7 Başlıkta İttifak Kanunu

Kamuoyunda ittifak yasası olarak bilinen düzenleme, 2019 Seçimlerinde hayata geçecek. İttifak yasası, siyasi partilerin ittifak kurarak seçime girmelerinin önünü açtığı için bu isimle anılıyor fakat getirdiği değişiklikler bundan ibaret değil ve tüm seçim sistemini etkiliyor. Peki ama nasıl? Gelin yedi başlıkta birlikte öğrenelim:

NE DEĞİŞECEK: Yeni dönemde siyasi partiler, seçime ittifak kurarak, yani bir arada girebilecek. Aslında bu, partilerde müzakere kültürünü beslemesi bakımından olumlu fakat yeterli değil. Çünkü kanun halihazırdaki yüzde 10 seçim barajına dokunmuyor. Yani, tek başına barajı aşma şansı olmayan partileri, yüksek oy oranına sahip partilerle ittifak yapmaya teşvik ediyor.

RİSK: Güçsüz partiler güçlülerle birlikte hareket etmek zorunda kalır, güçlü partiler avantajlı hale gelir. Çoğulculuk ve çok seslilik kısıtlanmış olur,  Mecliste etkin muhalefetin oluşması ve yürütmenin etkin biçimde denetlenmesi zorlaşır. Siyasette kutuplaşma yaşanabilir.

NE DEĞİŞECEK: Meclis (yasama) ve Cumhurbaşkanlığı (yürütme) seçimleri aynı gün yapılacak. İki seçimin oy pusulası da aynı zarfa konacak.

RİSK: Yeni sistem, cumhurbaşkanın bir partinin üyesi ya da genel başkanı olmasını engellemiyor. Fakat Mecliste çoğunluğa sahip parti ile cumhurbaşkanının partisinin aynı olması durumunda, Meclis, yürütmeyi denetleme görevini yaparken gücünü tam olarak ortaya koyamayabilir. Seçmen, bu dengeyi gözetmek için yasama ve yürütmeyi farklı gelenek ya da partilerden seçme yoluna gidebilir. Seçimlerin aynı gün yapılacak olması ve pusulaların aynı zarfa koyulması, seçmenin bu tercihi kullanırken bilinçli hareket etmesine ve kendini özgür hissetmesine gölge düşürebilir.

NE DEĞİŞECEK: Sandık kurulu başkanı ile sandık kurulu asil ve yedek üyeleri, kamu görevlileri arasından belirlenecek.

RİSK: Eskiden sandık kurulunda farklı partilerin üyeleri bulunuyordu; böylece, doğal bir denetim ortamı oluşuyordu, bu bozulacak. Kamu görevlilerinin sandık başkanlığı ve üyeliği için nasıl atanacakları konusu belirsiz. Bu da, vatandaşların bir kısmında, seçimlerin yönlendirilebileceği algısına yol açabilir. Seçmenin tereddüt yaşaması, seçimlerin meşruiyetine gölge düşürür.

NE DEĞİŞECEK: Üzerinde Yüksek Seçim Kurulu (YSK) filigranı, amblemi ve ilçe seçim kurulu mührü bulunan zarflar ve pusulalar, sandık kurulu mührü taşımasalar bile, geçerli sayılacak.

RİSK: Filigran kullanılması olumlu ancak mühürsüz zarf ve pusulaların geçerli sayılacak olması, seçimlere duyulan güveni zedeler. Seçim sonrasında oluşabilecek itirazları çözmede sorun yaşanabilir.

NE DEĞİŞECEK: Kolluk kuvvetleri, sandık güvenliğini sağlamak için yalnızca sandık kurulu başkanı veya üyelerinin çağrısıyla değil, vatandaşların şikayetiyle de sandık çevresine gelebilecek.

RİSK: Kolluğun hangi durumlarda aranabileceği belirsiz olduğundan, bu hak suistimale açık hale gelir. İlgili ilgisiz yapılan aramalar kargaşaya, bu da seçimlerin kolluğun gölgesinde yapılmasına kadar varabilir. Kolluk varlığı, seçmenin tedirginlik ve baskı hissetmesine yol açabilir.

NE DEĞİŞECEK: YSK, sandık bölgesi ve seçmen sayısını belirleme, sandık taşıma, seçim bölgelerini birleştirme, seçmen listelerini karma olarak düzenleme yetkisine sahip olacak. Aynı apartmanda ya da mahallede oturan seçmenler, farklı seçim bölgelerine kaydedilebilecek. Seçim güvenliği sebebiyle sandıklar, en yakın güvenli seçim bölgesine taşınabilecek.

RİSK: Kanunda, sandık taşıma ve nakille ilgili somut gerekçeler yok. Başkasının yerine oy kullananların nasıl tespit edileceği açık değil. Küçük yerleşim yerlerinde sandıkların taşınması, seçmenlerin sandık bölgesine ulaşmasında sorunlara neden olabilir, YSK’nın bu sorunların üstesinden nasıl geleceği açık değil.

NE DEĞİŞECEK: Hastalığı veya engeli sebebiyle yatağa bağımlı seçmenin oy kullanmasını sağlamak için seyyar sandıklar kurulacak, bu sandıkların kendi kurulu da olacak.

RİSK: Bu düzenleme olumlu ancak iyi kurgulanmamış. Seyyar sandık kurulu nasıl oluşturulacak, bu sandıkların güvenliği nasıl sağlanacak; belirli değil.

İttifak Kanunu, seçim sistemini değiştiriyor fakat bunu parça parça yamalarla yapıyor. Oysa seçim sisteminin içeriği, çok daha bütüncül biçimde ele alınmayı gerektirecek kadar hayati. 

Nedenini öğrenin.