Dilin Ölümü
Dil Ölümü Nedir?
Öncelikle ''DİL ÖLÜMÜ'' nedir diye başlayalım.
Dil Ölümü : Bir dilin son ana dili konuşucusu yitirildiğinde meydana gelir.Bir
dilin doğal veya politik nedenlerden dolayı ölümü; küçük bir dilin büyük bir dil tarafından özümsenmesi, eritilmesi veya değiştirilmesi başka benzer terimler arasında yer almaktadır. Dil ölümü, bir konuşucu topluluğunun kendi dil çeşitliliği içinde dilsel yeterlilik düzeyinin azaldığı ve bunun sonrasında da çeşitliliğin ana dili veya akıcı konuşucularının ortaya çıkmadığı bir süreçtir.
(Kernevekçe dilinin bilinen son ana dili konuşucusu sayılan Dolly Pentreath, 1781'de yayınlanmış oyma porte)
Dünyada ölen diller:
Anadolu dahil olmak üzere Dünya'nın tüm atlasında her bir dil ölme tehlikesi ile yüz yüze gelmektedir.Tipik olarak, dilin yetişkinlerden çocuklara geçişi; yetişkinlerin, dili akıcı olarak konuşamayacağı çocuklar yetiştirdiği son düzeye doğru gittikçe kısıtlı hale gelir. Dalmaçya dili, bu tür bir sonuca ulaşılmış sürecin bir örneğidir.Diller; soykırım, hastalık veya doğal afet gibi nedenlerle konuşucularının kalmamasıyla da ölebilir. .
Dilin yok olması istemli veya istemsiz bir şekilde gerçekleşmesine rağmen, her zaman bir tür baskı içerir ve sık sık sosyal kimlik kaybı veya yenilgi sembolü olarak hissedilir. Bu, bir grubun dilini kaybettiğinde her zaman sosyal kimliğini de kaybettiği anlamına gelmez; örneğin, hem California’daki Çumaşlar (Chumash) hem de Man adasındaki Manlar (Manx) ana dillerini yitirmişlerdir ama Çumaşlar veya Manlar olarak kimliklerini yitirmemişlerdir ancak dil, bir grubun kimliğinin güçlü bir sembolüdür. İşte Dünya Atlasında ölmüş birkaç dil:
Mlahso
Batı Ermenicesi
Hertevin
Hemşince
Gagavuzca
Ladino
(Ayapaneco dilini ise Dünyada iki kişi konuşuyor ancak onlarda birbirine küs...)
Anadolu'da durum nasıl?
Anadolu da ölen dillerin sayısı her geçen gün artmaktadır ve yapılan hiçbir çalışma bulunmamaktadır henüz. Diller Atlasında Türkçe dili ise hızla tükenen, riskli diller grubun da yer alıyor.Anadolu da ölen birkaç dil:
Hitit dili
Lidya dili
Galat dili
Frigya dili
Palaik dili
Urartu dili
Zazaca
Kapadokya Yunancası bu dillere örnektir.
http://www.unesco.org/languages-atlas/index.php?hl=en&page=atlasmap
sitesinden araştırabilirsiniz daha detaylı şekilde
Peki bir dil nasıl kurtarılır ?
Bunun en güzel örneği kesinlikle Eliezer ''Ben-Yehuda'dır. ''Ölü durumda olan İbranice'ye hayatını adayan Ben Yehuda 22 Kasım 1922’de öldüğünde, İsrail’in kurulmasına daha 25 yıldan fazla bir zaman vardı. Ancak, o tarihlerde henüz ufukta bile görünmeyen devletin dili, her şeyiyle hazır ve kurallara oturtulmuş bir halde beklemekteydi.
Antropolog Akira Yamamoto, dil ölümünü önlemeye yardımcı olacağına inandığı dokuz etken tanımlamıştır:
1. Dilsel çeşitliliği destekleyen baskın bir kültür olmalı.
2. Tehlike altında olan toplum, dilin korunmasını teşvik edecek denli güçlü bir etnik kimliğe sahip olmalıdır.
3. Tehlikeye girmiş dil ve kültür konularında öğrencilerin yetiştirildiği programların oluşturulması ve tanıtılması.
4. Hem iki dilli hem de iki kültürlü okul programlarının oluşturulması.
5. Yerel dil konuşucularının öğretmenden eğitim alması.
6. Tehlike altındaki konuşucu topluluğu tamamen dahil olmalı.
7. Kullanımı kolay dil malzemeleri oluşturulmalıdır.
8. Dil, yeni ve geleneksel içeriği kapsayan yazılı ögelere sahip olmalıdır.
9. Dil yeni ortamlarda kullanılmalı ve dilin kullanıldığı alanlar (hem eski hem de yeni) güçlendirilmelidir.
Türkçe eskisi kadar güçlü ve dayanıklı değil artık herkes bunun farkındadır ki Sevan NİŞANYAN'IN ''Elifin Öküzü ya da Sürprizler Kitabında'' belirttiği gibi: Türk dili yabancı alıntılarla zenginleşmeye Malazgirt'ten de İslamiyet'ten de çok önce başlamış. Farsça ve başka İran dillerinden alıntılar 8.yüzyıldaki ilk Göktürk yazıtlarında bile karşımıza çıkıyorlar. Güzel bir kelime bulunca , ''bu öz Türkçedir , bu değildir '' diye pek dert etmezlermiş...
Yorum Yazın
Tüm dilleri korumalıyız çünkü henüz yeraltından çıkarılmamış olan tablet, mozaik ve yazıtlar mevcut. Hatta çıkan bazıları da dili unutulduğu için çözülemiyor.