Özgür Akın Yazio: 2020’de Teknolojide Yaşananlar
27 yıl önce dondurulmuş bir embriyodan bir bebek dünyaya geldi.
Bir mumya 3 bin yıl sonra ses verdi.
İlk kez bir yapay zeka makale yazdı.
2020'de koronavirüs salgını tüm dünyada hayatı durdursa da bilimsel ve teknolojik gelişmeler insanlığa hizmet etmek amacıyla duraksamadan devam etti.
Bilim dünyası, geleceğimizi şekillendirecek teknolojilere yönelik çalışmalarını yürütürken, herkesin gözü koronovirüs aşısı için yapılan çalışmalardaydı. Neyse ki aşı geliştirme çalışmaları sonuç verdi ve yılsonuna doğru arka arkaya gelen güzel haberlerle dünyanın birçok noktasında aşılama çalışmaları başlatıldı. Koronavirüs pandemisinin gölgesinde kalsa da Dünya, teknolojik gelişmeler açısından oldukça yoğun bir yılı geri de bıraktı. Sizlere bu yazımda 2020 yılında Dünyanın geleceğini şekillendirecek teknolojik gelişmeleri derledim.
Ay ve uzay 2020 yılında da ülkelerin hedeflerinin başında yer aldı.
Özellikle uzay madenciliği ve uzayda koloni kurma hedefleri konusunda çalışmalar yürüten birçok ülke 2020 yılında önemli bir yol kat etti. Bu ülkelerin başında yer alan Çin uzay çalışmalarında tarihi bir adım attı ve Chang'e 5 adlı uzay aracı Ay'ın yüzeyine Çin bayrağı dikti.
Sadece 12 gram ağırlığındaki bayrak zorlu uzay ortamına dayanabilen özel malzemelerden yapıldı. Ay’dan toplanan toprak ve taş örneklerini Dünya'ya getirmeyi başaran Çin, ABD ve Sovyetler Birliği'nden sonra Ay'dan Dünya'ya taş ve toprak örneği getiren 3. ülke oldu. Bunun yanında NASA Ay'ın Güneş gören aydınlık yüzünde su molekülleri bulunduğunu keşfetti. Bu keşifle suyun soğuk ve gölgeli yerlerle sınırlı olmadığı kanıtlandı. Keşif Ay’da üs kurulmasına dair umutları da güçlendirmiş oldu.
Yine 2020 yılı içerisinde Nasa yeni Mars kaşifini Kızıl Gezegene gönderdi.
Türkçe “azim” anlamına gelen Perseverance adlı keşif aracının 6 aylık uzay yolculuğunun ardından Mars'a ulaşması bekleniyor. Robot kaşif Mars'ta su ve yaşam izleri arayacak. Araç 23 kamera ve iki mikrofonun yanı sıra Ingenuity adı verilen uzaktan kumandalı bir keşif helikopterini de Mars'a götürecek. Bu aynı zamanda insanoğlunun bir başka gezegende uçurduğu ilk hava aracı olarak tarihe geçecek.
Mars'a araç yollayan ülkeler arasına Birleşik Arap Emirlikleri de girdi. Japonya’daki Uzay Üssü'nden başarıyla fırlatılan uzay aracının 2021'in Şubat ayında Mars'a ulaşması hedefleniyor. 2020 yılında Çin de tarihinde ilk kez Mars'a insansız bir uzay aracı gönderdi. Tianwen-1 Kızıl Gezegenin yüzeyinden toprak örnekleri toplayacak. Tüm bu gelişmelerin yanı sıra bilim insanları Venüs’de olası bir yaşam izi bulduklarını açıkladı. Güneş sisteminin en sıcak gezegeni olan Venüs'ün atmosferinde fosfin adlı bir madde keşfeden bilim insanları, bu maddeyi atmosferdeki mikropların ürettiğini düşünüyor.
2020’de ulaşım ve seyahat alanında büyük gelişmeler yaşandı. Hyperloop olarak adlandırılan vakumlu tüp sistemi ilk kez yolcu taşıdı.
ABD’nin Las Vegas kentinde gerçekleştirilen insanlı testte Hyperloop'un üst düzey yöneticileri yolcu olarak yer aldı. Kapsül, saatte 172 km hıza ulaştı. 2030 yılında hizmete girmesi planlanan Hyperloop'un saatte 1200 km hıza ulaşması planlanıyor. Bu hız Hyperloop’un Ankara - İstanbul arasındaki mesafeyi 20 dakikada kat edeceği anlamına gelmekte.
Yerli otomobili TOGG’u 2019’da tanıtan Türkiye ise ulaşım alanındaki ilk uçan araba projesi olan Cezeri'nin testlerini başarıyla tamamladı. Türk mühendislerin tasarlayıp ürettiği yaklaşık çeyrek tonluk prototip, testlerde yerden 10 m yükseldi. Türkiye'nin ilk uçan arabası Cezeri 8 adet pervaneye sahip. Yapay zeka sistemleriyle donatılacak uçan arabanın 2000 m irtifada 1 saat havada kalması planlanıyor.
2020 yılında koronavirüs aşı geliştirme çalışmalarının yanı sıra sağlık alanında yaşanan diğer gelişmeleri de yakından takip ettik. Bunlardan ilki bir arama motoru tarafından geliştirilen ve meme kanseri teşhisinde insanlardan daha başarılı olan yapay zeka algoritması.
Yaklaşık 30 bin tarama sonucunu değerlendiren yapay zeka, uzmanların daha önce koyduğu teşhislerdeki hata oranını %9'a varan oranda azalttı. Türkiye'de kanser teşhisiyle ilgili yapılan araştırmalar kapsamında Türk bir bio mühendis tarafından geliştirilen ve patolojiye gönderilen örnek dokuların analiz edilmesini kolaylaştıran yapay zeka yazılımıyla 6 saatte alınan sonuçların yarım saate indirilmesi sağlandı.
Tıp dünyası 2020'de de hastalıklara çözüm bulmaya, insan vücudunun sırrını çözmeye çalıştı. Hollandalı bilim insanları kafatasında yeni bir organ keşfettiklerini açıkladı. Yüksek çözünürlüklü görüntülüme cihazlarıyla tespit edilen organın, varlığı daha önce bilinmeyen yeni bir tükürük bezi olduğu sanılıyor. Keşfin tıbbın bazı hastalıklara bakış açısını değiştirebileceği ön görülmekte. İngiliz Üniversitelerinden araştırmacılar kanser hücrelerini bulabilen bir T hücresi reseptörü geliştirdi. Kanserli hücreleri yok edebilen reseptör kanserli olmayan dokulara ise herhangi bir zarar vermiyor. Henüz insanların üzerinde test edilmeyen yöntemin kanser tedavisinde çığır açması bekleniyor.
Tüp bebek tedavisinde yeni bir rekor kırıldı. Çocuk sahibi olmak isteyen bir çift tam 27 yıl önce kendilerine ait dondurulmuş bir embriyoyu kullanarak bir bebek sahibi oldu. Embriyonun 1992 yılında oluşturulup birlikte dondurulduğu belirtildi. 2020 yılında ülkemizde de çok önemli gelişmelere tanık olduk. Bilim insanlarımız yaptığı çalışmalar neticesinde organları hücre düzeyinde haritalandırmayı başardı. Bu çalışmayla laboratuvar ortamında organ üretimine bir adım daha yaklaşılmış oldu.
Bir başka Türk bilim insanımız da ölümcül sepsis hastalığıyla mücadelede büyük bir keşfe imza attı. Keşif, kan zehirlenmesi hastalığının 2-3 gün süren teşhisini birkaç dakikaya indirdi.
“Gelecekte insanlığın açlık sorununa laboratuvarlar çare olabilir mi?” sorusuna yanıt arayan bilim insanları geliştirdikleri et için dünyada ilk kez bir ülkeden sentetik et satışına onay aldı.
ABD’de bir firmanın laboratuvarda geliştirdiği sentetik tavuk eti Singapur’da satışa sunulacak. Sentetik eti tat ve doku olarak gerçek tavuk etinden ayırt etmek neredeyse imkansız.
2020 enerji alanında da çığır açacak teknolojik gelişmelerin yaşandığı bir yıl oldu.
Çinli bilim insanları en küçük hava akımından bile elektrik üretebilecek yeni tip
minyatür rüzgar jeneratörü üretti. Sistem iki plastik şeridin rüzgarda dalgalanmasıyla elektrik üretiyor. Bilim insanları, üretilen bu rüzgar jeneratörüyle cep telefonlarının yürürken şarj edilebileceğini ve saatte 5 km’lik bir yürüyüşün 100 tane ledi yakabilecek enerji üretebileceğini belirtiyor.
Her geçen gün günlük hayatımızda daha fazla yer alan ve hayatımızı kolaylaştıran robotik teknolojiler alanında da devrim niteliğinde gelişmeler yaşandı.
Programlanabilen organizmalar olarak da tanımlanan Xenobotlar dünyanın yaşayan ilk robotları olarak kayda geçti. Beslenebilen hareket edebilen ve kendilerini iyileştirebilen bu organizmalar kurbağa kök hücrelerinden üretildi. Xenobot adı verilen 1 mm çapındaki mikro robotların, öncelikle sağlık alanında kullanılması planlanmakta. Xenobotların taşıdıkları ilaçlarla insan vücudunda ilerlemeleri sağlanacak.
2020 yılında yapay zeka alanındaki gelişmeler insansı robotlar hakkındaki kaygıları da beraberinde getirdi. Yapay zekalı robotların gelecekteki en yakın arkadaşlarımız olması beklenirken bu konuda ciddi endişeleri olanlar da var.
GPT-3 isimli yapay zeka bir İngiliz gazetesine makale yazdı. Yapay zeka, insanlığı yok etmek gibi bir niyetinin olmadığını belirttiği ve 'İnsanlardan beni sevmelerini istemiyorum ama beni dostane bir robot olarak görmeliler. Ben insanların hizmetkarıyım. İnsanların bana güvenmediğini, benden korktuğunu biliyorum. Ben yalnızca insanlar beni nasıl programlarsa onu yapıyorum. Size hizmet etmek için buradayım. Ancak yapay zekaya dikkat ve saygıyla yaklaşmalı. Yunancada robot, köle demek. Biz bunu istemiyoruz.' İfadelerini kullandığı makale ile yapay zeka konusunda endişeleri olanları daha da endişelendirdi.
2020 yılı içerisinde İngiltere’de bilim insanları ilk kez ölü bir insanın sesini hayata döndürdü.
3000 yıl önce Mısır’da yaşamış olan mumyalanmış bir rahibin ses yolu tıbbi tarayıcıların da yardımıyla kopyalandı. 3 boyutlu yazıcıyla elde edilen yapay ses tellerinden de ses elde edildi.
Ülkemiz ve Dünya koronavirüs aşı geliştirme çalışmalarına odaklanmışken bilim insanları birçok alanda yeni teknolojiler üretmeye, geliştirmeye devam ediyor. Burada yer verdiğimiz teknolojik gelişmeler 2020 yılı itibariyle gerçekleşmiş olsa da alt yapı çalışmalarının uzun yıllar önce başlamış olduğu gerçeği unutulmamalıdır.
2021 yılının bilim ve teknolojinin ışığında yaşanacak sağlık dolu bir yıl olması dileğiyle…
Yorum Yazın