Yalanların Dünyasına Hoş Geldiniz: İnsanlar Yalan Haberleri Her Yerde Duyduğunda Onları Gerçek Zannediyor!
Saçma haberler söz konusu olduğunda 'insanlar bunlara nasıl inanıyor?' diye sormanın anlamsız olduğunu anladık. 🤔
Televizyonda, gazetelerde ve son yıllarda internette karşılaştığımız yalan haberleri hep sorguladık durduk.
Neden bunlar paylaşılıyor, doğrusunu öğrendikleri halde bunlara inanlar var mı diye uzun uzun düşündük. Örnekle gidelim ki bazı haberlerin doğru olup olmadığını test etmenin ne kadar zor olduğunu görelim.
Örneğin, 'tüm ülkeler bor çıkarmamızı engelliyor' gibi bir haberle karşılaştık diyelim, bunun doğru olup olmadığını nasıl öğreneceğiz?
Teyit.org yahut Doğruluk Payı gibi girişimler bu iddiaları araştırıyor, bir ihtimal onların yanıtıyla karşılaşabiliriz.
Konu araştırılmamış ise önce çevremize, ardından da güvendiğimiz kaynaklara bu soruyu yöneltiriz. Çevremizdeki herkes de bize benzer kaynaklardan beslendiği için yüksek ihtimalle bu iddianın gerçek olduğuna inanmış olanlarla karşılaşacağız.
İnternette araştırırken bunun gerçek olmadığını anlatan birkaç kaynak görsek de aksiyle sürekli karşılaşıyor olmak gerçeklerle karşılaştığımızda onu yargılama yeteceğimizi kaybetmemizi sağladığı için karmaşık bir durum ortaya çıkacak.
Bu verdiğimiz en uç örnek çünkü içinde politik ayrışmalar da barındırabiliyor. Daha farklı bir örnek verelim.
Size gelip 'Venedik kanallarıyla meşhur bir İtalyan şehridir' diyorum. Bir diğer kişiye ise 'Dünyada en fazla şarj aleti satılan ülke Türkiye'dir diyorum. İlki doğru, ikincisi ise yanlış, en iyi ihtimalle belirsiz bir önerme.
Bu ikisini duyduğunuzda ikincisinin daha ilginç olduğunu düşündünüz muhtemelen. Çünkü şarj aletlerine dair garip bir veri gerçekten de Venedik'ten daha absürt.
Şimdi, sizinle yaptığımız bu deneyi 100 kişiyle gerçekleştirelim.
100 kişiyle önce gerçek fakat çok da ilginç olmayan önermeleri, ardından gerçek olmayan fakat okurken şaşırtan önermeleri paylaşalım.
Başa dönecek olursak, 'bor çıkarılmasını birileri engelliyor' yahut 'dünyayı 5 aile yönetiyor' önermesinin yarattığı ilginç hava bizleri nasıl etkiliyor? Tam da bizim sorduğumuz bu soru araştırılınca ortaya insan zihninden şüphe ettirecek bir tablo çıktı.
İnsanlar yalan haberleri, hatalı önermeleri daha ilginç buluyor ve bunları tekrar tekrar duyduklarında gerçek zannediyor.
Bu duruma 'gerçeklik yanılsaması' deniyor ve gerçekliği anlatan basit önermelerin tekrar edilmesi halinde bu yaşanmıyor. Yani gerçeğin gerçek olduğuna inanmamız yalan haberlerin gerçekliğine inanmamızdan daha uzun sürüyor.
Bir ilginç nokta da daha az bilgi sahibi olduğumuz konularda bu tip yalan haberlere inanma eşiğimiz de daha düşük.
Bu tip karmaşık konularda makaleleri, araştırma kitaplarını incelemektense 'uzman görünen' kişilerin tezlerine inanmak zihnimizin seçtiği bir kısayol gibi görünüyor.
Yeni nesil medyada benzer haberlerin yayıldığını ve aynı haberleri onlarca kez görme ihtimalimizi düşününce, gerçekle yalanı nasıl ayırt edeceğiz?
Yani bir kişinin sesi daha gür çıkıyor yahut daha fazla kişi bir hatayı dillendiriliyor diye yalan gerçeğe dönüşür mü? Üzgünüz, araştırma dönüşeceğini gösteriyor.
Yorum Yazın
Havuz Medyanın en çok kullandığı teknik :))
Yalan öyle bir nüfuz etmiş ki insanların diline "Doğruyu söylemek gerekirse" diye bir cümle kalıbı var.
İlginç bir şekilde insanlar bazen internette çok kesin aksine deliller olmasına rağmen ısrarla yalan bilgiye inanıyor. Mesela zaten son derece mantıksız olan... Devamını Gör