Otizm Spektrum Bozukluğu için Oyun Tasarımı ve Oyunlaştırma Önerileri
Otizm, merkezi sinir sistemi üzerinde özgün değişikliklerle ilişkilendirilen nörogelişimsel bir bozukluk olarak kabul edilmektedir. Bu nörogelişimsel değişiklikler, beyinde farklı işleyişlere ve işlevlere yol açabildiği için otizm spektrumunda olan bireylerin kendine özgü güçlü yönleri ve ihtiyaçları olabilmektedir.
Elinor Ochs ve Solomon’un bu alandaki çalışmaları, otizmli bireylerin yaşamlarını daha iyi anlamamıza yardımcı olurken, bireylerin iletişim ve etkileşimde olağanüstü yetenekler sergileyebileceğini de göstermektedir. Bu çalışmalar otizmli bireyler ile daha etkili iletişim kurulması için bize yol gösterebileceği gibi özellikle bireylerin eğitim ve gelişimlerini desteklemek için yeni stratejiler geliştirmemize de yardımcı olacaktır.
Aynı şekilde, oyunlaştırma stratejilerini bu amaçlar doğrultusunda kullanarak otizmli bireylerin öğrenme deneyimlerini zenginleştirebiliriz.
Örneğin; otizmli bireylerin “giysi katlama” becerisini geliştirmek için oyunlaştırma yaklaşımı ile neler yapabileceğimizi düşünelim:
Renkli kumaşlara hassasiyeti olan bireylere dikkat edilerek renkli kumaşlar ve eşleştirilebilecek kıyafetleri bir alana yerleştirelim ve görevler verelim.
Örneğin “sarı renkteki kumaşı katla” veya “çiçek desenli giysiyi katla” gibi basit talimatlar verelim. Otizmli bireylere basit ve net emir kipleri kullanarak yönergeler vermek, iletişimi daha anlaşılır hale getirir ve onların günlük becerileri öğrenmelerine yardımcı olur. Oyunu daha heyecanlı hale getirmek için zaman sınırlaması ekleyip bir adım ileri taşıyalım ve hedeflenen gelişimi gösteren oyuncuya rozet, atıştırmalık gibi ödüller vererek bir sonraki aşamaya geçelim ve oyunu zenginleştirerek devam edelim.Hadi gelin şimdi oyunlaştırmanın temel unsurlarını kullanarak devam edelim:
Her otizmli birey kendine özgüdür: Oyuncu tipi belirleme
Otizm spektrumunda olan bireyler de farklı oyuncu tiplerine sahip olabilirler. Otizmli kişiliği kendine özgüdür, bireyin kişisel tercihlerini ve güçlü yanları dikkate alınmalıdır. Örneğin, bazı otizmli bireylerin renklere karşı duyarlılık göstermektedir. Bu nedenle elbise katlama oyunlarında renklere dayalı görevler onlar için daha ilgi çekici olabilir. Kimi bireyler ise görsel öğrenmeyi veya işitsel öğrenmeyi tercih edebilir.
Oyuncunun yolculuğu (oyuncu yolculuğu)
Oyuncuya bir katlama hareketini gösteren görsel kartlar gösterilir. Örneğin ; Kazakların arkasının üste gelecek şekilde nasıl yerleştirileceği ve kolların bedenin yanına nasıl getirileceği gösterilir. Yönergeyi yapmasını sağlatın ve ardından kolları sallayarak “merhaba” diyormuş gibi davran. Kolların kime ait olduğunu söyle, örneğin “Bu senin sağ kolun, sağ koluna ‘merhaba’ de!” gibi basit ve net talimatlar verin. En hızlı koyan çocuğu dairenin kenarında dönmeye davet edin. Kazakları doğru bir şekilde katlama görevini tamamlamış olan çocuklar kuruyemiş gibi sağlıklı atıştırmalıklarla ödüllendirilir. Otizmli çocuklar için ödüller verirken, çikolata gibi aşırı uyarıcı öğelerden kaçınıp, enerji vermeyecek ve tatmin etmeyecek şekilde minik parça ödüller tercih edilmelidir.
Oyuncunun yolculuğunu, öğrenme sürecinin adımlarını ve oyuncunun bu süreç boyunca nasıl ilerlediğini belirler. Giysi katlama oyunu, yetenekleri başlangıçta temel katlama aşamasından, daha karmaşık katlama yeteneklerini yerine getirebilecekleri ileri seviyelere doğru bir yolculuk sunar. Bu, oyuncuların ilerleme hissini yaşamalarına yardımcı olur.
Eğlenceli öğeler: Ödüller
Otizmli bir birey hayvanlara karşı ilgi gösteriyorsa, ödül olarak okulun köpeği veya kedisi ile etkileşimde bulunma fırsatı sunulabilir. Birey hem ödüllendirilir hem de rahatlatıcı bir deneyim yaşar. Her otizmli birey farklı özel ilgilere sahip olabilir. Örneğin; trenlere, uzay bilimine veya belirli bir film karakterine karşı büyük bir ilgisi olabilir. Kişinin ilgi alanlarını ve takıntılarını tanımak, uygun ödüller ve aktiviteler seçmek için önemlidir. Bu tür ilgiye uygun hediyeler veya aktiviteleri düzenlemek o kişiyi motive edecektir.
Motivasyon Anahtarı: Erişim ve Güç
Otizmli bireyler için kumaş katlamaya erişim hakkı, farklı genişlikler veya desenlerdeki kumaşları seçme yetkisi verilerek iç motivasyonu tetikleyecek fırsatlar sunulabilir. Örneğin, başarılı katlamalar sonrasında oyunculara iki farklı kumaştan birini seçme hakkını tanıyarak, oyunu daha kişiselleştirilmiş ve ilgi çekici hale getirebilir.
Giysi Katlama: Her oyuncuya, 5 dakika içinde ne kadar fazla giysi katlayabilecekleri bir hedef verilir. 5 dakikalık bir müzik açılır. Bu müzik bitene kadar geçen süre içerisinde bu hedefe ulaşan oyuncu, bir minik çikolata parçası için puan kazanır. Süre sonunda hedefe ulaşamayan oyuncu, bir minik çikolata ödülünü kaybeder.
Oyunun kazanımı olarak kıyafet katlama alışkanlığını kazanmalarını için 5 gün tüm aşamaları tamamlayana özel ödül verilerek kalıcı gelişim desteklenir.
Ödüller ve Geri Bildirim: Geri bildirim, oyunlaştırmada oyuncuların ilerlemelerini motive etmek, hedeflere odaklanmalarını sağlamak ve olumlu deneyimlerini pekiştirmek için kritik bir araçtır. Harikasın! 5 gün boyunca, giysi katlama becerilerinde büyük ilerlemeler kaydettin ve minik parça çikolatalar kazandın. Bu, senin için özel olarak hazırlanan ‘Katlanma Ustası Rozeti’ne bir adım daha yaklaştığını gösteriyor şeklinde bir geri bildirim verilir.
Problem Çözme: Sarı renk ve çizgili olmayan farklı dokulardaki giysiler zor katlanmaktadır. Bu giysileri katlamış olan oyuncular ekstradan puan alırlar. Bu oyuncuların problem çözme becerileri de geliştirilir.
Duyusal Keşif: Oyuncular, oyun sırasında farklı duyusal deneyimler yaşarlar. Renkleri ayırt etme, dokuları hissetme ve sesleri tanıma gibi. Bu, duyusal deneyimler sayesinde duyarlılık geliştirirler.
Etkinlik 1: Renk uyumu ve müzikli katlama oyunu
Hedef: Renk uyumu, müzikle uyum ve odaklanma becerilerini geliştirmek.
Açıklama: Renkli kumaşlara hassasiyeti olan bireylere dikkat edilerek görev verilir. Farklı renklerdeki giysileri renk uyumuna göre katlarken ikinci bir uyaran olarak arka planda hoş bir müzik çalar
Renk ve müziklerle katlama becerisini kodlamak otizmli bireylerin becerilerini geliştirmede basit bir adım olabilir.
Etkinlik 2: Takım halinde katlama ve iletişim oyunu
Hedef: İşbirliği, iletişim ve dikkat becerilerini geliştirmek.
Açıklama: Oyunculara gruplar halinde çalışarak belirli sayıda giysiyi düzgün bir şekilde katlama ve bir kutu içine yerleştirme görevi verilir. Takım oyunu becerileri, koordinasyon ve iletişim becerileri hedeflenir.
Etkinlik 3: Mükemmel katlama ve dikkat testi oyunu
Hedef: Dikkat ve odaklanma becerilerini test etmek ve mükemmel katlama becerilerini geliştirmek.
Açıklama: Oyuncular, giysileri görsellerde paylaşılan şekle uygun bir şekilde katlama görevi alırlar. Dikkat gelişimi ve detaylara odaklanma becerisi hedeflenir.
Etkinlik 4: Yaratıcı Katlama ve müzikli serbestlik oyunu
Hedef: Yaratıcılık, odaklanma ve müzikle uyum becerilerini geliştirmek.
Açıklama: Oyuncular, giysileri sıra dışı şekillerde katlamak için serbestlik verilir ve arka planda yaratıcı bir müzik çalar. Bu, yaratıcılık, odaklanma ve müzikle uyum becerilerini teşvik eder.
Otizmli bireylerin günlük yaşam becerilerinden olan giysi katlama becerilerini geliştirmenin yanı sıra dikkat, odaklanma, koordinasyon, sesle ve müzikle uyum gibi becerileri desteklenir.
Bu yazı Gamfed Türkiye gönüllülerinden Eyyup Gündoğdu ve Şule Küçük’ün katkılarıyla yazılmıştır.
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio