Ercan Altuğ Yılmaz Yazio: Yeni Bir Dünyaya Hazır Olun; Amaç Ekonomisi Nedir?
Her yeni ekonomi modeli, bir önceki modelin üzerine inşa edilir. Binlerce yıl önce, çalışma kavramı ya da çalışan tanımlarının henüz yapılmadığı bir dönemde, insanların beslenme ihtiyacını karşılama isteğiyle ortaya çıkan Tarım Toplumu Ekonomisi; beraberinde bir iş alanı, çalışan ve işveren kavramlarını getirdi. Bu üç kavramın ortak paydası, en temel ihtiyaçlara hitap ettiğinden hayatta kalabilmek üzerine kuruluydu ve çalışanlardan beklenti güç ve dayanıklılık iken karşılığında sunulan değer beslenme ve barınma gibi temel ihtiyaçlarının giderilmesi oluyordu.
Endüstriyel devrim ile birlikte fabrikaların ve şehirlerin yükselişi sonrasında iş tanımı yeniden şekillendi, üretimin gelişmesi beraberinde yaşam kalitesini yükseltti. Endüstriyel Ekonomi dahilinde, bir önceki ekonomik modeldeki işveren ve çalışan tanımlarının dinamikleri, verimlilik ve buna karşılık performansa göre şekillenen stabil bir getiri olarak şekillendi.
Bilgisayarların evlere girmesi ve internet ile birlikte “bilgi ekonomisi” kavramı ortaya çıktı. Bilgiye erişimin kolaylaşması, bilginin derlenmesi ve analizi ile hammadde yerine insanın kendisi yeniliği ve zenginliği yaratacak bir değer haline geldi. Bu durum da beraberinde şirketlerin çalışanlarının yeteneklerini yükselterek, kuruma olan aidiyetlerini arttırmayı hedeflemesi ihtiyacını oluşturdu.
Aaron Hurst tarafından ortaya konulan Amaç Ekonomisi, artık kurumların hedeflerinin yalnızca edilecek kar ve başarılı bir organizasyon şeması üzerine kurgulanamayacağını, gezegene ve insanlığa anlamlı bir gelişim sağlayabilecek, insan merkezli bir pazarın oluşturulmasının da hedeflerin arasında yer alması gerektiğini söylüyor.
Buna bağlı olarak kendini ifade etme ve topluluk oluşturma arzusunun, amaç ekonomisinde yeni pazar fırsatları yaratacağını belirtiyor.
Veri depolama ve yazılım geliştirmenin bilgi ekonomisi pazarlarından bazılarını oluşturması gibi, sürdürülebilir enerji ve kaynak paylaşımı gibi başlıklar da amaç ekonomi pazarları olarak ortaya çıkıyor. Organizasyonlar bu pazarlara hitap eden bir amaç ortaya koyup bu amaç uğruna kişilerin kendini geliştirebileceği ortamlar oluşturarak değer hissi yaratıyor ve bu durum kuruma ve çevreye aidiyet hissini beraberinde getiriyor.
Bünyesindeki çalışanların amaçları ile ilgili kişisel farkındalığına katkı sağlayan ve bu amaçları ortak amaç haline getirebilen kurumlar, verimli ve optimize olabilmek için insanlık kavramını ürün ve servislerinin arkasına koyan kurumlara nazaran çok daha hızlı büyüyor. Çalışanların gözünden insanlık için kendi amaçlarıyla paralel bir amaç taşıyan ve bu doğrultuda ürün ve hizmetlerini şekillendiren kurumlar, daha çok saygı gören ve aidiyet hissi kurulabilecek kurumlar olarak görülecektir. Tüketicilerin gözüyle de ürüne ve hizmete verilen bedel, aynı zamanda ortak insani bir amaç barındırıyorsa ekstra bir olumlu tercih kriteri yaratabilecektir.
Günümüz örneklerinden birine değinecek olursak, Tesla’nın kurucusu Elon Musk ve ekibi, önce lüks elektrikli otomobilleri satarak pazar için teknolojinin gelişimini hızlandırdı. Tesla’nın başarısı, elektrikli otomobiller için daha fazla umut yarattı ve araştırma ve geliştirmeye yatırımı teşvik etti. Musk’ın hedef kitle olarak belirlediği ilk müşterileri büyük ölçüde Silikon Vadisi’ndeydi ve girişim finansmanı ile bağlantılıydı. Bu yakınlık, nihayetinde pillere ve yenilenebilir enerjiye yatırımı artırdı.
Elon Musk'ın sürdürülebilirlik, eşcinsel evlilik ve pro bono hizmetler gibi diğer sosyal değişikliklere odaklanarak elektrikli otomobil pazarına girmesi, beraberinde aynı amacı taşıyan veya bu amaca yönelik olumlu aksiyonlar almak isteyen insanlar ve kurumlar tarafından ortak bir ekonomi oluşturdu.
İnsanlık ve evren için iyi amaçları merkezine alan kurumlar, oyunlaştırma mekaniklerini kullanarak bir kurum içi “akış” yaratıyor.
Yu-kai Chou’nun ortaya koyduğu Octalysis Tasarımı’nın sekiz motivasyon adımlarından biri olan “Meaning” (Anlam), çalışanların kurumun ulvi amacının bir parçası olma ve yalnızca kendilerine değil, daha büyük bir kitleye fayda sağlamasını hedefleme motivasyonunu sağlıyor.
Octalysis’in tepesi olan “Meaning” (Anlam), “Accomplishment” (Geliştirme ve Başarı) ve “Empowerment” (Yaratıcılığın ve Geri Bildirimin Güçlendirilmesi), içsel ve dışsal motivasyonları bir arada bünyesinde barındıran kuvvetli bir motivasyon türü olan Beyaz Şapka Motivasyonu’nu (White Hat Motivation) temsil eder. Kişilerin hayatlarının ve eylemlerinin dizginlerini sürekli elinde tuttuğu bir motivasyon olan bu tür, aynı zamanda amaçlarını sorgulamayı ve anlam arayışlarını da buna dahil etmesiyle Amaç Ekonomisi ilkeleri ile entegre hale geliyor.
Amaç ekonomisi, günümüzde yeni yeni yer bulan bir kavram olarak yer alsa da iyi fikirlerin akışının, olumlu ve etkili hizmetlerin ve ürünlerin yaratılmasının ve nihayetinde dünyaya iyiliği yaymanın daha verimli bir yolu olarak sıklıkla önümüze çıkacak yeni bir trend olmaya hazır.
Bu yazı Gamfed Türkiye Gönüllülerinden Doğancan Sökmen’in katkılarıyla yazılmıştır.
Yorum Yazın