Karar Verme Sürecini Etkileyen 10 Bilişsel Önyargı Faktörü
Doğru kararları veriyor olduğumuza inanmayı tercih ederiz, fakat gerçekte karar anlarında beynimizde neler oluyor?
Hayatlarımızı verdiğimiz kararlar şekillendiriyor kuşkusuz. Yapılan araştırmalara göre bir insan günde 35000 karar verebiliyor. Fakat bu kararlar duygusallık, açlık, dürtüsellik gibi bir çok anlık duygunun etkisiyle bulanıklaşabiliyor; öte yandan zaman zaman da beynimizin kötü kararları haklı çıkarmak için kullandığı sistematik kusurlar oluyor.
Bu sistematik kusurlara psikoloji 'bilişsel önyargı' adını veriyor ve biz bu yargıları verdiğimiz kararlardan mutlu olmak için istediğimiz gibi kullanıyoruz. Kararlarımız oldukça yanlış kararlar olsa bile...
En sık karşılaşılan bilişsel önyargıları Aplus'tan derledik.
1. Sürü Psikolojisi.
En çok tanıdığımız ve gündelik hayatta farkında olmadan kapıldığımız psikolojik bir etken sürü psikolojisi. Kalabalığın yorumları ve bilgilendirmesi düşüncelerimizi yoğun bir şekilde etkileyebiliyor. Doğru kararlar vermek için başkalarının fikirlerine çok fazla güvenmek yerine, mevcut verileri mümkün olduğu kadar iyi değerlendirmeye çalışmak gerekiyor.
2. Zihinsel Kestirme. Sigara kullanıp, köpek balığından korkabilme etkisi.
Kolay hatırlanan bilgilere güvenerek karar vermek doğal olarak kişiye daha zahmetsiz gelir. Örneğin sigara, obezite, kötü beslenmeden ölmek çok daha olasıyken, köpek balığı tarafından öldürülmekten duyulan korku çok daha ağır basar. Bunu aşmak için sezgileri mutlaka istatistiksel bilgilerle desteklemek gerekir.
3. Üstünlük Yanılsaması. Cahil Cesareti.
İnsan karar verirken, kendi yeteneklerini kendi kendine değerlendirmekten kaçınmalıdır. Aynı zamanda bir konuda gerçekten yetenekliyse bunu da gereğinden fazla düşünüp küçümsememesi ya da abartmaması gerekir.
4. Çerçeveleme Etkisi.
Aynı bilginin farklı sunumları insan algısını büyük oranda etkileyebilir. Örneğin alınan bilgide fazla anlaşılmaz dil veya diğer adıyla meslek argosu kullanılmış olması insanı o bilgiye daha fazla inanmaya yöneltir. Dikkatli dinlemek ve verilen bilginin anlatımı yerine içeriğine odaklanmak kilit noktadır.
5. Doğrulama sapması.
Önyargılarımızı destekleyecek veriler arayıp bulmak rahatlamamıza yardımcı olur. Fakat aslında kararımızı çoktan verdik ve yalnızca onu destekleyecek bilgiler aramıyor muyuz? Karar verirken her zaman geniş bir yelpazedeki opsiyonları değerlendirmek daha iyi sonuçlar verir.
6. Bilginin Laneti.
Bu sizden daha az bilgiye sahip birisinin perspektifinden duruma yaklaşamama olgusunu getirir. Birisiyle iletişim içindeyken, her zaman bu kadar bilgi sahibi olmamış olduğunuzu hatırlayın ve gerektiği zaman doğru örneklerle görüşlerinizi destekleyerek anlatın.
7. Tepkisellik Teorisi.
Kendini anlayışınıza zıt düşen bilgiler size sunulduğunda bu verileri yalnızca egonuzla çakıştığı için kabullenmiyor olduğunuzu kontrol edin.
8. Batık Masraf Yanlışı.
'O kadar para verdik, filmi izleyelim bari', durumu. Belirsizlik içeren kararlar verirken, gelebilecek zararlara odaklanma gibi evrimsel bir eğilimimiz vardır. Duygusal yatırımlarımızı karar verme işlemimizin dışında tutmamız bu eğilimden bizi koruyabilir.
9. Geri Görüş Önyargısı.
'Böyle olacağı belliydi!' Bir olay yaşandığında kişi zaman zaman bu olayın meydana gelme olasılığının yüksek olduğunu önceden bildiğini düşünür. Asıl sorulması gereken soru 'Gerçekte bu olasılık o kadar yüksek miydi?'
10. Çapa Atma Etkisi.
Karar verme işlemi sırasında, alınan ilk veriye gereğinden fazla odaklanma. Örneğin bir ürünü alırken yapılan indirimi önceki fiyatla karşılaştırma veya pazarlık yapıldığı zaman ilk fiyatından daha ucuza satın alınan bir şeyi kabullenme gibi. Burada alınan ilk veriyi yani ürünün başlangıç fiyatını iyi değerlendirip değerlendirmediğimiz sorgulamamız gerek.
Yorum Yazın
6'daki resme bir daha bakın: Hoca tahtaya yazı yazarken merdiven mi kullanıyor?
ek Research Shows Our Subconscious Mind Makes Our Decisions For Us https://www.relationshipscoach.co.uk/blog/research-shows-our-subconscious-mind-makes-our-... Devamını Gör