Hristiyanlığı İlk Olarak Benimseyen Mezopotamya'nın Kadim Cemaati: Süryaniler
Hep birlikte ve ne güzel topraklarda yaşıyoruz, canım kadim Anadolu!
Kaynak: İslam Ansiklopedisi
Süryani kelimesinin ilk defa ne zaman ortaya çıktığı kesin olarak bilinmese de 2010 yılında Adana Çileköy'de yapılan kazılarda bir tablet bulunur.
Bu 2800 yıllık tablette görülür ki Süryani ismi kesinlikle Hristiyanlık'tan eskidir ve Asur'a dayanır. Yani 6 bin yıllık bir geçmişe sahip olduğu düşünülen Süryaniler, günümüzde, Asurluların, Kirdanilerin, Babillilerin, Sümerlerin, Aramilerin devamı olarak görülür.
Süryanilerin kültür açısından dönüm noktaları tahmin edileceği üzere Hristiyanlığı seçmelerinde yatar.
O halde Süryaniler için Hristiyanlık öncesi ve sonrası önemlidir. Aslında Hristiyanlık öncesi dünya üzerindeki birçok halk gibi Süryaniler de çok tanrılı dine, pagan anlayışa sahiptirler.
Ayrıca Süryaniler'in Hristiyanlığın kadim cemaati olmalarının asıl ve en önemli sebebi bu dini benimseyen ilk halk olmaları.
Ve Süryaniler, dünya mirası sayılan birçok şehrin ve özellikle Doğu Anadolu'muzdaki güzel Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin kurucuları olarak bilinirler. Unutmadan bu Kadim halkın dili de dünyanın en eski dillerinden biri sayılır elbette.
Peki, Türk halkının bir kısmını da oluşturan ve 4. yüzyılda şekillenerek 6. yüzyılın ortalarına kadar Doğu Hristiyanlığının liderliğini elinde bulunduran bu kadim kavmin inanç sistemine bakarsak ne görürüz?
Süryaniler için Tur Abdin bölgesi ayrı bir anlam taşır. Mardin, Midyat, Batman, Cizre ve Nusaybin arasında kalan bu bölgenin ismi, Tur Abdin ise 'Tanrı'ya iman edenlerin dağı' anlamına gelir ve bu bölge Süryaniler için kutsal olarak görülür.
Bununla birlikte Midyat'ta bulunan ve temelleri 397 yılında iki Süryani rahip tarafından atılan Mor Gabriel Manastırı da Süryaniler için kutsaldır.
Günümüzde yaklaşık 60, 70 kişinin kaldığı ve içinde birçok metropolitin (Ortodokslukta en yetkili din insanı) mezarının bulunduğu manastır, bölgede yaşayan Süryanilerin dini merkezi olarak konumlandırılır. Hatta burası Süryani inancına göre '2. Kudüs' niteliğindedir.
Süryaniler birçok Ortodoks mezheple aynı inanca sahiptir. Onlar, İsa'nın yalnızca ilahi tabiat taşıdığını ve onun beşeri tabiatının "sanal" olduğunu düşünürler. 5. yüzyıldan beri Süryani kiliselerinde okutulan "amentüleri" ise şöyle:
Bir Allah’a inanıyoruz. Cihanı tutan, yerle göğü, görüleni ve görülmeyeni yaratan, bir Ata Allah’a ve bütün alemlerden önce nurdan nur, Hak Tanrı’dan Hak Tanrı doğan ve ancak yaratılmayan, cevher yönünden atasına eşit...
O’nunla her şeyin varlığa geldiği ve biz insanları kurtarmak için gökten inip Ruhulkudüs ve bakire Meryem’den bedenleşip insan olan, Pantoslu Pilatos’un günlerinde bizim için haça gerilen, elemlenip ölen...
(...) gömülüp ve istediği gibi üçüncü günde kıyam eden, göğe yücelip Ata Allah’ın sağında oturan ve dirilerle ölülerin duruşmasına büyük izzetle gelecek ve melekutuna son olmayacak Tanrı'nın biricik oğlu İsa Mesih...
Ayrıca kilisede bu genel amentünün dışında yerine getirilmesi gereken 7 şart var: Vaftiz, morun yağı, komünyok, günahların itirafı, hasta yağlanması, ruhani takdis ve nikah.
Ayrıca dostlar, Süryaniler için namaz oldukça önemli. Sıloto denilen ve Hz. İsa'dan kalma bir ibadet olan namaz önceleri günde 3 vakit kılınırmış. Kilisede kılınan namazlarda ise kadınlar en arka safta yer alırlar ve tesettür ile ibadetlerini yerine getirirler. Günümüzde bütün Süryani manastırlarında 7 vakit namaz kılınmakta.
Bir de dostlar Süryaniler için farklı farklı oruçlar bulunur. İsa Mesih'ten kalma 40 günlük oruca peygamberin elem haftası da eklenerek tutulan 48 günlük bir oruç söz konusu.
Ama tek oruç bu değil; Noel orucu 24, Ninova orucu 3, Havarilerin orucu 15, Meryem Ana orucu 15 gün sürer. Ayrıca her çarşamba ve cuma günü tutulan bir oruç da söz konusu. Bunlardan Meryem Ana orucu ve haftalık oruçlar günümüzde 'perhiz' ile geçirilir. Unutmadan, Süryanilerde oruçların kefaret ve kazası yok.
Günümüzde göçler ve çeşitli sebeplerle dünyanın dört bir tarafına yayılan Süryanilerin dünya çapında 143 tane kilisesi bulunur.
Türkiye'de ise Mor Gabriel manastırı ile resmini gördüğünüz Deyrüzzaferan Manastırı oldukça önemli. Bugün Türkiye'de yaşayan ve Şam patrikliğine bağlı 25 bin Süryani dillerini, dinlerini ve kültürlerini yaşatmaya devam etmekteler.
