Bulgaristan'da Türk Mezarlığına Düzenlenen Saldırının Protestosu, Türkiye'nin İlk Gençlik Hareketi: Razgrad Olayı
Tarihte yolculuklar bildiğiniz üzere, sona ermez. Bu içerikte 17 Nisan 1933'te Bulgaristan’ın Razgrad şehrinde yaşanan olay ve Türk gençlerinin verdiği uygar tepkinin hikayesini anlatacağım sizlere.
Olayların cereyan ettiği Razgrad bugün böyle bir yer, dikkat ederseniz herhangi bir Türk şehrinden ayrılması ilk bakışta zor.
Bu bir tesadüf değli zira Bulgaristan’ın tek Türk asıllı valisi Günay Hüsmen, Razgrad'da görev yapıyor ve bu bölgede on binlerce Türk yaşıyor.
Bugün yaşanan bu uyumlu atmosferi aratacak, bundan neredeyse 90 yıl önce gerçekleşen Razgrad olayının bu şehirde gerçekleştiğini düşünmek hayli garip.
17 Nisan 1933'te Türk mezarlığı, Rodna Zaştita, Türkçe'ye çevirirsek Vatan Savunması adlı örgüte bağlı Bulgar eylemciler tarafından tahrip edildi.
Kalabalık topluluk kazma ve küreklerle önce mezarlığın etrafındaki tel örgüleri keserek içeriye girip mezar taşlarını yıkmış, söylentilere göre bazı mezarlarda yatan ölüleri çıkarma girişiminde bulunmuştu.
Sebebi belirlenemeyen bu olay haliyle Türkler arasında hatta Türkiye'de bile kısa sürede duyuldu. Olayın bir topluluğun eylemi olmaktan çıkıp iki devlet arasında çözülmeyi bekleyen bir probleme evrilmesi üzerine karşılıklı çözüm arayışları başladı.
Türkiye Cumhuriyeti yetkilileri dönemin Bulgaristan elçisiyle görüşmeler yaparak durumdan duyduğu rahatsızlığı dile getirdi.
Bulgar yetkililer bu olayın sebebini yerel yönetimin Türk mezarlığının bulunduğu alanı park yerine dönüştürme kararıyla ilgili olduğunu belirtir.
Anlatılana göre Türklerin yönetimin kararına karşı gelerek alanı mezarlık olarak kullanmaya devam etmeleri üzerine bu durumdan rahatsız olan Bulgar gençler aslında belediyeyi kararı uygulamadığı için protesto etmek amacıyla bu eylemi gerçekleştirmişti.
Halk kanadında bu bürokratik manevra pek yeterli görülmedi.
Bugün de aktif olan Millî Türk Talebe Birliği'nin o dönem başkanı olan Ahmet Tevfik İleri, bu eyleme tepki için bir protesto organize ettiyse de resmi makamlar bu protestoları için yapılan başvuruları kabul etmedi.
Bunun üzerine çoğunluğunu Dârülfünun öğrencilerinin oluşturduğu gençler, Bulgar Konsolosluğu’nun önünde toplandılar (20 Nisan 1933). Toplulukta Millî Türk Talebe Birliği Başkanı Tevfik (İleri), Cihad (Baban), Lebib (Yurtoğlu) da bulunuyordu. Konsolosluk önünde yapılan konuşmalardan sonra gençler, Feriköy’deki Bulgar mezarlığına yürüyerek bir çelenk bıraktılar. Olaya adı karışan 80 öğrenciden tutuklanan 23’ü, yargılamaları sürerken çıkan genel aftan yararlanıp serbest bırakıldı.
Bunun üzerine çoğunluğu Darülfunun öğrencilerinden oluşan katılımcılar olaydan 3 gün sonra Bulgaristan Konsolosluğu önünde toplandı.
Kısa bir konuşmanın ardından grup yürüyüşlerine başladı, hedef Feriköy'deki Bulgar mezarlığıydı. Mezarlığa ulaştıktan sonra beklenen eylem gerçekleşmedi, Ahmet Tevfik İleri öncülüğünde mezarlara çelenk bırakıldı ve eylem sona erdi.
İleri'nin ''Biz ölülere hakaret değil, hürmet ederiz'' sözü bu eylemin kilit sözü olarak anıldı.
Olayın ardından öğrencilerin büyük bir kısmı tutuklanmış olsa da bir kısmı serbest bırakıldı. Bu olay da Cumhuriyet sonrası Türk gençliğinin ilk gençlik hareketi olarak kayıtlara geçti.
Yorum Yazın