Mirastan Faydalanmak İçin Bilmeniz Gereken Bir Dava Türü: İzale-i Şuyu
Bir ortaklığın anlaşarak sona erdirilmesi esas olmakla birlikte hukukun temas etmek zorunda olduğu her alanda olduğu gibi ortaklık sahasında da uyuşmazlıklarla karşılaşmak elbette ki mümkün. Dolayısıyla bu uyuşmazlıkları çözmek için çeşitli yöntemler geliştirmek gerekiyor. İşte ortak mülkiyet anlaşmazlıklarında da “izale-i şuyu” bu yöntemlerden biri.
Ortak mülkiyeti haiz bir taşınır ya da taşınmaz mal üzerinde ortakların o malın ne yapılacağı, nasıl kullanılacağı, nasıl paylaşılacağı gibi hususlarda anlaşamama ihtimallerine karşın bu hususta bir dava yolu öngörülmüştür. Bu dava “izale-i şuyu davası”dır. Yukarıda da belirttiğimiz gibi bu davanın ilk şartı anlaşarak ortaklığı sona erdirmenin mümkün olmamış olmasıdır.
İzale-i şuyu, diğer adıyla “ortaklığın giderilmesi” ya da “taksim” davaları, konusu bir taşınır ya da taşınmaz mal üzerindeki ortakların elbirliği ile mülkiyetini (diğer adıyla iştirak halinde mülkiyet) veya paylı mülkiyetini (diğer adıyla müşterek mülkiyet) parçalamak ve tüm ortakların tek başlarına malik ya da tek pay sahibi olmasını sağlamak için açılan davalardır. İzale-i şuyu davası ortaklığın hukuken sona ermesi yani giderilmesi için açılır. Bu sebeple diğer ismi “ortaklığın giderilmesi davası”dır. Ortada bir miras söz konusu olduğunda bu dava türü çok sık gündeme gelmektedir. Bunun dışında gayrimenkul alım satımı hususunda muhtelif durumlarda da yine karşımıza çıkmaktadır.
Elbirliği ile Mülkiyet Ne Anlama Geliyor?
Türk Medeni Kanunu’nun 701. maddesi elbirliği ile mülkiyeti şöyle tanımlamıştır: “Kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca oluşan topluluk dolayısıyla mallara birlikte malik olanların mülkiyeti, elbirliği mülkiyetidir.”
Bu tanımda önemli nokta “birlikte” malik olmaktır. Örneğin bir konut var ve üç kardeş o konutun varisi konumundasınız. Konutu odalara bölerek o konuttan pay almak mümkün olmadığı için o konutun üç kardeş “birlikte malik”i statüsünde oluyorsunuz. İşte elbirliğiyle mülkiyet bu anlama gelmektedir. Parçalanamaz bir malın beraber maliki olmak anlamındadır.
Peki Paylı Mülkiyet Ne Demek?
Elbirliğiyle mülkiyetteki gibi burada da birlikte malik olma durumu söz konusudur ancak buradaki birliktelik daha yumuşak bir birlikteliktir. Ortaklar arasındaki bağ daha zayıftır. Paylı mülkiyette ortakların kendi payları ayrışmıştır. Dolayısıyla kendi payı üzerinde her ortak serbestçe tasarrufta bulunabilmektedir.
Ortaklık Nasıl Giderilir?
İzale-i şuyu davası sulh hukuk mahkemelerinde açılır. İşbu dava basit yargılama usulüne tabidir. Yani dava dilekçesine karşı cevap dilekçesi gönderildikten sonra süreç uzamadan lüzum görüldüğü takdirde hemen yargılamaya geçilir.
Bu davanın sonucunda ortaklığın iki şekilde giderilmesi mümkündür. Bunlardan ilki malların doğrudan taksimi ile, bir diğeri icra dairesinin ve satış memurlarının söz konusu malı satışa çıkarması ile olur. Bir başka deyişle; bir malın maliki birden fazla kişiyse ve bu mallar parçalanabilen mallar ise pay oranında mal taksim edilmek suretiyle ortaklık giderilir ve herkes zaten kendi payı oranında malik olur. Ancak eğer mallar parçalanamayan mallar ise o halde bu malın daire nezdinde satışının yapılması gerekir. Satış, mezat/açık artırma usulüyle yapılır. Bu aşamadan sonra ise ortaklar paylarına düşen meblağı alırlar. Fakat yalnızca malların taksimi mümkün değilse dairenin satış yapması mümkündür. İzale-i şuyu davası açarken bu hususu da göz önünde bulundurmanız gerekiyor.
İzale-i Şuyu Davasını Kimler Açabilir?
İzale-i şuyu davasını açacak kişi öncelikle birlikte malik statüsündeki bir ortak olmalıdır. Bu ortak söz konusu davayı diğer ortaklara karşı açabilmektedir. Bu davanın ortaklar dışındaki kişilere (üçüncü kişilere) karşı açılması mümkün değildir.
İzale-i Şuyu Davasının Açılamayacağı Haller Nelerdir?
Elbirliği ile malik olan kişilerin hepsinin bu davada bulunması gerekmektedir. Ortaklığın yalnızca bir bölümü için izale-i şuyu davası açılamaz. Fakat bunun yanında ortaklığın tamamının son bulması için dava açılabilir. İzale-i şuyu davası için bir zamanaşımı süresi öngörülmemiştir.
İzale-i Şuyu Davası Ne Kadar Sürede Sonuçlanır?
İzale-i şuyu davasının net bir süre biçilememekle ve mahkemenin iş yüküne, davanın özgü özelliklerine göre süresi değişmekle birlikte ilk derece mahkemesinde bir ila bir buçuk senede sonuçlanması beklenebilir. Eğer istinafa taşınır ise Bölge Adliye Mahkemelerinde de net bir süre öngörülememekle birlikte ortalama 7-8 ay gibi bir süre sonunda sonuçlanması beklenmektedir.
İzale-i Şuyu’da Açık Artırmaya Kimler Katılabilir?
Dava sonucu satış yoluyla ortaklığın giderileceği durumda açık artırma yapılır. İşbu açık artırma herkese açıktır. Ancak taraflar (birlikte malik olan ortaklar) dilerse yalnız kendilerinin katılabildiği bir açık artırma için de ortak irade beyanlarını ortaya koyabilirler. Böyle bir belirleme yoluna gidilmezse herkesin katıldığı açık artırmada gayrimenkulün kıymet takdirinin sonucu ulaşılan meblağın %20’sini yatıran herkes mezata katılabilir ve mezatta pey verebilir. Mezat, taşınmazın kıymet takdirinin sonucu ulaşılan meblağın %50’si üzerinden başlar ve en yüksek teklifi veren kişiye taşınmaz satılır. Bu açık artırmalarda da mezatların genel usulündeki gibi nakit para ile alım yapılmaktadır.
Son
Bu yazımızda sizlere ortaklığın giderilmesi, eski adıyla izale-i şuyu davasından söz ettik. Bir başka yazıda görüşmek dileğimle...
Yorum Yazın