda ve diğer kemirgen, tavuk gibi hayvanlarda kortizol-lökogram sonuçlarında düşüşler gözlemlenmiş. Doktorlar bu çalışmanın esas başarısızlığının ise herhangi bir etki hissetmemeleri olduğunu “ki bu da olasılıklardan biriydi” diyerek ekliyorlar.
Suriyeli filozof Lamblicus ”Ruhun tutkuları, ayrıca umutsuzluk ve yas için Pythagoras’ın keşfettiği melodiler vardır. Ayrıca o kızgınlık, öfke ve ruhun her türlü sapkınlığına karşın melodiler bestelemiştir. Genel olarak arzuların şiddetini dindirmek için kullanılan besteleri vardır.” demiş.
Indiana Üniversitesi “Yeni Zelanda Beyaz Tavşanı”deneyi yetkilileri seçim yaparken soundları kolaylıkla kontrol edebilmek için ve elbette kolay ulaşılır olduğundan “cd’ler çalışmamızda ideal bir kaynaktı” diyor.
Ve ekliyorlar: “Radyo istasyonlarında çalınan müzikleri kullanamazdık çünkü bir çok bölgeye bizim bulunduğumuz alan gibi radio sinyalleri ulaşmıyor ve ulaşsaydı bile müziğin türlerinin programlanmasını sağlayamazdık.”
“Müzik zenginleştirmesi için” sadece hafta arası müzik yayını yapılıyordu , hafta sonu çalışanları CD’yi çalıştırsalar bile durduracak biri olmayacaktı gün sonunda ayrıca su hortumu ile temizlik yapılması gerektiğinden sık sık CD çaların fişten çekilmesi ve her seferinde tekrar programlanması gerekmekteydi.”
Bir vegan ve de hayvan sever olarak bana zorluk yaşatan nokta ise “kaçacak yerleri olmayan” “kafesteki hayvanların” müziğe maruz kalacak olmaları sebebi ile ses seviyesini ayarlamanın çok önemli olması ile ilgili detaylar. Belki “müzik zenginleştirmesi en masum deney” ama yine de kafese mahkum edilmeleri ile sonuçlara ulaşmak kalbimi titretiyor. Kaldı ki yüksek sesli müzik gerilimi arttırdığı için alçak sesli harmonic kalıpların sağladığı zihinsel ve bedensel rahatlamayı sağlamıyor ve üremeyle ilgili olumsuz sonuçların yanı sıra kortisolde de artışa neden oluyor.
Ama diğer yandan; insanın kendi ürettiklerinin doğal etkilerini fark etmek açısından da merak uyandırıcı ve rahatlatıcı. İnsanlar tarafından oluşturulan seslerin, hayvanların evrim geçirdiği doğal seslere nazaran daha yüksek ve daha sık olmasıyla, “Müzik Zenginleştirmesi”nin bazen yabancı sesleri maskelemek için tampon olarak fayda sağladığı kabul ediliyor.
Hayvanların olumlu deneyim ve ortamlar içinde müziğin sakinleştirici doğal faydalarına ek olarak klasik bir Pavlovyan (bir öğrenme türü-klasik koşullanma) etkisinin de oluşabileceğini söylüyorlar.
Az sayıda üyeden ve sadece erkekler üzerinde uygulanan çalışmada “Müzik Zenginleştirmesinin” tavşanlara fayda sağladığı, müzik çaldığında “kortizol” seviyelerinde düşüş yaşandığını ve zenginleştirme durduğunda ise kortisol seviyesinin tekrar yükseldiği belirtiyorlar.
'Müzik sustuğunda tavşanlarımızda yükselen heterofil-lenfosit oranı onların stress altında olduğunu gösteriyor.'
Tavşanların kronik stress durumunda, müzikle tamamen iyileştirilemeyen, normal kortizol seviyesinin referans aralığını aştığını ve bu çalışma süresince başka hiç bir belirgin değişiklik fark edilmediğini belirtiyorlar.
Ayrıca tavşanların gaitalarının; kortizol serum kullanarak stress ölçmek ile stresle başa çıkmak için “kortizol”artmasının karıştırılabilir etkisinden kaçınabilmek için uzun vadeli değerleri sunduğunu sonucuna ulaşılmış.
Yorum Yazın