İstanbul'un En Eski Semtlerinden Piyalepaşa'ya Hayran Kalmanıza Yetecek 13 Enteresan Bilgi
Piyalepaşa Beyoğlu'nun, hatta İstanbul'un en eski semtlerinden biri. İsmini Osmanlı Donanması'nın kaptan-ı deryalarından biri olan Piyale Paşa'dan almış. Ancak Piyale Paşa'nın tarihteki yankılarının aksine semt tarihi gerçekten insanı büyülüyor...
Editörün notu: Görseller, Piyalepaşa'nın tarihini anlatan Geçmişten Günümüze Piyalepaşa adlı kitap ve sergiden, izin alınarak kullanılmıştır.
1. Çok kalabalık bir yerleşim alanı bulunmayan Piyalepaşa, yazları ömür bir yer olarak bilinir, tam bir bülbül yuvasına dönermiş...
Görsel: 1940'larda çekilmiş bir Piyalepaşa fotoğrafı. (Cengiz Kahraman Arşivi)
2. Piyalepaşa'da ve hatta Kasımpaşa'da bulunan bahçelerde, avuç içi büyüklüğünde nefis frenk gülleri yetişirmiş...
Görsel: 18. yüzyıl Haliç panoramasından kesit. (Galeri Alfa Arşivi)
3. Hatta, bir yeryüzü cennetine benzetilirmiş: "Her evin incir, nar, dut, erik ve benzeri meyve ağaçlarıyla dolu bir bahçesi vardı.” Stephan Gerlach
Görsel: Renkli taşbaskı tekniğinde basılmıştır. Anonim, c.1850. (Galeri Alfa Arşivi)
4. Bostanları ve bahçeleri ile ünlü bu İstanbul semti akıllara da karanfil kokusunu getirirmiş...
“[Piyale Paşa] camiinin civarındaki evlerin bahçelerinde,limonluklar vardı. (...) O günleri anımsadığımda karanfil kokusu duyar gibi olurum.” Sennur Sezer
Görsel: Okmeydanı sırtlarından Haliç, 19. yüzyıl. (Galeri Alfa Arşivi)
5. Piyalepaşa'nın da içinde bulunduğu tarihi yarımada kente gelen ressamlar ve gezginler için “düşlerin mekânı” olarak da bilinirmiş.
Görsel: Leitch tarafından cizilmiş genel görünüm, 1839. (Galeri Alfa Arşivi)
6. Piyalepaşa, zamanında çok şen bir mahalle olarak da ünlenmiş.
“Piyalepaşa’ya varıncaya kadar kurulan çadırlar içinde (...) davul ve zurna saz seslerinden o derenin içi felek tası gibi sabahlara dek inlerdi.” Seyit Ali Kahraman
Görsel: 1760 tarihli bir İstanbul panaromasından bir kesit. (Galeri Alfa Arşivi)
7. Demirciler ve denizcilerin ağırlıklı olarak yaşadığı bu eski semte "Deniz kokan demirden bir semt" desek, yeridir...
Görsel: Osmanlı denizcileri. Jouannin –Gaver, 1840. (Galeri Alfa Arşivi)
8. Piyalepaşa'nın ilk mimarisi olan Piyale Paşa Camii, Mimar Sinan tarafından yapılan, tam bir sanat eseri olarak tüm dünyada tanınır.
Görsel: Jouannin Gaver, “La Turquie” (Paris 1840 ) Piyale Paşa Camii. (Galeri Alfa Arşivi)
9. Mimarının kim olduğu ile ilgili bile pek çok dedikoduya sebep olan bu sanat eserini, bir savaş gemisine bile benzetenler olmuş.
Fotoğraf: Gürcan Öztürk
10. Piyalepaşa Camii'nin cemaati çok az olduğundan, Paşa deniz kesip buraya cemaat gelmesini sağlamıştır.
Görsel: Homann’ın Haliç panoramasından bir kesit, 1730. (Galeri Alfa Arşivi)
11. Cami o kadar değerli parçalarla bezenmiş ki, pek çok hırsızlık vakası görülmüş.
Fotoğraf: Gürcan Öztürk
12. Öyle ki, çalınan parçalardan birinin de Louvre Müzesi'nde sergilendiğine dair de rivayet dolanıp pek çok resmi yazışmaya sebep olmuş...
Görsel: 20. yüzyıl başlarında Piyale Paşa Camii, Pascal Sebah (Atatürk Kütüphanesi)
13. Semtle ilgili bir başka anlatıya göre de, donanmanın denize açılmasında yerde biten darılar kendi bitip kendi yitermiş...
“Gaziler 150 parca gemileri (...) denize indirdikleri yerler hala Okmeydanı icinde bellidir. O asırda sacılan darılar hâlen o yerde kendi bitip kendi yiter.” Evliya Celebi
Görsel: 1940’larda çekilmiş bir fotoğrafta Piyalepaşa semti. (Cengiz Kahraman Arşivi)
BONUS: Tarih meraklılarına bir de bonus bilgi verelim...
Piyalepaşa semti ve Kaptan-ı Derya Piyale Paşa hakkında detaylı bilgiler ve bolca haritanın olduğu bir albüm kitap bir kaynak kitap yayınlanmış. Linkini şöyle bırakıyorum: Geçmişten Günümüze Piyalepaşa - Tarih, Semt ve Yapılar
Bir de 30 Mart'a kadar İstanbul, Hasköy Rahmi Koç Müzesi'nde sergisi devam ediyormuş...