Her Şey İçin Artık Çok Geç, Ne Yaparsak Yapalım Yalan Kazanacak Doğruluk Kaybedecek: Gresham Kanunu
Bize kalırsa hiç boşa kürek çırpmayın, haklı ve doğru olanların kazanması imkansız. Bunun bir kanunu bile var.
Oscar Wilde “Yalan söylemek gerçek hayatın katlanılmaz sıkıcılığından kurtulmak için hoş bir kaçış yoludur.” demişti.
O zamanlarda yalanın medyada ve sosyal medyada bu kadar hızlı yayılabileceğinden habersizdi. Artık yalan hoş bir kaçış yolu değil, tamamen manipülasyon yöntemi. Wilde zamanında da hoş bir yol değildi muhtemelen fakat romantizme kapılmak çok da zor değildi.
Bugün yalanlar gerçeklerden daha güçlü ve Gresham Kanunu'yla anlıyoruz ki hiçbir gerçek o konudaki yalandan daha etkili olamayacak.
Hemen siyaset meselelerine gitmesin aklınız, bir hatırlayın geçtiğimiz haftalarda karışalaştığımız bazı olayları. Örneğin dünyanın manyetik kutbuyla ilgili...
Dünyanın manyetik kutbu kaydığı için, gelecekte güneşin batıdan doğacağını anlatan tweetler paylaşıldı durdu, binlerce hatta on binlerce etkileşim aldı. İnsanlar bunu ciddiye aldı ve gerçekleşmesini bekledi. Bu bilginin gerçek olmadığını anlatan, bilimsel kanıtlarıyla paylaşan hesaplar harekete geçtiğinde ortaya farklı bir tablo çıktı.
Açıklamaların hiçbiri bu tweet kadar etkileşim almadı, ilgi görmedi.
Olan biten kontrol altındaydı aslında, kutupların kayması zaten gerçekleşen bir durumdu. Bunun açıklandığı tweet ve paylaşımlara ilgi gösterilmemesi ama yanlış olduğu anlaşılan bir tweet'e daha fazla etkileşim verilmesi pek de şaşırdığımız bir şey değil.
Bir nevi doğanın kanunları böyle.
İngiliz tüccar Sir Thomas Gresham bundan 5 asır önce durumu özetlemişti, sonra onun adıyla anılmaya başlandı.
O bunu ekonomide anlatmıştı, ona göre iki avucunuzda iki ayrı para birimi var ve solda X birimden 10 tane, sağda is Y birimden 3 tane banknot var. Bu paraların toplam değeri birbirine eşit ise değeri fazla olan Y parasını insanlar kullanmak istemez. X, yani 'kötü para' iyi parayı piyasadan kovar. Başlarda herkes Y parasıyla yatırım yapmak istese de ortada Y parası kullanan kimse kalmayacağı için X egemen hale gelir.
Modern dünyada Gresham Kanunu tamamen egemenliğini yaratmış durumda. Kötü paranın iyi parayı kovması gibi yalan da gerçeği kovuyor.
Yalan haberler, yalan iddialar, politikacıların sevdiği manipülasyonlar gerçeklerden her zaman daha fazla ilgi çekiyor çünkü gerçekler sade ve gösterişsizken bu iddialar hayli farklı görünüyor. Başlarda insanlar yalanların karşısında gerçekleri görüyor, aynı konuda 10 bin paylaşımlı bir yalan haberin karşısında 2 bin paylaşımlı gerçek haber çıktığında herkes yalan haberin farkında oluyor.
Ama bu denge yıllar önce değişti.
Çünkü yavaş da olsa yayılan gerçekler yerinde sayarken yukarıda bahsettiğimiz yalan haberin paylaşımı 10 binden 100 bine çıktı.
Korkunç eşik geçildikten sonra insanlar 2 bin paylaşımı olan gerçek haberdense 100 bin paylaşımı olan bir yalan habere inanmaya başladı. Ardından bu haberler özelinden çıktı, bugünün dünyasında yalan ve yanlış bilgi gerçek versiyonundan daha fazla ilgi görüyor.
İnsanlar yaygın olanın gerçek olduğuna tamamen inanmış durumda, yani Gresham Kanunu çalışıyor.
Açık konuşmak gerekirse bu durumun farkında olmak bile gerçeklerle karşılaşmayı garanti etmiyor.
Akışına bıraktığımız bu sistemde gerçeklere ulaşmak çok zor, ona ulaşsak bile ambalajı daha güzel görünen yanlış ve yalanlara aklımız kayabiliyor.
Peki, bu durumda ne yapacağız? Bizim tavsiyemiz eleştirmek, okumak ve her ne kadar onlardan hoşlanmıyor olsak bile kendi düşüncemizin dışında paylaşımlar yapan kişileri takip etmek. Böylece gerçeklerle karşılaşma ihtimalimiz de artmış olacak.
Gresham Kanunu'nu kırmak için sizin önerileriniz neler?
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
Yorum Yazın
Neden tarihi ya da nispeten daha "gerçekçi" romanlar yerine fantastik masalsı romanların daha çok ilgi gördüğü de aynı şekilde açıklanabilir. Süslü püslü est... Devamını Gör