Fatih Sultan Mehmed'i Bir Dönem Çok Zor Duruma Düşüren İlginç Bir Düşmanı: Uzun Hasan
Uzun Hasan, bir zamanlar Timur tarafından Diyarbakır, Mardin ve çevresine yönetici olarak yerleştirilen Kara Yülük Osman'ın torunuydu. Bir dönem, en tanınmış Osmanlı padişahlarından, İstanbul'un fatihi olan II.Mehmed'in en tehlike düşmanlarından birisiydi. Bununla da kalmadı, Timur'un geride bıraktığı imparatorluğu da tehdit etmeye başladı. Timurlenk, bir zamanlar fethettiği topraklara yönetici yaptığı bir adamın torununun, kendi çocuklarına karşı savaşacağını nereden bilebilirdi ki?
Not: Bu yazımızda Prof. Dr. Faruk Sümer'in DİA'daki Uzun Hasan maddesinden yararlandık.
İlk Yıllar
Uzun Hasan'ın Akkoyunlu kaynaklarında, 1425 yılının Şubat-Mart ayları civarında doğduğu söylenmektedir. Babası hanedanın kurucusu Karayülük Osman Bey'in oğullarından Ali Bey idi. Bu sebeple Uzun Hasan'ın babası bir süre taht kavgaları içerisine girmişti. Babasının bu mücadeleleri sırasında Uzun Hasan, zaman zaman onun yerine bakıyordu. Hatta daha 11 yaşındayken, babası sefere çıktığı için, Diyarbakır'ın yönetimi kısa bir süre Uzun Hasan'a emanet edilmişti. 15 yaşına geldiğinde ise amcasının kızı Selçuk Şah Begüm ile evlendirildi.
Akkoyunlular
Bu sıralarda Ca'ber'e Arapların saldırdığı öğrenildi. Bunun üzerine Uzun Hasan abisi Cihangir Mirza ile birlikte bölgeye giderek Arapları yenilgiye uğrattı. Cihangir Mirza Urfa'ya döndü, Uzun Hasan ise Ca'ber'de kaldı. 1444'ün Ekim ayında amcaları Hamza Bey'in vefatı üzerine Cihangir Mirza yönetimi ele aldı. Fakat Karakoyunluların başında bulunan Cihan Şah Erzincan ve çevresini alarak bir tehlike meydana getirmişti. Uzun Hasan, abisi Cihangir Mirza'nın, Cihan Şah ile barış yapmasına karşı çıkarak, abisinin kontrolü altından çıktı. Bundan sonra Uzun Hasan, Erzincan ve çevresinde büyük fetihler yaparak karizmatik bir lider konumuna geldi ve sonuç itibarıyla abisinin yerine Akkoyunluların tahtına geçti.
II.Mehmed Ve Osmanlılar
Uzun Hasan'ın bu yükselişi ile İstanbul'un fethedilmesi hemen hemen aynı döneme rastlamıştı. Sultan Mehmed artık Fatih unvanıyla anılıyordu. Bir çağ kapanmış, yeni bir çağ açılmıştı. Anadolu'nun en uzun misafiri olan Roma İmparatorluğu tarihe karışmıştı. Peki Uzun Hasan bütün bunlardan haberdar mıydı? Çok değil, sadece 8 yıl içerisinde Sultan Mehmed ile karşı karşıya geleceğini tahmin ediyor muydu?
İpler Gerilmeye Başlıyor
Abisi Cihangir Mirza, Uzun Hasan'ın hükümdarlığını kabul etmedi. Bir süre mücadele ettiler, annelerinin telkiniyle barıştılar. Fakat bu da uzun sürmedi. Cihangir, Karakoyunluların desteğiyle Uzun Hasan'a karşı bir mücadeleye girişti. Uzun Hasan ise abisinin yönetimindeki Karakoyunlu ordusunu 1457'de Diyarbakır yakınlarında kesin bir yenilgiye uğrattı. Uzun Hasan hükümdarlığını sağlamlaştırmaya çalışırken, Fatih Sultan Mehmed İstanbul'un yeniden inşası ve imarıyla uğraşmaktaydı. Fetihten sonra yıpranan şehir yeniden diriltilmeye çalışılıyordu.
Trabzon Üzerinde Müşterek Bir Rekabet
1461 yılına gelindiğinde ise, Sultan Mehmed'in Trabzon'u fethetme isteği Uzun Hasan'ı rahatsız etti. Zira Uzun Hasan, o sıralar Trabzon'u yöneten Komnenos Hanedanından, Despina Hatun ile evliydi. Dolayısıyla eşinin ülkesine yapılan herhangi bir tehdit karşısında sessiz kalamazdı. Uzun Hasan, Sultan Mehmed'i bazı mücadelelerde çok zor durumlarda bıraksa da, Trabzon'un 1461 yılında fethedilmesine engel olamadı. Zira Osmanlı artık çok güçlenmiş, fetihten sonra bir imparatorluk haline gelmişti. Uzun Hasan'ın tek başına bir imparatorlukla mücadele etmesi çok zordu.
Profesör Halil İnalcık Uzun Hasan'ı Anlatıyor
İplerin Koptuğu Muharebe: Otlukbeli Savaşı
Uzun Hasan, yüzünü Osmanlılardan öte tarafa çevirdi. Birkaç yıl boyunca Karakoyunlu hükümdarı Cihan Şah ile ilgilendi ve Karakoyunluları ortadan kaldırdı. Timur İmparatorluğunun yöneticileriyle birtakım ilişkilerde bulundu. 1471-72 tarihine gelindiğinde ise Karamanoğulları'na destek vererek yeniden Osmanlı'ya karşı mücadeleye girişti. Osmanlının ateşli silahları ve İstanbul'un fethinde başarıyla kullandığı ağır topları mevcuttu. Uzun Hasan da Osmanlı ile arası bozuk olan Venedik'ten silah yardımı istemişti. Fakat bu yardımlar Akkoyunlulara ulaşamadı. Netice itibarıyla Uzun Hasan'ın ordusu 1473 senesinin Ağustos ayında, Sultan Mehmed karşısında büyük bir yenilgiye uğradı.
Bir Hükümdarın Çöküşü
Uzun Hasan Otlukbeli Savaşı sonrasında da yönetime devam etti. Fakat bu muharebe Akkoyunlulara çok büyük bir hasar vermişti. Özellikle de art arda kazandıkları galibiyetler sonucu oluşan 'yenilmezlik' telakkisi yok olmuştu. Bu savaştan sonra Uzun Hasan devlet işlerinden geri çekilmiş, hatta onun yerine hükümdar olacak adaylar konuşulur olmuştu. Uzun Hasan 1476'da çıktığı Gürcistan seferi sonrasında rahatsızlandı. Çok yaşlı olmamasına karşın, bütün hayatı sert mücadeleler içerisinde geçmişti. Uzun Hasan 1478 yılının soğuk bir Ocak günü, ramazan bayramında hayata gözlerini yumdu.
Yorum Yazın