Hüsamettin Oğuz Yazio: Grimm Kardeşler’in Masalları Ne Kadar Masum?
Her yaştan insan için fantastik peri masalları birçok nesilde mevcuttur. Hikâyelerin tasvir ettiği masallardaki fantastik olaylar, anlatılar iyinin her zaman kazandığını ve kötülüğün her zaman acı çektiğini, kaybettiğini anlatır.
Peki prens ve prenseslerin karakterlerinin ardındaki gizli mesaj nedir?
Grimm Kardeşler masallarının hepsinde, günümüz kuşağını şu ya da bu şekilde şekillendiren pek çok ince mesaj var. Grimm Kardeşler’in masalları aslında “büyüklere hikâyeler” düşüncesiyle yazılmıştı ve hikâyeler çocuklar tarafından değil yetişkinler tarafından okunacaktı.
Jacob Grimm ve Wilhelm Grimm bilinen adıyla Grimm Kardeşler’in köy köy, kasaba kasaba dolaşarak topladığı halk hikâyeleri kaba, komik ve trajik olmakla birlikte tam anlamıyla peri masalları olmaktan uzaktı. Zaten Grimm Kardeşler topladığı hikâyelerin/masalların çocuklar tarafından okunmasını asla amaçlamadı, çünkü hikâyeler/masallar aslında çoğu zaman şiddet veya seks gibi karanlık temalar içeriyorlardı.
Yine de hikâyeler karanlık temalar içerse de nesiller boyunca popüler hale geldi.
Güçlü bir cinsiyetçilik ve cinsiyet rolleri temasına sahip Külkedisi, üvey annelere olumsuz bir çağrışım yükleyen ve güzelliğin güç olduğunu öğreten Pamuk Prenses gibi hikâyeler, son olarak da anne ve babası tarafından ormana bırakılan ve ellerine düştüğü cadı tarafından yenmekten son anda kurtulan Hansel ve Gretel, Grimm Kardeşler’in en çok bilinen etkili hikâyelerinden sadece birkaçı.
Öncelikle, bugün anlatılan Külkedisi’nin hikâyesi, orijinal Grimm Kardeşler’in yorumundan çok farklı. Orijinali çok daha karanlık olan hikâyeler, içerdiği şiddet ifadeleriyle okur üzerinde olumsuz etki yaratıyordu. Aslında masalların zararsız ve masum olduğu düşünülür. Farklı bir açıdan bakıldığında, Külkedisi temasının bir umut veya gerçek mutluluğu bulma teması olmadığı, aksine güçlü bir şekilde cinsiyetçiliğe dayandığı anlaşılabilir.
Külkedisi’nde de erkek karakteri kadın karakterle karşılaştırabilir ve Grimm Kardeşler’in iyi bir kadın fikrinin nasıl her zaman güzel, zayıf, masum ve itaatkâr olarak tasvir edildiğini anında fark edebilirsiniz. Oysa erkek karakter, her zaman sıkıntı içindeki genç kızı kurtaran kişidir. Sonuçta güçlü, kendinden emin ve hikâyenin kahramanı olarak tasvir edilir. Külkedisi karakteri, içinde bulunduğu acımasız duruma karşı savaşmadığı, aksine çoğu zaman itaatkâr olduğu ve meseleyi kendi eline alıp kaçtığı için kadınlar için kötü bir örnektir. Bunun yerine prensinin onu bulup kurtaracağı günü bekler, yani “Kadının rolü bir zayıflıktır ve erkekler her zaman durumun kontrolünü ele almak zorundadır”.
Pamuk Prenses hikâyesi de karanlık temalar içeriyor.
Bu hikâyede günümüz kuşağını etkileyen pek çok tema olsa da hikâyenin öne çıkan bir özelliği var; üvey anneler. Pamuk Prenses üvey anne imajını olumsuz ve kötü bir karaktere dönüştürüyor, itibarsızlaştırıyor. Grimm Kardeşler’in hikâyelerinin çoğunda kötü bir anne ya da üvey anne vardır. Pamuk Prenses’deki üvey anne karakteri illa ki hepsinin en güzeli olarak bilinmese de tam tersine bu karakter hepsinin en uğursuzu olarak biliniyor. Grimm Kardeşler'in Pamuk Prenses’inin, dünyanın her yerinden insanların üvey anne kelimesini duyduklarında düşünme biçimlerinde büyük bir etkiye sahip olduğunu ve onu anında kötü bir karakterle ilişkilendirdiğini düşündürüyor.
Ayrıca Pamuk Prenses’te öne çıkan bir diğer konu da güzelliğin güç olduğu… Pamuk Prenses karakterinin kötü üvey annesiyle uzun soluklu bir savaşı var. Bunların hepsi, Pamuk Prenses'in ülkedeki en güzel kız olduğu gerçeğine dayanıyor ve bu gerçek, narsist üvey annenin Pamuk Prenses’i yok etmek istemesine neden oluyor.
Dünyanın en güzel kadını olma isteği, masum bir istek gibi görünse de insanların zihinlerinde nesiller boyunca fiziksel olarak güzel olmanın bir insanın en önemli özelliklerinden biri olduğunu düşünmelerine neden oluyor. Üvey anne ile Pamuk Prenses arasındaki ilişkiye bakıldığında, üvey annenin Pamuk Prenses'ten kişisel olarak nefret etmediği, güzelliği ve gençliği simgelediği için ondan nefret ettiği fark edilebilir. Güzelliğe, güç kazanılacak bir meta olarak bakıldığında bu eylem, Kraliçe'nin gücünü güzellik yoluyla korumasının bir aracı olarak yorumlanabilir. Üvey anne, güzelliğinin onu güçlü kılan şey olduğuna inanır ve ondan daha güzel biri varsa, bu güç elinden alınabilir. Grimm Kardeşler’in güzelliği Pamuk Prenses’te tasvir etme biçimi, nesiller boyu birçok okuru fiziksel güzellik söz konusu olduğunda gerçekçi olmayan, narsistik bir bakış açısını benimsemeleri için etkilemiş olması da mümkündür.
Karakterlerin ve ortamların farklı olmasına rağmen, tüm Grimm Kardeşler masallarında dikkate değer birçok tema var. Bu özel hikâyede, cinsiyetçilik ve toplumsal cinsiyet rolü temasının fazlaca mevcut olduğu fark edilebilir. Bu hikâyenin baba figüründe bir örnek görülmektedir. Adam evin reisidir, 'Baba oduncudur, ailesinin hayatta kalabilmeleri için yiyecek ve barınak sağlar'. Tıpkı tipik bir Grimm Kardeşler’in hikâyesinde olduğu gibi, adam güçlü bir figür olarak tasvir edilir. Bu hikâyedeki cinsiyet rolüne bir başka örnek de Hansel ve Gretel’deki kardeşler arasındaki ilişkiye bakıldığında görülebilir. Erkek karakter olan Hansel, sorunu çözmenin bir yolunu bulacağı için sık sık Gretel'e sakinleşmesini söyleyerek duruma öncülük eder. Bu ilişkide hikâyede erkek ve kadın karakter arasındaki zıtlık görülebilir, “Erkek her zaman karar vericidir ve ne yazık ki kadın yapmak istediğini yapar”. Günümüz toplumunda, yüzyıllar öncesinden çok daha az olmasına rağmen, bu cinsiyet farkı hala mevcuttur.
Sonuçta, Grimm Kardeşler’in hikâyeleri yüzyıllardır biliniyor ve bu nedenle bu masallar birçok insanın çocukluklarını temsil ederek nesilden nesile aktarılıyor. Bu hikâyeler çok fazla kültür ve folkloru temsil etse de okur farklı bir bakış açısına sahip olmalı ve bu hikâyelerin gelecek nesillere nasıl bir mesaj verdiğini gerçekten görmeli. Ne yazık ki, bu mesajların çoğu zararsız görünebilir, ancak gerçekte uzun vadede zararlı olduğunu anlamak mümkün…
Hikâyeler, insanlara üvey annelerin uğursuz olduğunu, güzelliğin başarının anahtarı olduğunu ve kadın ile erkeğin toplumda sabit rolleri olduğunu öğretir.
Durum böyle olmamalı, çünkü üvey anneler tasvir edildiği kadar kötü değiller.
Grimm Kardeşler’in masal/hikâyelerinin pek çoğunda tatsız ve çelişkili, ürkütücü ifadelere tesadüf etmek mümkün.
Meseleyi kıssadan sonlandırırken:
Masallarda temsil edilen kültür, çocukların sosyalleşme sürecinde büyük ölçüde yardımcı olur ve cinsiyet rollerini anlamalarına yardımcı olan bu hikayelerden geniş ölçüde etkilenir. Ancak masal hikayelerinin çoğunda cadılar gibi stereo tipik karakterlere rastlıyoruz, masum kadınlar erkeklerin hakimiyetinde ve erkek karakterlerin çoğu soylu olarak tasvir ediliyor. Gevşemiş cinsiyet rolü reçetelerine rağmen, peri masalları şaşırtıcı bir şekilde hala erkek ve kadınların stereotipik görüntülerini yaymaktadır.
Küçük Deniz Kızı'nda Ariel'e bir sığınak ve lüks bir gelecek yaşamı sağlayan kim?
Prens Eric.
Külkedisi'nde onu paçavradan zenginliğe kim çıkarır?
Beyaz atlı prens.
Uyuyan Güzel'de Aurora'yı sefil lanetinden uyandıran ve günü kurtaran kim?
Prens Phillip.
Ortak bir eğilim mi görüyorsunuz? Masallar, bir çocuğun hayal gücü ve zevk dünyasıdır, ancak aynı zamanda bir ilham kaynağı ve rol modelleri de sağlar.
Küçük çocuklara kadınların zayıf ve savunmasız olduklarını ve ancak bir erkek müdahale ettiğinde başarılı olduklarını gerçekten öğretmek istiyor muyuz?
Masalların içindeki bu ayrıntıları, gizli mesajları buldukça sizinle paylaşacağım.
Yorum Yazın
gerçekten ve çok masum görünüyor bu masallar ama gerçekte öyle değil üzücü