İzmir Sokaklarını Sanatla Güzelleştiren Sprey Ustası Can Çetiner: "Berlin'de Bir Çalışma Yapmak İsterim"
İzmir'de ilk göz ağrım Bostanlı sahilindeki yürüyüş parkuru. Her sabah kediler, köpekler, uzaktan flamingolar, şuursuzca atlayan kefaller eşliğinde yürüyorum. Bu rutinimin sonunda da rengarenk bir basket sahasının yanında mola veriyorum. Tabii ki sahayı bu hale getiren grafiti sanatçısı Can Çetiner'i buldum ve ona aklımdakileri sordum.
Söyledikleri arasında en hoşuma giden şey 'illegal' olarak tanımlanan hatta bir dönem 'çevre kirliliği' olarak bile addedilen bir sanat türünün artık belediyeler tarafından gençlerle iletişim kurmak için tercih ediliyor olması.
Yani sanattan zarar gelmeyeceği, aksine insanların duygu, düşünce ve gözlemlerini 'yaratarak' dışa vurumlarının toplum açısından da faydalı bir durum olduğu artık anlaşılıyor. Sprey boyaların ve diğer malzemelerin daha ulaşılabilir olduğu bir dünyada eminim bizim gençlerimiz de Grafiti sanatında giderek daha başarılı olacaklardır.
- Eski bir röportajının başlığı ile girelim konuya istersen. "İllegalden patronluğa" başlıklı bir röportaj. Buradaki “illegal” ile kasıt grafiti sanıyorum. Biraz anlatsana sen kimsin? Grafitiye nasıl başladın? Neden özellikle bu türü seçtin?
Merhaba; ben Can Çetinler İzmir Karşıyaka doğumluyum. Bunun altını çiziyorum çünkü doğduğum yerin şu anki işime katkısı çok büyük. Grafiti ile 2004-2005 yıllarında orta okulda tanıştım. Dokuz Eylül Güzel Sanatlar Fakültesi grafik tasarım mezunuyum. Öncesinde ise Ümran Baradan Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi’ni bitirdim. Yaklaşık 16-17 senedir aktif olarak sanat hayatının içerisinde bulunuyorum.
Grafitiye başladığım yıllarda bu kadar yaygın olmadığından dolayı ve ülkemizin siyasi geçmişi de düşünülünce yazdığımız yazılar vs. yanlış algılanıp suç unsuru olarak görülüyordu. Protest bir sanat akımı olduğu için biraz da normaldi bu şekilde algılanması çünkü sokaklarda başkaldırı olarak doğan, halkın sitemlerini ya da bazı grupların yerlerini belirlemek için yazdığı yazılardır aslında grafiti. Zamanla evrilerek bu hale gelmiş. O başlığın atıldığı dönemlerde çevre kirliliğinden ötürü çok ceza yiyorduk, ancak şimdi belediyeler bizden gelip çevreyi sanatla güzelleştirmemizi istiyorlar.
- İllegale geri dönelim: 2018'de şöyle bir hüküm var: 'TCK m.151 hükmüne göre; başkasının taşınır veya taşınmaz malını kısmen veya tamamen yıkan, tahrip eden, yok eden, bozan, kullanılamaz hale getiren veya kirleten kişi, mağdurun şikâyeti üzerine, dört aydan üç yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılmaktadır.' Hâlâ geçerliliğini koruyor mu?
Tabii koruyor fakat grafiti toplumun çoğu tarafından benimsendiği için çok şikayet durumu olmuyor. Hatta aksine mesela İstanbul Karaköy'de yapılan çalışmalar turistler için orayı daha fa cazip hale getirdi. Avrupa'da da durum benzer halde. Mesela oradaki mural (eserin tuvale değil de doğrudan duvar, tavan veya diğer büyük yüzeyler üzerine yapılması) grafiti çalışmalarının nerede olduğunu gösteren özel uygulamalar var. Turistler daha kolay gezebilsinler diye.
- Grafiti yüzünden hiç başının derde girdiği olduğu mu? Enteresan bir anın var mı?
Evet çok fazla oldu ama benden ziyade ekibimdeki illegal grafitiyle ilgilenen arkadaşlarımın oldu. Ben genelde uzun süreli işler yaptığım için sadece legal çalışıyorum. Ona rağmen satanist sananlar, siyasi algılayanlar, anarşist diyenler oldu.
- Grafiti satın alınan bir şey değil mi? Mesela 'evimin mutfağını boyayın' diye bir talep alışık olduğunuz bir talep mi? Böyle bir durumda ücretlendirme nasıl oluyor?
Grafiti özel tasarım bir iş. Ben bunu dövmeye benzetiyorum; sizin için hazırlanan tasarımı aklınıza gelebilecek her yere uygulayabiliyoruz. Mutfak da boyamışlığımız var mesela. Ücretlendirme ise tasarım ve alanın ölçüleri üzerinden belirleniyor.
- 19 Mayıs kutlamaları çerçevesinde İzmir Büyükşehir Belediyesi ile birlikte işler yaptın. Ben senin Bostanlı'daki basketbol sahanı her sabah görüyorum. Bu ortaklık nasıl gelişti? Belediye mi sizi buldu?
Eskiden biz yapardık belediye ertesi gün griye boyardı ama zamanla bu kırıldı bunun da sebebi bana kalırsa, izinli yapılmış olan çalışmalarda grafiti sanatının nereye gidebileceğinin görülmüş olması. Şu an belediyeler ile aktif projelerimiz oluyor. Bahsettiğiniz proje ise 'Sneaks Up'ın ön ayak olduğu İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin desteklediği bir projeydi. Yıllar içerisinde özel şirketler, bakanlıklar ve belediyeler ile yaptığımız festivaller, workshoplar ile grafiti artık alışılagelmiş bir hale geldi. Gençlere ulaşmanın ya da bir şeyi sanatla ifade etmenin en iyi yolu oldu.
- Genel olarak gratifi sanatçıları camiası nasıldır Can? Birlikte hareket eder misiniz? Rakip misiniz? Mesela eğitimler, kurs, etkinlikler de düzenleniyor. O projelerde nasıl ilerleniyor?
Eskiden grafiti ruhu bambaşkaydı. Tabii ki rakiplerimiz de vardı. Başka Crewlerle kompozisyonlu çalışmalar, battlelar yapardık. Ufak tefek atışmalarda yaşanırdı ama bu bizi grafitiye karşı daha da hırslandırırdı. “Onlar burayı boyamış, biz de şurayı boyamalıyız” gibi şeyler vardı. Aynı şekilde destek de vardı tabii, bizden küçük arkadaşlarımızla çalışmalar yapardık. Sadece graffticiler olarak değil, hiphop camiası olarak hareket ederdik. Sonuçta grafiti de hiphop'ın önemli bir dalıdır. Fakat bu işe küçük yaşta başlayan arkadaşlarımızın, kardeşlerimizin çoğu artan boya malzeme maliyetleri yüzünden sadece kağıt üzerinde çizimlerde kaldı. Biz de onlar için workshoplar, belediye sponsorluğunda onların da boyayabileceği birçok festival düzenledik fırsat oldukça da devam etmeye çabalıyoruz.
- Belediye ile ve bireysel olarak bundan sonraki projelerin neler olacak?
Belediye ile ilerleyen vadede birkaç mural projesi daha olacak gibi. Ekip olarak ise Bostanlı katlı otoparkın üzerinde Karşıyaka Belediyesi'nde legal bir duvar aldık o alanda birkaç mural çalışması yapmayı planlıyoruz. Onun dışında çalıştığımız markalardan olan biri olan Tuck Coffee için Gaziantep’te bir çalışmamız olacak.
- Biraz da hayal kuralım: Dünyada nereyi renklendirmek isterdin? Bu işte en büyük hayalin ne?
Bu işin gelişmesinde en büyük sebep olan Almanya Berlin'de bir mural çalışması yapmak isterdim.
