20 Maddede Ağıza Sakız Olmanın İlginç Tarihi
Ağızlara sakız olmak öyle kolay bir iş değil. Çiğneyip geçtiğimiz sakızın tarih boyunca başına neler gelmiş bir bakalım.
1. Kim o neolitik sakızı çiğneyen?
Dünyanın en yaşlı sakızı, İsveç'in Orust adasında bir kazıda bulunmuş. Arkeologlar 9000 yıl önce reçine sakızı çiğneyenin kim olduğunu diş izlerinden tahminlenmeye çalışıyor.
2. Cikleti ilk kez Aztekler çiğnedi
Bütün kültürlerde reçine çiğnendiği için sakızın bir tane mucidi ya da atasından bahsedilemez, ama 'Ciklet' Machu Pichu’nun da etrafını çevreleyen 'Chicle' ağaçlarından geliyor.
3. Bir ciklet için ağacı hacamat ediyorlar.
Karamel tadında meyveleri olan Chicle ağacının Ciklet için kullanılan kısmı özü. Ağacın gövdesini çapraz şekilde yaralayıp akan öz suyu alıyorlar.
4. Sakız gibi sündürmek diye buna denir.
Chicle özü, 1950'lerde benzer polimerler geliştirilene kadar bütün dünyadaki cikletlerin ana ham maddesi olarak kullanılmış. Gıda mühendisliği geliştikçe bu özütün yerini yapay polimerler almış.
5. Bizim coğrafyamızda ise sakız olarak asırlarca damla sakızı ve kenger sakızı çiğnenmiş.
Damla sakızı daha zengin işi, özellikle haremdeki kadınların çok sevdiğine dair belgeler var. Kenger çiğnemek daha yaygın. Bulmak, kesmek ve sakızı elde edip çiğnemek ise erkekler için bir nevi ergenliğe geçiş ritüeli.
6. Oooo mis gibi mastika...
Hoş kokusu nedeniyle dondurmamızdan muhallebimize severek kullandığımız damla sakızının adına eski Yunan'da mastik demişler; evet doğru tahmin ettiniz. Ooooo mastika mastika buradan geliyor; 'sakızlı' demek.
7. Sakız aslında fıstıkgillerden
Asıl ikametgahı Ege’deki Chios (Sakız) adası olan damla sakızının en yakın akrabaları ise antep fıstığı ve kahvesini içtiğimiz menengiç; hepsi Pistachio
sülalesinden.
8. Kenger de aslında devedikeni.
Anadolu’da hala çiğnenen kenger sakızı kengeri kesince içinden akan sütün toplanıp kurutulması ile elde ediliyor. Dişleri beyazlatıp kemikleri güçlendirdiği için bolca çiğnenmiş.
9. Parekende sakız pazarı kuruluyor
1848'de John B. Curtis evindeki sobanın üzerinde ladin reçinesi ve parafinden yaptığı sakızları ambalajlayıp satmaya başlamış. Eczanelerde satılan ve daha çok kilo vermek isteyenlerin rağbet ettiği bu sakızın tadı ilk başlarda biraz sasıymış.
10. Yerlisi ne yapıyosa o!
Doğunun Napolyon'u olarak bilinen Meksikalı General Santa Anna 1869’da mucit Thomas Adams'ı lateks yapsın diye işe almış. Lateksi geliştiremeyen Adams memlekete dönünce elinde kalan 2 ton Chicle özünü yerlilerin de çiğnediğini hatırlayıp 'paketlesem çiğnenir ki bu' diyerek sakız işine girmiş.
11. İlk modern otomat ciklet veriyordu!
Adams 1888'de dünyadaki ilk modern otomatı (vending machine) i yaptırıp New York tren istasyonlarında 'Tutti Fruttili' sakızlarını pazarlıyor. (Otomatın tarihi Eski Mısır'a dayanıyor ama o başka bir galerimizin konusu)
12. Wrigleys herkese çiğnetiyor.
William Wrigley 1891 de sektöre girince önce kadınları hedeflemiş. Kabartma tozu alana sakız hediye ederek ceplerine, sakız çiğnemenin yüzü sıkılaştıracağını söyleyerek kalplerine girmiş.
13. Ayakkabı çiğneyen güzelleşti de sakız çiğneyen güzelleşmedi mi?
Wrigleys reklamcılıkta yaratıcılık sınırlarını zorlayarak Eskimo kadınlarının kocalarının ayakkabılarını çiğnediği için sağlıklı dişlere sahip olduğunu, ciklet çiğneyen kadınların da aynı şekilde dişlerinin güçleneceğini söylüyor. (Eskimo kadınlarının geceleri kocalarının ayakkabılarını çiğneyerek yumuşattıkları doğrudur.)
14. Balonlu sakızı buldum ama yabışıyo!
Sakız pazarı şişip büyüdükçe sakızın kendisi de şişmiş balonlanmış. Frank
Fleeer 1906 yılında ilk balonlu sakızı üretmiş, ama yapıştığı yerden
çıkmayan bu sakızları satamamış. Satın alanlardan da bolca küfür yemiş.
15. Balon yapamıyorsan bizimle değilsin!
Kafayı yapışmayan balonlu sakız yapmakla bozan Fleer'ın imdadına çalışanı Walter Diemer koşmuş. Tam 22 sene sonra 1928 de yanlışlıkla ürettiği balonlu sakız, daha denemek için piyasaya çıktığında bile yok satmış.
16. Sakızdan balon şişirme konusunda uzman, prezentabl adaylar aranıyor!
Balonlu sakız rağbet görüp popüler hale gelince Fleer, sakızlarıyla nasıl balon yapılacağını öğretmek için marketlerde“balon şişirme eğitmenleri
görevlendirmiş.
17. Pembeyse balonludur!
İlk balonlu sakızın pembe olmasının nedeni fabrikadaki tek o renk gıda boyası kalmasıymış. Pembe renk gelenek gibi devam ettirilmiş. Bizim de pembe balonlu sakızımız Pembo, atası gibi safkanmış meğerse.
18. Diş hekiminin icadı: diş dostu sakız
Sakız çiğnemenin dişlere faydalı, fakat içeriğindeki şekerin zararlı olduüunu düşünen Dt. Petrulis, 1950'de ilk şekersiz sakızı üretmiş.
19. Sakızın içinden futbolcu çıkıyor!
1952’de Amerika'da Topps sakızları beyzbol kartları vermeye başlayınca artık sakız, sadece çiğnemek için değil, kart destesi tamamlamak için de aranan bir ürün haline gelmiş.
20. Coni niye her filmde sakız çiğner?
Sakızın erkeklerce bir tabu gibi görülmesi Wrigleygillerin’in kafasını kurcalıyordu. 2. Dünya savaşında sakızın gerginlik azaltıcı ve odaklandırıcı etkisini anlatıp Amerikan askerlerinin günlük istihkaklarına hediye sakız koymuş. Askerler de gittikleri her ülkeye ayaklı reklam panous gibi bu sakızı götürmüşler.
Yorum Yazın
Baycan'ın üstüne tanımam!
#17 Duygulandım bir an.
#1 Sakızı çiğneyen kimmiş peki bulmuşlar mı? İnşallah suçlu kimse bulunur :)