Ross, suçluluk duygusunun ve bu soruya vereceğimiz yanıtın belirleyicisinin içinde yaşadığımız ahlak evreni olduğunu söylüyor (Ross 1975, 8). Vural’ın babasından ve çevresinden öğrendiği İslâm ahlakına göre cinayet günah. Ancak aralarında geçen bir diyalogda “takdiri ilahi” kavramını her ikisinin de kendilerinin ahlaki açıdan günahsız olduklarına ikna etmek için nasıl kullandıklarına tanıklık ediyoruz:
Vural: “Sen ‘olacakla öleceğin önüne kimse geçemez’, 'vakti geleni kimse tutamaz', demiştin ya…” diye başlıyor konuşmaya. “Eğer araba çarpar ve ölürsen eceli getiren Allah mıdır?”, 'Şoför Allah’ın şoförü müdür?”
Yıllar önce içkili araba kullanırken yaptığı kazada eşinin ölümüne sebep olduğu için bu örneğin İbrahim’i ne kadar rahatsız ettiğini görebiliyoruz:
“Allah’ın takdiri”, ”Kapat bu konuyu, bir daha da açma.”
Filmin önemli diyaloglarından biri de Vural’la imam arasında geçiyor:
“Baban da gelmişti. Hanımından sonra. ‘Tövbe kapısı açık mıdır?’” diye sormuştu. İmam İbrahim’e söylediğini bu kez de Vural için tekrarlıyor: “Tövbe kapısı hep açıktır.”
Bu sayede Vural, tıpkı İbrahim gibi, vicdani hesaplaşmasının sonucunda “suçsuz” olduğuna, tövbe sonrası affedildiğine ikna oluyor: Sonay hamileydi, onu İbrahim’e gidip her şeyi anlatmakla tehdit etti, korktu, zaten Sonay’ın eceli gelmişti, takdiri ilahi…
Film bana hapisteyken bile kendini “suçlu” olarak görmeyen bir başka suçlu-suçsuz’u Raskolnikov’u ve onun argümanlarını düşündürdü. Sanırım yönetmen Necip Çağhan Özdemir de balta sembolü ile onu hatırlamamızı istemiş.
Filmin sonunda baltanın üzerine yağan kar İbrahim’in, Vural’ın, Raskolnikov’un ve dini, ahlaki öğretileri “işimize geldiği gibi” kullanmamıza izin veren toplumun günahlarını örtüyor mü?
Kurgu, oyunculuk ve sinematografi açından da parlayan bu filmi izleyin, düşünün, konuşalım, tartışalım.
* Jaspers, Karl. 2015. Suçluluk Sorunu, __Almanya'nın Siyasal Sorumluluğu Üzerine. İstanbul: İthaki.
(Jaspers dört farklı suçtan bahseder: Hukuki, ahlaki, siyasi ve metafizik.)
** Ross, Alf. 1975. On Guilt, Responsibility and Punishment, London: Stevens and Sons Limited.
Yorum Yazın