1923'ten 2018'e: Geçmişten Günümüze Türkiye Cumhuriyeti Başbakanları
Türkiye, 1923 yılında Gazi Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde kurulduğundan bu yana cumhuriyetle yönetiliyor. 2018'de yaşanan anayasa değişikliği ile birlikte son cumhurbaşkanlığı seçimlerinden sonra başbakanlık kalktı ve cumhurbaşkanlığı yönetim sistemi ile yönetiliyoruz.
1923 yılından günümüze yakın tarihimizde görev yapan bütün başbakanların yer aldığı bir liste hazırladım bugün.
Başlamadan önce: Başbakan kimdir?
Başbakan, parlamenter sistem ile yönetilen toplumlarda yürütmenin başı olan ve devletin atacağı adımlara karar veren kişi anlamına gelmektedir.
Türkiye Cumhuriyeti'nde de parlamenter sistem uygulanırken (1923-2018) yürütme yetkisi ve ülke adına karar alma halk tarafından seçilen başbakanın göreviydi. Hükûmeti ve hükûmetin icraatlarını yönetmekle sorumluydu. Türkiye'de her 4 yılda bir gerçekleşen genel seçimlerin sonucunda Başbakan, 4 yıl süre ile seçilirdi. Erken seçimler ve yakın geçmişte yaşanan siyasi olaylar neticesiyle bu süreler değişiklik göstermiştir.
1. İsmet İnönü (30 Ekim 1923 - 22 Kasım 1924) - (3 Mart 1925 - 1 Kasım 1937) - Cumhuriyet Halk Partisi
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk başbakanı İsmet İnönü'dür. Art arda olmamak üzere Mustafa Kemal Atatürk'ün vefatına kadar iki kez başbakanlık görevi yürütmüştür.
2. Fethi Okyar (22 Kasım 1924 - 3 Mart 1925) - Cumhuriyet Halk Partisi
3. Celal Bayar (1 Kasım 1937 - 25 Ocak 1939) - Cumhuriyet Halk Partisi
4. Refik Saydam (25 Ocak 1939 - 9 Temmuz 1942) - Cumhuriyet Halk Partisi
*Yukarıdaki fotoğrafta en sağda yer almaktadır.
5. Ahmet Fikri Tüzer (8 Temmuz 1942 - 9 Temmuz 1942) - Cumhuriyet Halk Partisi
*Vekaleten 1 günlük başbakanlık yapmıştır.
6. Şükrü Saraçoğlu (9 Temmuz 1942- 7 Ağustos 1946) - Cumhuriyet Halk Partisi
7. Recep Peker (7 Ağustos 1946 - 9 Eylül 1947) - Cumhuriyet Halk Partisi
8. Hasan Saka (10 Eylül 1947 - 16 Ocak 1949) - Cumhuriyet Halk Partisi
9. Şemsettin Günaltay (16 Ocak 1949 - 22 Mayıs 1950) - Cumhuriyet Halk Partisi
10. Adnan Menderes (22 Mayıs 1950 - 27 Mayıs 1960) - Demokrat Parti
11. Cemal Gürsel (30 Mayıs 1960 - 7 Ekim 1961) - Askeri Yönetim
12. Emin Fahrettin Özdilek (30 Ekim 1961 - 20 Kasım 1961) - Askeri Yönetim
*Vekâleten görev almıştır.
13. İsmet İnönü (20 Kasım 1961 - 20 Şubat 1965) - Cumhuriyet Halk Partisi
14. Suat Hayri Ürgüplü (20 Şubat 1965 - 27 Ekim 1965) - *Tarafsız/Cumhuriyet Senatosu
İsmet İnönü Hükumeti’nin 13 Şubat 1965 günü yapılan bütçe oylamasında düşürülmesiyle, ülke yeniden hükumetsiz kalmış durumdaydı.
*Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, zaman geçirmeden bu boşluğun doldurulmasını istiyordu. Çankaya’daki zirve toplantısında, Süleyman Demirel’in en büyük siyasi partinin genel başkan olarak başbakanlığının kabul etmemesi üzerine diğer liderler susmak zorunda kalmışlardı. Nitekim üç günlük bir başbakan arayışından sonra ilk Cumhuriyet Senatosu Başkanı olan Suat Hayri Ürgüplü’ye hükumeti kurma görevi verildi. Bu hükumet, yürütme organı olarak geçiş döneminin karmaşık günlerinde ülkeyi genel seçimlere sağlıklı bir biçimde götürebilmek amacıyla kurulmuştu.
15. Süleyman Demirel (27 Ekim 1965 - 26 Mart 1971)
16. Nihat Erim (26 Mart 1971 - 17 Nisan 1972) - *Tarafsız/Cumhuriyet Senatosu
12 Mart 1971 Muhtırası'nın ardından CHP'den ayrılması koşuluyla hükûmeti kurmakla görevlendirildi. 26 Mart 1971 tarihinde kurduğu askeri cunta hükumeti 3 Aralık 1971 tarihinde istifa etti. Yeniden hükûmeti kurmakla görevlendirildi; kurduğu 34. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti 22 Mayıs 1972 tarihine kadar işbaşında kaldı. 1977 yılına kadar Cumhuriyet Senatosu'nda kontenjan senatörü olarak görev yaptı.
17. Ferit Melen (17 Nisan 1972 - 15 Nisan 1973) - Cumhuriyetçi Güven Partisi
18. Naim Talu (15 Nisan 1973 - 25 Ocak 1974) - *Tarafsız/Cumhuriyet Senatosu
2. Erim Hükûmeti'nde Ticaret Bakanı olarak siyasi hayata girdi. Melen Hükûmeti'nde de yerini korudu. 1972 yılında Ticaret Bakanı iken, zamanın Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay tarafından Senato üyeliğine atandı. Melen Hükûmeti çekilince Cumhuriyetçi Güven Partisi ve Adalet Partisi'nin ortak adayı olarak 36. Türkiye Hükûmeti'ni kurdu.
1973 seçimleri sonucunda hiçbir partinin tek başına hükûmet kurmak için yeterli çoğunluğu sağlayamaması üzerine Şubat 1974 tarihine kadar işbaşında kaldı. Bülent Ecevit başkanlığında Cumhuriyet Halk Partisi – Millî Selamet Partisi koalisyonunun gerçekleşmesi üzerine görevi Bülent Ecevit'e devretti. 1976 yılında Kontenjan Senatörlüğü sona erdi.
19. Bülent Ecevit (25 Ocak 1974 - 17 Kasım 1974) - Cumhuriyet Halk Partisi
20. Sadi Irmak (17 Kasım 1974 - 31 Mart 1975) - *Tarafsız/Cumhuriyet Senatosu
1974 yılında Kontenjan Senatörü seçildi. Cumhuriyet Halk Partisi'nin Milli Selamet Partisi ile kurduğu koalisyon hükûmetinin istifasından sonra 17 Kasım 1974 tarihinde partiler üstü hükûmeti kurmakla görevlendirildi. Oluşturduğu hükûmet için TBMM'de yapılan güven oylamasında, 450 milletvekilinden yalnızca 18'inin lehinde oy kullanması dolayısıyla güvenoyu alamamasına karşın 31 Mart 1975 tarihine kadar başbakanlık yaptı.
21. Süleyman Demirel (31 Mart 1975 - 21 Haziran 1977) - Adalet Partisi
22. Bülent Ecevit (21 Haziran 1977 - 21 Temmuz 1977) - Cumhuriyet Halk Partisi
23. Süleyman Demirel (21 Temmuz 1977 - 5 Ocak 1978) - Adalet Partisi
24. Bülent Ecevit (5 Ocak 1978 - 12 Kasım 1979) - Cumhuriyet Halk Partisi
25. Süleyman Demirel (12 Kasım 1979 - 12 Eylül 1980) - Adalet Partisi
26. Turhan Feyzioğlu (12 Eylül 1980 - 20 Eylül 1980) - Cumhuriyetçi Güven Partisi
27. Bülend Ulusu (20 Eylül 1980 - 13 Aralık 1983) - Askeri Yönetim
28. Turgut Özal (13 Aralık 1983 - 31 Ekim 1989) - Anavatan Partisi
29. Ali Bozer (31 Ekim 1989 - 9 Kasım 1989) - Anavatan Partisi
*Anavatan Partisi'nde Turgut Özal'ın cumhurbaşkanı seçilmesi nedeniyle vekaleten görevi devralmıştır.
30. Yıldırım Akbulut (9 Kasım 1989 - 23 Haziran 1991) - Anavatan Partisi
31. Mesut Yılmaz (23 Haziran 1991 - 20 Kasım 1991) - Anavatan Partisi
32. Süleyman Demirel (20 Kasım 1991 - 16 Mayıs 1993) - Doğru Yol Partisi
33. Erdal İnönü (16 Mayıs 1993 - 25 Haziran 1993) - Sosyaldemokrat Halkçı Parti
*Vekaleten görev almıştır.
34. Tansu Çiller (25 Haziran 1993 - 28 Haziran 1996) - Anavatan Partisi
35. Necmettin Erbakan (28 Haziran 1996 - 30 Haziran 1997)
36. Mesut Yılmaz (30 Haziran 1997 - 11 Ocak 1999) - Anavatan Partisi
37. Bülent Ecevit (11 Ocak 1999 - 18 Kasım 2002) - Demokratik Sol Parti
38. Abdullah Gül (18 Kasım 2002 - 14 Mart 2003) - Adalet ve Kalkınma Partisi
39. Recep Tayyip Erdoğan (14 Mart 2003 - 28 Ağustos 2014) - Adalet ve Kalkınma Partisi
40. Ahmet Davutoğlu (28 Ağustos 2014 - 24 Mayıs 2016) - Adalet ve Kalkınma Partisi
41. Binali Yıldırım (24 Mayıs 2016 - 9 Temmuz 2018) - Adalet ve Kalkınma Partisi
Türkiye Cumhuriyeti'nin son başbakanı Binali Yıldırım olmuştur.
Yorum Yazın
aralarında fark var askeri darbe sonucu olanlar ve halkın değil tiyyipin seçtiği son ikisi için seçilmiş denilemez
Tansu Çiller #34 Doğru Yol Partisi olacaktı. Anap yazılmış.
lan tayyibin başbakan olduğu günleri özledim hayat çok güzel ve basitti