Seçimlerde Oy Kullanmak İçin Yapılması Gerekenler ve Afet Bölgesinde Seçim
Geçtiğimiz günlerde sosyal medyada ve haber sitelerinde önümüzdeki milletvekili ve cumhurbaşkanı seçimlerinde oy kullanabilmek için en geç seçim tarihinden üç ay önce ikametgah adresinin belirlenmesi/ güncellenmesi gerektiği şeklinde yanlış bir haber yayıldı. Özellikle deprem bölgesinden farklı bölgelere göç etmiş veya geçici olarak geçiş yapmış insanlar ile üniversite öğrencilerilerini ilgilendirdiği ifade edilen bu düzenleme hakkında biraz bilgi verecek olursak;
Öncelikle böyle bir düzenleme mevcut ancak bu düzenleme mahalli idare seçimleriyle yani “yerel seçim”lerle ilgili bir hüküm içeriyor. Hatalı olan kısım bu düzenlemenin genel seçimleri de kapsadığı yönündeki haberler idi. Belediye başkanı, il genel meclisi ve belediye meclisi için oy kullanılan seçimler için geçerli olan bu düzenleme 2024’te gündeme gelecek.
Önümüzdeki genel seçimde oy kullanabilmek için ikametgah adresinde yapılabilecek değişiklikler için ise bu düzenleme geçerli olmayıp 17 Mart 2023 saat 23.59’a kadar kayıtlı olduğu adres dışında oy kullanmak isteyen deprem mağduru, öğrenci vb. kişilerin adres değişiklikleri nüfus müdürlükleri, nüfusmatikler ve e-Devlet üzerinden yapılabilmekteydi.
Ancak 17 Mart tarihinden itibaren de seçmen listeleri kesinleşene kadar adres değişikliği yapmak yine mümkündür.
Burada değişen husus ise adres değişikliği bildirimleri 17 Mart sonrasında yapılacaksa ancak ilçe seçim kurulları nezdinde yapılabilecektir. Seçmen listeleri kesinleştiğinde artık adres değişikliği yapılamayacağından oy kullanmak isteyen yurttaşlar bir an önce oy kullanacakları adresi değiştirmek istiyorsa adres değişikliği bildirimi için ilçe seçim kurullarına başvurmalıdırlar. Eğer adres değişikliği yapılmadan seçmen listeleri belirlenirse seçmenler yalnızca kayıtlı oldukları seçim çevresinde oy kullanabileceklerdir, bir hak kaybı söz konusu olmayacaktır.
30 Mart 2023 tarihinde Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) Başkanı Özvar üniversite öğrencileri için uzaktan eğitim hususunda bir değişiklik yapıldığını duyurdu. Seçimlerde oy kullanılacak adresi belirlerken bu hususa da dikkat edilmesinde fayda var. Özvar tarafından yapılan açıklamada 3 Nisan 2023 tarihinden itibaren talep eden üniversite öğrencilerine devam şartı aranmaksızın yüz yüze eğitim verilebileceği belirtildi. Sözü edilen hibrit eğitimin nasıl gerçekleştirileceği henüz belirsiz olsa da son durumda bu açıklamayı da göz önüne almak gerekmekte.
Seçimlerde oy kullanamayacak kişiler kimler?
Hukuki dünyada “şahsa sıkı sıkıya bağlı” bir hak olan ve şahsın veli vasi vb. ile kullanma olanağının bulunmadığı seçme ve seçilme hakkı, oy verme iradesi demokrasinin başat unsuru olup hukuk devletinin zorunlu ögelerindendir. Demokrasiyi haiz yönetim sistemlerinde oy kullanmak tüm vatandaşların hakkıdır ve Anayasamızın da vaz ettiği hüküm 18 yaşını doldurmuş olan her Türk vatandaşının oy kullanabileceği şeklindedir. Ancak bittabi oy kullanması mümkün olmayan da belirli bir küme mevcuttur. Bu kümede kimlerin olduğuna, oy kullanması mümkün olmayan kişilerin kimler olduğuna bakacak olursak bu kişileri şöyle sıralayabiliriz:
-18 yaşını doldurmayan kişiler,
-Mahkemenin kesin hükmüyle hakkında kısıtlılığa karar verilmiş kişiler,
-Silah altındaki kıta çavuşları, onbaşılar ve erler (bu kişiler izin alsa dahi statü olarak silah altında iseler yine oy kullanamayacaklardır),
-Askeri okullarda eğitim görmekte olan öğrenciler,
-Ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlüler oy kullanamamaktadır (hükümlüler hakkında hapis cezası verilmiş ve tutuklanmış kişilerdir, bir güvenlik tedbiri olan tutukluluk, hükümlülük halinden farklı olup tutuklu kişiler bu kapsama girmemektedir).
Burada en sık karşılaşılan soru uzmançavuşların ve diğer askerlerin oy kullanıp kullanamayacağıdır. Silah altında olan hiçbir asker oy kullanamayacağı için uzmançavuşlar da eğer silah altında iseler oy kullanamayacaklardır.
Deprem bölgesinden ayrılanların oy kullanması
Deprem bölgesinden tahliye edilen ve ayrılan kişiler yurtta, otelde, pansiyonda ve sair geçici yerlerde bulunuyorsa dahi 14 Mayıs’taki seçimlerde adres beyanına bu geçici yerler dahil olmak üzere her adresi yukarıda da söz ettiğimiz üzere 17 Mart sonrasında ilçe seçim kurullarına başvurmak yoluyla değiştirebilmektedirler. Yapılacak adres bildirimi daha sonra yine değiştirilebileceği gibi seçmen listelerinin açıklanıp açıklanmadığına dikkat etmek önem taşımaktadır.
Zira yine yukarıda söz ettiğimiz üzere seçmen listelerinin belirlenmesinin akabinde adres değişikliği bildiriminde bulunmak mümkün olmayacağından deprem bölgesine dönme imkanı olmayanların deprem bölgeleri seçmen listelerine kayıtlı olmaları durumunda oy kullanma hakları de facto olarak kaybolabilecektir. Ancak bu konuda daha sonra bir düzenleme olup olmayacağı da henüz belli değildir. Zira söz konusu bölgede oy kullanılabilecek bir mesken kalıp kalmadığı da ayrı bir konudur. Deprem bölgesindeki seçim bölgeleri arasında sandık taşıma konusundaki halihazırdaki düzenleme ise il dışına bir seçim sandığının nakline cevaz vermemektedir.
Bunun yanında vali veya il seçim kurulu başkanının oy verme gününden en geç bir ay önce talepte bulunması şartına bağlı olarak o yerdeki sandıkların en yakın seçim bölgesine nakli için de seçim güvenliğinin tehlikede olması şartı aranmaktadır. İşbu güncel düzenlemelere bakılacak olursa deprem bölgesindeki seçim sandıklarının deprem bölgesi dışına çıkarılması olanaksız görünüyor.
Bu yazımızda 2 aydan az bir süre kalan ve Türkiye’nin kaderini belirleyecek olan önümüzdeki cumhurbaşkanı ve milletvekili seçiminde oy kullanıp kullanamayacakları konusunda kafası karışık olan okurlara bilgiler verdim. Umarım değerli okurlara fayda sağlamıştır. Ülkemizin gündemi sıklıkla değiştiğinden mütevellit seçim konusundaki değişiklikleri takipte kalmanız önem taşımakta. Bir başka yazımızda görüşmek dileğiyle. Esenlikler dilerim, sağlıcakla kalın!
'Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio'
Yorum Yazın