Fotoğrafçı mı Yoksa Ajan mı? 7 Maddede Gizemli İnsan 'Vivian Maier'
1. Şikago'da Bir Mezat
2008 Yılında, John Maloof adında bir genç tarih ödevi için eski, Şikago fotoğrafları aramaktadır. Evinin karşısında eski eşyaların satıldığı bir bit pazarı vardır ve işine yarabileceğini düşündüğü, içi film negatifleri ile dolu bir kutuyu 39 dolara satın alır.
2. Kutudaki Gizemli Sanatçı
John Maloof, negatifleri incelediğinde fotoğrafların ödevi için işe yaramayacağına karar verir. Fakat fotoğraflarda bir gariplik vardır ve bir türlü onlara bakmaktan kendini alamaz. Film kutularından birinin üzerinde 'Vivian Maier' ismi yazılıdır. John, kutuda yazan ismi google'de arattığında kendi deyimiyle, 'hiç ama hiçbir şey' bulamaz. Kutuyu ve filmleri öylece evin bir kenarına atıverir.
3. Çöpleri Karıştıran Yaşlı Kadın
Aradan geçen bir yılın ardından John Maloof, merakını bir türlü gideremez ve fotoğrafları çektiğini düşündüğü Vivian Maier'i internette tekrar arar. Bu sefer bir ölüm ilanı ile karşılaşır; kimsesi olmayan yaşlı bir kadın çöpte bulduğu bir konserveyi yerken her zaman oturduğu bir bankta öylece yığılmıştır. John, hemen araştırmaya koyulur ve parkta ölen yaşlı kadının binlerce eşya ile dolu barakasının belediye tarafından boşaltılacağını öğrenir. İçi ıvır zıvır dolu onlarca kutuyu çöpe atılmaktan kurtarır. Artık elinde ne yapacağını bilmediği 110.000 kadar fotoğraf filmi, binlerce gazete, bilet, vergi iade fişi, elbise ve film rulosu vardır. Kendi dairesinde bir şekilde düzene soktuğu eşyalar, onu gizemli bir sanatçı keşfettiğine ikna eder.
4. Ansızın İnternette Hit Olan Fotoğraf Kareleri
John Maloof, düzene sokup seçtiği bazı fotoğrafları değerlendirmeleri için ABD'nin önemli müze ve sanat galerilerine yollar. Hepsinden de aldığı cevap 'ilgilenmiyoruz' dur. 'İşte o zaman 'bu işi kendim halletmeliyim' diye düşündüm' diyor John. Seçtiği bu fotoğrafları, flickr.com'da ve Vivian Maier adına açtığı blogda yayınlamaya başlar. İnsanların fotoğraflara dönüşü muhteşemdir; binlerce yorum alır ve fotoğraflar binlerce kez paylaşılır. Daha önce bu kadar güzel kompozisyonlar görmediğini belirten fotoğraf sanatçıları kendisine ulaşıp Vivian Maier hakkında bilgi almak ister.
5. Geçmişi Olmayan Bir Dadı
John, Vivien'in barakasındaki arkadaşlarından onun hayatı boyunca Şikago başta olmak üzere bir çok yerde dadılık yaparak geçinmiş olduğunu öğrenir. Sokağı bu kadar vurucu bir şekilde anlatan bu sanatçı tam bir soru işaretidir; John son anından başlayarak ipuçlarını takip eder ve Vivian'ın hayatına doğru bir keşfe çıkar. Telefon rehberlerinden yola çıkarak dadılık yaptığı ailelere ulaşır. Bazıları için Bayan Vivi, bazıları için Bayan Smoth; bir sürü farklı isimle ve içleri ağzına kadar hatıra eşyaları ile dolu müştemilat ya da çatı katı odaları ile hatırlanır. Bazıları 'evet, o benim 6 yıl boyunca dadımdı ama fotoğraf çektiğini bilmiyordum,' der. Herkesin aklında kalan garip bir Fransız aksanı, bir kaç beden büyük gelen elbiseleri, garip şapkaları ve garip yürüyüşü ile etkileyici ama bir o kadar da deli bir kadındır.
6. Bir Çeşit Ajan
Onunla yolu bir şekilde kesişmiş olanlar birer birer ortaya çıkar. Her zaman alışveriş yaptığı bir antika dükkanı, gittiği bir dil kursu... Kimseye gerçek adını söylememiştir. Ama herkes gerçek adını sakladığını bilir. Bazıları onun Fransızca aksanın sahte olduğundan emindir. 'Neden kendini gizliyorsun?' diye soran dil hocasına 'çünkü ben bir çeşit ajanım,' der. Bir ara kimseye haber vermeden dünyayı gezer ve sadece bu turda çektiği bir bavul dolusu film negatifi vardır. Neden bir dadı sokaklarda 110.000'den fazla fotoğraf çekmiştir? Sanat tarihinin en etkileyici karelerini yakalayan bu fotoğrafçı neden bunu kimseyle paylaşmamıştır? Filmlerinin çoğunu tab ettirmemiş bile... Fotoğraflarının bir çoğunu kendisi hiç görmemiş.
7. Sanatın Sessiz Çığlığı
Vivien Maier'in fotoğraflarına baktığımızda insanı küçük hissettiren sarsıcı bir gözlem eylemi görüyoruz. Herkesin ev ev dolaşarak teras katlarında yaşayan bir kadın olarak tanıdığı Vivien, fotoğrafları ile insanın var oluşundaki gizemi öyle derin yakalamıştır ki; tanrısal bir varlığın insanlık hakkındaki bu fotoğrafları sipariş ettiğini düşünebilirsiniz. Ve o, bu fotoğrafları asla paylaşmamıştır. Barakasının önündeki parkta, son sekiz yılını geçirdiği bir bankta, çöpten bulduğu bir konserveyi yerken sessiz sedasız 85 yaşında ölmüş ve geldiği yere, o gizeme geri dönmüştür. Bana kalırsa o gerçekten bir ajan... Asla normalleşemeyen, sanatla dolu ruhların diyarından aramıza gönderilmiş ve tüm ajanlar gibi çok kimlikli. Bazen devletin ya da kapitalizmin dışında birilerinin sizi gözlemlediğini hisseder misiniz? Bir kapıcı, bir dilenci, belki bir serseri... Hissettiğiniz anda kaçın! İleride birisi onu deşifre ettiğinde, sanatsal ajan raporlarında kendinizi gördüğünüzde ağlayabilirsiniz. Tıpkı bu gün Vivien'in fotoğraflarında kendini gören insanlar gibi...