Beslenme Tarzının Doğurganlık Üzerine Etkisi
Bu yazıda besin türlerinin doğurganlık üzerindeki etkilerine değineceğiz.
Karbonhidrat
Karbonhidratlar açısından glisemik indeks ve yük önemlidir. Glisemik indeksi yüksek ve glisemik yükü yüksek besinlerle beslenmek metabolik komplikasyonlara yol açabilir. Doğurganlık ve üreme fonksiyonlarını olumsuz yönde etkileyen insülin direnci, diyabet, oksidatif stres ve dislipidemi riskini arttırabilir. (1,2,3)
İnfertilite olmayan, çalışma sırasında hamile kalmayı planlayan veya hamile kalan 18.555 kadın üzerinde gerçekleştirilen büyük bir kohort çalışması, yüksek glisemik indekse sahip karbonhidrat tüketiminin, kısırlıkla pozitif ilişkili olduğunu gösterdi. (4)
Fruktozun güçlü bir proinflamatuar etkiye sahip olduğuna inanılmaktadır. (5)
Şekerli ve gazlı içeceklerin tüketiminin doğurganlığı olumsuz etkilediği gözlemlenmiştir. (7,8)
10 randomize çalışmanın meta-analizi ve sistematik incelemesi, düşük glisemik indeksli diyetlerin kullanımının PKOS'lu kadınlarda testosteron düzeylerinin azalmasıyla ilişkili olduğunu gösterdi; bu da hormonal düzenleme üzerindeki olumlu etkisini daha da ortaya koydu. (9)
Kadınlar için düşük karbonhidratlı bir diyetin hamilelik, düzenli adet görme şansını arttırdığı ve düşük yapma şansını azalttığı gözlemlenmiştir. (10)
Özetle glisemik indeks değeri yüksek olan (bu besinler çok hızlı sindirilirler, beyaz pirinç ve patates gibi) besinleri tüketen kadınların, glisemik indeks değeri düşük olan besinleri (esmer pirinç, tam tahıllı ürünler, tam buğday ekmekleri) tüketen kadınlara göre %92 oranında yumurtalarında verimsizlik görülmüştür. Bu nedenle basit karbonhidratların tüketimi sınırlanmalıdır.
Protein
Doğurganlıkta önemli bir diğer bileşen de proteindir (11,12,13). Ayrıca protein tüketimindeki artış, doğru bir karbonhidrat-insülin dengesine yol açar ve bu da kadınlarda anovulatuar kısırlığın tedavisinde önemli olabilir (14).
Yapılan araştırmalara göre hayvansal protein tüketiminin, anovülasyon nedeniyle daha yüksek kısırlık riskiyle ilişkili olduğu gösterilmiştir (15). Bulgular, başta tavuk ve kırmızı et olmak üzere hayvansal protein kaynaklarının bitkisel protein kaynaklarıyla değiştirilmesinin, anovülasyona bağlı kısırlık riskini azaltabileceğini öne sürmektedir. Bitkisel proteinin doğurganlık üzerindeki potansiyel olumlu etkisi, insülin duyarlılığının artması ve bu hormonun yemek sonrası salgılanmasının hayvansal proteine göre daha düşük olmasıyla ilişkili bulunmuştur (15).
Protein tüketiminin, özellikle de hayvansal proteinin, sağlıklı kadınlarda testosteron konsantrasyonuyla negatif ilişkili olduğu gösterilmiştir; bu da kadın doğurganlığının düzenlenmesinde önemli rol oynamaktadır (16,17). İşlenmiş kırmızı etin doğurganlık üzerinde özellikle olumsuz bir etkiye sahip olduğu gösterilmiştir (18).
Özetle, yapılan araştırmalara dayanarak, bitkisel protein oranının hayvansal proteine göre daha yüksek olmasının doğurganlık açısından daha olumlu bir sonuç gözlenmektedir.
Yağ
Doğurganlığın artması için diyette doğru miktar ve iyi kalitede yağ asidi tüketmek önem taşmaktadır. Diyet yağının hem aşırı hem de yetersiz olması doğurganlığı olumsuz ekilemektedir (19).
Yumurtlama bozukluğunda ise önemli faktör diyetle alınan yağın miktarı değil kalitesidir (20).
Yapılan araştırmalarda doğurganlık üzerinde en olumsuz etkinin trans yağ asitleri (TFA' lar) olduğu görülmüştür. TFA' lar, vücutta inflamatuar ekileri ve insülin direncini arttırmasının yanı sıra Tip 2 Diyabet, PKOS dahil diğer metabolik bozuklukların gelişme riskini de arttırır (21).
PUFA' ların ise araştırmalar sonucunda hem erkeklerde hem de kadınlarda üreme açısından fayda sağladığı saptanmıştır. Ayrıca kadınların yağlı deniz balığı tüketiminin de doğurganlık üzerinde olumlu etkilere sahip olduğu görülmüştür (22).
Ayrıca yapılan araştırmalarda antioksidan, lif açısından zengin ve yüksek tekli doymamış yağ asitlere (MUFA'lar) sahip olan avokadonun ise diyetle az miktarda alınan folat ve potasyumdan zengin olduğu için doğurganlık üzerine olumlu etkileri olduğu savunulmaktadır (23).
Özetle, trans yağ asitlerinden yüksek ve PUFA' lardan (çoklu doymamış yağlar) düşük diyetlerin sağlıklı kadınlarda üreme performansı üzerindeki olumsuz etkileri olduğu yapılan araştırmalar sonucunda saptanmıştır.
Doğurganlığı artıran besinler:
· Kuzu Cinseng: Doğurganlığı artırıcı etkileri olduğuna inanılan ginseng türlerinden biridir. Özellikle erkek üreme sağlığı üzerinde olumlu etkileri olduğu düşünülmektedir (24).
· Sarımsak: Antioksidan ve anti-inflamatuar özellikleri olan sarımsağın, erkek üreme sağlığına olumlu etkileri olduğu düşünülmektedir (25).
· Karpuz Çekirdeği: Karpuz çekirdeğindeki çinko, arginin ve folat gibi bileşenlerin, üreme sağlığı üzerinde olumlu etkileri olabileceği düşünülmektedir (26).
Kaynakça
1.Martins A.D., Majzoub A., Agawal A. Metabolic Syndrome and Male Fertility. World J. Men’s Health. 2019;37:113–127.
2.Fontana R., Della Torre S. The Deep Correlation between Energy Metabolism and Reproduction: A View on the Effects of Nutrition for Women Fertility. Nutrients. 2016;8:87.
3.Willis S.K., Wise L.A., Wesselink A.K., Rothman K.J., Mikkelsen E.M., Tucker K.L., Trolle E., Hatch E.E. Glycemic Load, Dietary Fiber, and Added Sugar and Fecundability in 2 Preconception Cohorts. Am. J. Clin. Nutr.
4. Chavarro JE, Rich-Edwards JW, Rosner BA, Willett WC. Yumurtlama kısırlığı riskiyle ilişkili olarak diyetteki karbonhidrat miktarı ve kalitesine ilişkin ileriye dönük bir çalışma . Eur J Clin Nutr . 2009; 63 ( 1 ):78–86.
5.Barrea L., Marzullo P., Muscogiuri G., Di Somma C., Scacchi M., Orio F., Aimaretti G., Colao A., Savastano S. Source and Amount of Carbohydrate in the Diet and Inflammation in Women with Polycystic Ovary Syndrome. Nutr. Res. Rev. 2018;31:291–301.
6. Hatch E.E., Wesselink A.K., Hahn K.A., Michiel J.J., Mikkelsen E.M., Sorensen H.T., Rothman K.J., Wise L.A. Intake of Sugar-Sweetened Beverages and Fecundability in a North American Preconception Cohort. Epidemiology. 2018;29:369–378.
7. Schliep K.C., Schisterman E.F., Mumford S.L., Pollack A.Z., Perkins N.J., Ye A., Zhang C.J., Stanford J.B., Porucznik C.A., Hammoud A.O., et al. Energy-Containing Beverages: Reproductive Hormones and Ovarian Function in the Biocycle Study1-3. Am. J. Clin. Nutr. 2013;97:621–630.
8. Lim S.X., Loy S.L., Colega M.T., Lai J.S., Godfrey K.M., Lee Y.S., Tan K.H., Yap F., Shek L.P.C., Chong Y.S., et al. Prepregnancy Adherence to Plant-Based Diet Indices and Exploratory Dietary Patterns in Relation to Fecundability. Am. J. Clin. Nutr. 2022;115:559–569.
9. Kazemi M., Hadi A., Pierson R.A., Lujan M.E., Zello G.A., Chilibeck P.D. Effects of Dietary Glycemic Index and Glycemic Load on Cardiometabolic and Reproductive Profiles in Women with Polycystic Ovary Syndrome: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Adv. Nutr. 2021;12:161–178.
10.Shang Y., Zhou H., He R., Lu W. Dietary Modification for Reproductive Health in Women With Polycystic Ovary Syndrome: A Systematic Review and Meta-Analysis. Front. Endocrinol. 2021;12:735954.
11. Ferramosca A., Zara V. Diet and Male Fertility: The Impact of Nutrients and Antioxidants on Sperm Energetic Metabolism. Int. J. Mol. Sci. 2022;23:2542.
12. Skoracka K., Ratajczak A.E., Rychter A.M., Dobrowolska A., Krela-Kaźmierczak I. Female Fertility and the Nutritional Approach: The Most Essential Aspects. Adv. Nutr. 2021;12:2372–2386.
13. Farshchi H., Rane A., Love A., Kennedy R.L. Diet and Nutrition in Polycystic Ovary Syndrome (PCOS): Pointers for Nutritional Management. J. Obstet. Gynaecol. 2007;27:762–773.
14. Kemp B., Grooten H.J.G., Den Hartog L.A., Luiting P., Verstegen M.W.A. The Effect of a High Protein Intake on Sperm Production in Boars at Two Semen Collection Frequencies. Anim. Reprod. Sci. 1988;17:103–113.
15. Chavarro J.E., Rich-Edwards J.W., Rosner B.A., Willett W.C. Protein Intake and Ovulatory Infertility. Am. J. Obstet. Gynecol. 2008;198:210.e1–210.e7.
16. Walters K.A., Handelsman D.J. Role of Androgens in the Ovary. Mol. Cell. Endocrinol. 2018;465:36–47.
17. Souter I., Chiu Y.H., Batsis M., Afeiche M.C., Williams P.L., Hauser R., Chavarro J.E. The Association of Protein Intake (Amount and Type) with Ovarian Antral Follicle Counts among Infertile Women: Results from the EARTH Prospective Study Cohort. BJOG Int. J. Obstet. Gynaecol. 2017;124:1547–1555.
18. Zhang B., Zhang B., Zhang B., Zhang B., Zhou W., Zhou W., Zhou W., Zhou W., Shi Y., Shi Y., et al. Lifestyle and Environmental Contributions to Ovulatory Dysfunction in Women of Polycystic Ovary Syndrome. BMC Endocr. Disord. 2020;20:19–26.
19.Chavarro J.E., Rich-Edwards J.W., Rosner B.A., Willett W.C. Dietary Fatty Acid Intakes and the Risk of Ovulatory Infertility. Am. J. Clin. Nutr. 2007;85:231–237.
20. Bauer J.L., Kuhn K., Bradford A.P., Al-Safi Z.A., Harris M.A., Eckel R.H., Robledo C.Y., Malkhasyan A., Johnson J., Gee N.R., et al. Reduction in FSH Throughout the Menstrual Cycle After Omega-3 Fatty Acid Supplementation in Young Normal Weight but Not Obese Women. Reprod. Sci. 2019;26:1025–1033.
21. Chavarro J.E., Furtado J., Toth T.L., Ford J., Keller M., Campos H., Hauser R. Trans-Fatty Acid Levels in Sperm Are Associated with Sperm Concentration among Men from an Infertility Clinic. Fertil. Steril. 2011;95:1794–1797.
22. Axmon A., Rylander L., Strömberg U., Hagmar L. Female Fertility in Relation to the Consumption of Fish Contaminated with Persistent Organochlorine Compounds. Scand. J. Work. Environ. Health. 2002;28:124–132.
23. Mumford S.L., Browne R.W., Kim K., Nichols C., Wilcox B., Silver R.M., Connell M.T., Holland T.L., Kuhr D.L., Omosigho U.R., et al. Preconception Plasma Phospholipid Fatty Acids and Fecundability. J. Clin. Endocrinol. Metab. 2018;103:4501–4510.
24. Leung, K. W., & Wong, A. S. (2013). Ginseng and male reproductive function. Spermatogenesis, 3(3), e26391.
25. Bizerea, T. O., Marginean, O., Stroescu, R., Rogobete, A., Ilie, C., Dezsi, Ș. G., & Bizerea-Spiridon, O. (2018). The Link Between Selenium, Oxidative Stress and Pregnancy Induced Hypertensive Disorders. Clinical Laboratory, 64(10).
26. (Khaki, A., Fathiazad, F., & Nouri, M. (2013). Effects of watermelon seed extract (Citrullus vulgaris) on spermatogenesis in rat.)
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar tamamıyla yazarlarının özgün düşünceleridir ve Onedio'nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio