Contemporary İstanbul Gibisin
Contemporary İstanbul her yıl olduğu gibi bu edisyonunda da yine ilham verici içeriklerle dolu. Bu türlü tüm sanat etkinlikleri, koşarken durup derin bir nefes alma hissi yaratıyor. Sanat, insan ve şehir bütünleşiyor. Sanatın ilham verici ve iyileştirici gücü zihinlerimizi tazeliyor. Araştırmalara göre yaşın ilerlemesiyle birlikte hayal kurma oranı düşüşe geçiyor. Buna hayal kurmayı zorlaştıran yaşamsal güçlüklerin de eklendiğini düşünürsek, hatırlatıcı motivasyonlara ihtiyaç duyulduğu bir gerçek. Günlük hayatla bütünleşen sanatsal dokunuşlar iyi bir hatırlatıcı olabilir.
Sanat iyileştirir çünkü zihnin doğasıdır.
Hayal gücü yani imgeleme, görmenin bir aracıdır.* Sadece istemsiz olarak, rüyalarda ve hayallerde değil, aynı zamanda insan zihninin bilinçli bir çabası olarak da ortaya çıkabilir.** Zihnimizde belirsiz ve dağınık olan şeyleri somutlaştırmamızı sağlayan hayal gücü, sonsuz bir seçeneğe sahip olmaktır. Yaratıcılık gerektiren tüm işlerde daimi üretim olanağı sağlayan, insanlığa bahşedilmiş sınırsız bir yetidir. Bu anlamda sanat, hayal gücünü kullanan en önemli alandır. Hayal etme yani imgeleme, zihinsel verileri görselleştirmeye dayanır. Beynimizi görkemli bir sergi alanına dönüştürür ve işlevini yerine getirirken büyük oranda metaforlardan yararlanır.
Metafor hayal gücünün motorudur.
-Gerald Zaltman
Hayal gücünün yaratıcılığı sonsuz kılmasının bir nedeni de metafor kullanma yeteneğimizdir. Metafor, bir olguyu benzetmeler kullanarak ifade etmeyi tanımlar. Sanat metaforlardan beslenir, metaforik düşünme ve ifade etme yeteneğimizi geliştirir. Bir dış uyarana maruz kaldığımızda zihinsel örüntülerimizin kapasitesi oranında metaforlaştırma ve imgeleme gücümüzü kullanırız. Örneğin, Contemporary İstanbul’da bu yıl ele alınan konular arasında mülteci olgusu da vardı. Tam şu an okuduğunuz ‘mülteci’ sözcüğü bir uyaran ve belleğinizdeki ilgili dosyaları açmaya başladı bile. Gözünüzün önüne ne geliyor? Contemporary İstanbul’da denize doğru yerleştirilen ‘kurtarma kılavuzu’ isimli enstalasyon, sanat eseri olarak birçok duyuyu harekete geçiren hayal gücünü görseldeki şekilde somutlaştırıyor.
Hayal gücünün somutlaşmış hali, zihnimizi uyararak yeni düşüncelere, duygulara sürükler ve geliştirir.
Eser: Socratis Socratous – Manuel De Sauvetage / Fobos, 2019-2023
Özellikle enstalasyonlar gibi çağdaş sanat üretimleri, yaşam alanlarımızın içine dahil olarak birçok konuyla yüzleşmemizi ve ilhamlar almamızı sağlar. Enstalasyon yani yerleştirme olarak ifade edilen sanatsal üretimler, eserlerin galeri dışında da sergilenebilen, gündelik yaşamla bütünleşen mekanlarda mekanın niteliklerinden yararlanarak tasarlanabilen ve izleyicileri içine alan yönleriyle farklı bir etki yaratıyor. Sanat için her şey bir malzeme olabilir. Çağdaş sanat üretimlerinde bazen atık malzemelerin, bazen bir lego parçasının, bir fotoğrafın, sokağa asılmış kristal bir avizenin, Barbie gibi popüler kültür ürünlerinin, dijital verilerin ya da duvara bantlanmış bir muzun esere dönüştüğünü görebiliyoruz. Kimi zaman fotoğrafladığımız nesneler ve anlarla, kimi zaman sanatsal dokunuşlarla yeniden tasarladığımız gündelik eşyalarımızla ve elbette dijital üretimlerimizle bizler de bu bakış açısının bir parçası oluruz. Sanatsal ekosistemin içerisinde olabildiğince yer almak hayata farklı, farkındalıklı bakma, kendimizi ifade etme ve üretme becerimizi güçlendiren bir etkendir. Zihnimizin doğal yeteneği olan hayal gücümüzü çalıştırdığımızda ve gündelik yaşantımızda bir bakış açısı olarak yararlandığımızda kafamızın içi bir Contemporary İstanbul olabilir.
Hayal gücü üzerine yapılan araştırmalara göre zihinsel imgeleme, görsel, işitsel, tat duyusu, koku duyusu, dokunsal, kinestetik ve organik duyusal türleri içerir.** Uyarıcıların büyük bölümü beynimize görsel sistem aracılığıyla ulaştığı için imgeleri çoğunlukla görsel olarak hissederiz.*** Görsel imgeleme; dokunma, koklama gibi diğer duyusal imgeleme biçimlerine göre zihnimizde daha güçlü işlenir.**** Görsel imgeleme aynı zamanda duygularımızı zengin bir şekilde ifade etmemizin yoludur.*** Görselleştirmeyi en üst düzeyde deneyimlediğimiz bu çağda dijital kaynaklarımızın bize sunduğu imkanlar ise, avantajları ve dezavantajları bakımından ayrıca tartışmamız gereken bir konudur.
Her edisyonda sanatsal ve toplumsal dönüşümler doğrultusunda yenilenen Contemporary İstanbul’a bu yıl eklenen CI Photo Focus bölümünün de bunun bir yansıması olduğu söylenebilir. Fuar kataloğunda bu bölümle ilgili olarak, güncel fotoğraf sanatı ve fotoğrafa ait mecraları keşfetme amacı vurgulanıyor. Fotoğrafçılığın dönüşen yaratıcı ifadelerini keşfetmek için sanatçılar, galeriler ve ziyaretçiler arasında etkileşim ortamı yaratılıyor. CI Photo Focus ile, fotoğrafçılığın görsel üretim teknolojisinin gelişimi, değişen algıları ve görme biçimlerinin özünü yakalama, gücünü keşfetme hedefi doğrultusunda ilerleniyor.
Sanat danışmanlığı ve küratörlük yapan Feride Çelik, Contemporary İstanbul’da yaptığı rehberliği sırasında bu konular özelinde görüşlerini paylaştı: “Yüzyıllardır var olan fotoğrafçılık, dijitalleşmeyle birlikte hem kolaylaştı hem zorlaştı. Herkes artık sanatsal bir bakış geliştirerek bu alanda bireysel üretimlerini ortaya koyabiliyor. CI Photo Focus bölümü, sanatın farklı boyutlarına da bakılabilir görüşüyle bu edisyona eklendi. Her geçen yıl büyütülen bir bölüm olarak fuarda yer alıyor. Bir parçası olmayı istediğimizde, sanatın iyileştirici ve geliştirici gücü hepimiz için çeşitli olanaklar sunuyor. Çağdaş sanat üretimlerinde artık sınırsız malzemeye sahibiz. Bu anlamda yaratıcı gereçlerin çoğaldığını söylemek mümkündür.” Yapay zeka gibi dijital olanaklar konusunda sanatçıların genel bakışının ne olduğu üzerine gerçekleştirdiğimiz sohbette ise gözlemlerini şöyle aktardı; “Sanatçılar genel anlamda yapay zekanın duygusu olmadığı için bir insan gibi düşünmesine de imkan olmadığı görüşündeler. Elbette bu teknolojik dönüşümler bizlere kolaylaştırıcı olanaklar sunabilir ve bunlardan yararlanabiliriz ancak fikir ve duygu bütünlüğünden çıkan üretimin ayrıcalığı hep olacaktır.”
Sınırsız yaratıcı gereçler ancak onlara dair bir bakış açısı geliştirdiğimizde anlam kazanır. İnsanın anlam arayışının eşlikçisi ise hayal gücüdür.
Yararlanılan Kaynaklar
Aydın, D. “basım aşamasındaki kitabından alıntılar içerir, hakları saklıdır.
* Leski, K. (2017). Yaratıcılık Fırtınası. MediaCat Kitapları, İstanbul.
** Long, S.A., Winograd, P.N. ve Bridge, CA. (1989). The Effects of Reader and Text Characteristics on Imagery Reported During and After Reading. Reading Research Quarterly, Vol.24(3).
*** Zaltman, G. (2014). Tüketici Nasıl Düşünür?. 3.Baskı, MediaCat Kitapları, İstanbul.
**** Kuzmicova, A. (2013). Mental Imagery in the Experience of Literary Narrative Views From Embodied Cognition. Printed in Sweden by US-AB, Distributor: Department of Literature and History of Ideas, Stockholm University.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio