10 Madde ile Bilimin Yıllardır Cevaplamaya Çalıştığı Soru: Neden Uykuya İhtiyaç Duyarız?
İnsanın neden uykuya ihtiyaç duyduğu sorusu uzun zamandır büyük bir sır olmayı sürdürüyor. Bilim insanları henüz bu soruya tek ve kesin bir cevap veremiyor olsa da, bu konuda birkaç ilgi çekici teori bulunuyor:
1. Dinlenmek için ihtiyaç duyduğumuz süreler değişse de hepimiz uyuruz.
Kimileri sekiz saatlik gece uykusuna ihtiyaç duyar, kimileri ise günlük dört saat uykuyla da yaşayabilir. Ancak kesin olan bir şey var ki, uykuya ihtiyaç duymayanımız yoktur. Tıpkı nefes almak ya da yemek yemek gibi, yaşamımızı sürdürmek için uyumamız gerekir.
2. Uyku, yoksun kalındığında bilişsel yetenekleri zayıflatan bir ihtiyaçtır.
İyi bir gece uykusunun ardından kendinizi nasıl zinde ve atik hissettiğinizi düşünün. Durum, yeterli uykuyu alamadığınızda da aynı mı oluyor? Pek çoğumuz için cevap hayır. Uyku yoksunluğu, kendimizi hem ruhsal olarak kötü hissetmemize sebep oluyor, hem de bilişsel yeteneklerimizi zayıflatarak işimizden daha az verim almamıza yol açıyor.
3. Ve uzun süren yoksunluk durumunda, uykuya dalmayı engelleyemiyoruz.
Birkaç gün süren uyku yoksunluğu, insanlarda uykuya direnememek gibi bir sonuç doğuruyor. Bugüne değin sürdürülen çalışmalar, dayanılmaz düzeye ulaşmış uyku yoksunluğunun kişilerin ayaktayken, çok yüksek sesli müzik çalınırken, hatta tekmelenirken bile uyanmamasına yol açıyor.
4. Birkaç gün süren uyku yoksunluğu, kafa karışıklığı, unutkanlık ve halüsinasyon gibi durumların ortaya çıkmasına zemin hazırlıyor.
Ancak uykuya sebep olarak yorulmamızı göstermek, tıpkı acıktığımız için yemek yediğimizi söylemeye benziyor. Sorulan esas soru neden uyuduğumuz ve uykunun hangi biyolojik süreçlerde yenileme sağladığıdır. Bu yüzden cevabın 'çünkü yoruluyoruz'dan daha derin olması gerekir. Bu arada şunu da hemen belirtelim: Bugüne kadar bir insanın en uzun uyanık kaldığı süreç 11 gündür. Bu açıdan bakıldığında uyumaya duyduğumuz ihtiyaç, yemek yemekten bile daha fazladır. Çünkü açlıkla daha uzun süre baş edebiliyoruz.
5. Uykunun en önemli biyolojik işlevinin anılarımızı işlemesi ve pekiştirmesi olduğu düşünülüyor.
Uykunun hafızalarımız üzerindeki etkisi oldukça büyük. Henüz çok kesin kanıtlara ulaşılamamış olsa da, uyku sürecinde hafızalarımıza en basit anlamıyla bir güncelleme sağlandığı, eski ve gereksiz anıların silindiği, yeni ve gerekli olanların kaydedildiği ve kısa ve uzun süreli hafıza arasında geçişlilik sağlandığı iddia ediliyor.
6. Kaliforniya Üniversitesi'nden Matthew Walker ve çalışma arkadaşları, bu iddiayı sağlamlaştırmak üzere bir deney yürüttü.
Deneyde katılımcılara bilgisayar üzerinden zihinsel beceri gerektiren bir takım testler uygulandı. Ekranda gösterilen çeşitli şekillerin hatırlanmasını kapsayan bu testler, iki farklı gruba ayrılan katılımcılara uygulandı. İlk grup şekilleri sabah, ikinci grup ise akşam öğrendi.
Daha sonra şekilleri hatırlamak konusunda ne kadar başarılı olacaklarını görmek için katılımcıları tekrar laboratuvara çağıran Walker, ilk grubu aynı günün akşamında, ikinci grubu ise iyi bir gece uykusunun ardından değerlendirdi. Sonuç olarak ise, şekilleri öğrendikten sonra gece uykusu çeken ikinci grubun şekilleri hatırlamak konusunda daha başarılı olduğu ortaya çıktı.
7. Bu arada, öğle uykusu sevenlere de bir müjdemiz var!
Yapılan çalışmalar, öğle saatlerinde yapılan şekerlemelerin de hafızanın gelişimine katkıda bulunduğunu ispatlıyor. Örneğin eğer sabahları çok yoğun bir biçimde çalışıyorsanız, öğlenleri biraz dinlenmek istediğiniz için kendinizi suçlamamalısınız.
8. Uykunun hafızaya yaptığı katkılar konusunda yürütülen çalışmalar bununla sınırlı değil.
Uyku sürecinde anılarımızın yenilenmesi ve düzenlenmesi, uyanıklık düşüncelerinin bu sürece hiçbir şekilde müdahale edememesi oldukça önemlidir. Bu bilginin kanıtını, beyin görüntülemesi yapılarak gerçekleştirilen onlarca deney sağlamakta. Bunlardan bir tanesi, bir labirente koyulan farelerin yollarını bulmaya çalışırken beyinlerinde aktive olan alanla, uyku sırasında beyinlerinde aktive olan alanın tamamen aynı olduğunu ortaya koyuyor. Bu da uyku sırasında beyinlerinin anıları yeniden şekillendirdiğine dair ispat oluşturuyor.
9. Hafızayı şekillendirdiği bu şekilde kanıtlanan uyku, aynı zamanda kötü deneyimlerle baş edilmesini de sağlıyor.
Walker tarafından geçtiğimiz yıl yapılan bir çalışmaya göre, uyku sırasında beynimiz aynı zamanda nahoş ve travmatik anılarımızı da kimi zaman silerek, kimi zaman da değiştirerek üzerimizdeki yükü azaltıyor.
10. Edinilen bu bilgilerle birlikte rüyâlara olan bakış açımız da değişiyor.
Beyinlerimizin ürettiği bu çılgın ve fantastik deneyimler, uykunun hafıza üzerindeki etkisiyle birleştirildiğinde ortaya şöyle bir bakış açısı çıkıyor: Rüyâlar, beynimizin anılarımızı şekillendirirken ürettiği görüntüler olabilir. Uyku sırasında iş başında olan hafıza, yaşadığımız olayları yeniden şekillendirmek ve anılarımız arasında bağlantılar kurmak için rüyaları yaratıyor olabilir.
Bu bilgi, aynı zamanda uyku yoksunluğu durumunda kişilerin neden halüsinasyon gördüğünü de açıklayabilir. Eğer uykuya dalmaz ve anılarımızı düzenlemezsek, rüyâlarımız uyanık yaşamımıza da dâhil olabilir ve gerçekle sanrıyı ayırt etmekte güçlük çekmemize yol açabilir.
Aslında düşününce olaya biraz tek yanlı bakıyor gibiyiz. Biz gerçekliği uyanık yaşamımız olarak kabul ettiğimiz için uykunun ve rüyâların gerçeklikten büsbütün ayrı olduğunu varsayıyoruz. Belki de esas sormamız gereken soru neden uyuduğumuz değil, neden uyandığımızdır... Sâhi, neden uyanıyoruz?
Yorum Yazın
3 gün hiç uyumayınca dünya çok daha farklı oluyor, at gibi ayakta uyuyuverirsin haberin olmaz aman diyim.
Evet neden uyanıyoruz yok mu cevaplayacak bir yiğido?