Doğu Akdeniz'de Güç Savaşı | 7 Başlıkta Libya Mutabakatı Hakkında Bilmeniz Gerekenler
Türkiye'nin şu sıralar dış politikadaki gündemini Doğu Akdeniz'de Libya ile imzalanan mutabakat oluşturuyor. Mutabakatın Doğu Akdeniz'deki güç dengesini yeniden şekillendirdiği yorumları yapılıyor. Anlaşmaya dışarıdan gelen tepkilere, 'Türkiye'nin uluslararası hukuktan kaynaklanan haklarının korunduğu' yanıtı veriliyor. Ülkenin başındaki isimler Türkiye'nin Doğu Akdeniz'deki yetki alanının maksimum düzeye çıkarıldığını vurguluyor. Bölgedeki güç dengelerini değiştiren Libya hamlesi bundan sonraki süreçte de çok konuşulacağa benziyor. Tüm bu tartışmalar nasıl başladı, kim neler dedi?
Türkiye 27 Kasım'da Libya ile 'Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılması Mutabakatı Muhtırası' ve 'Askeri İşbirliği Mutabakatı Muhtırası' başlıklı iki anlaşmaya imza attı.
Bu anlaşmalardan deniz yetki alanlarını yeniden düzenleyen mutabakat özellikle Yunanistan'ın tepkisine neden olurken Yunan medyası mutabakatı 'Türkiye'den şah mat hamlesi” başlığıyla duyurduğu.
Mutabakat Doğu Akdeniz'deki güç yarışını yeniden alevlendirdi.
Olayın geçmişi ne?
Doğu Akdeniz'de deniz sınırları konusunda şu ana kadar yapılmış 5 anlaşma bulunuyor.
Bunlardan 3'ünü Güney Kıbrıs yönetimi; İsrail, Lübnan ve Mısır ile yaptı. Bu anlaşmalara itiraz ederek yok sayan Türkiye ve KKTC, 2011 yılında 4'üncü anlaşmayı kendi aralarında imzaladı.
27 Kasım'da imzalanan Türkiye-Libya mutabakatı ise bölgedeki 5'inci deniz sınırı anlaşması oldu.
Doğu Akdeniz'deki güç savaşının arka planını Mehmet Demirci Euronews'deki yazısında şöyle anlattı:
'Doğu Akdeniz’de şu an yaşanan kriz, 2003 yılında Güney Kıbrıs ve Mısır arasında imzalanan Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) Sınırlandırma Anlaşması ile başladı. Bu anlaşmayı 2007 ve 2010 yıllarında Lübnan ve İsrail ile yapılan anlaşmalar takip etti. Türkiye kendi hak ve menfaatlerini korumak için, Arap Baharı sonrasında Mısır ile hem askeri hem de politik alanda ilişkilerini en üst seviyeye çıkardı. Doğu Akdeniz’de ikili askeri tatbikatlar yapıldı. Bu yakınlaşmadan maksat; Mısır ile yapılacak bir MEB Sınırlandırma Anlaşması ile Doğu Akdeniz’de durum üstünlüğünü kazanmaktı. Ancak 2013 yılında Mısır’da yaşanan darbe ve sonrasında yaşanan iktidar değişikliği planın yarım kalmasına neden oldu.
Doğu Akdeniz’de ABD’nin de desteğiyle, Türkiye’nin dışlandığı Doğu Akdeniz Gaz Forumu’nun kurulması, Mısır ve Yunanistan arasında hem askeri hem de siyasi ilişkilerde yaşanan yakın iş birliği, Kıbrıs’ın güneyinde yapılan sondaj faaliyetleri, Türkiye’yi daha sert politikalar izlemeye zorladı. Yunanistan ve Mısır arasında yapılacak olası bir MEB sınırlandırma anlaşması ve Doğu Akdeniz gazının “EastMed” boru hattı ile Avrupa’ya taşınması ihtimali, Türkiye’yi uzun süredir masada olan Libya seçeneğini hayata geçirmeye zorladı.'
İmzalanan mutabakatla ne değişti?
Türkiye, 'Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılması Mutabakatı'nı imzalayarak Libya ile arasında 18.6 millik (29.9 km) bir sınır oluşturdu, kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge sınırını belirlemiş oldu.
Mutabakat sonrası oluşan sınırların gösterildiği görselde Türkiye ile KKTC arasında 2011'deki anlaşmada belirlenen hat A ve B noktaları, Türkiye ve Mısır arasındaki 'ana karalar arası ortay hat' C, D ve E noktalarıyla işaretlendi.
Türkiye ile Libya'nın mutabakatı ile belirlenen noktalar ise E ve F şeklinde gösterildi.
Belirlenen sınırlar Türkiye ile Libya'nın zengin hidrokarbon (petrol ve türevleri) kaynaklarına sahip bölgede ortak arama çalışmaları yapmasına imkan tanıyor.
Libya'da durum ne?
Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti lideri Fayez Al Sarraj ve Cumburbaşkanı Erdoğan
2014 yılından bu yana siyasi ve askeri olarak ikiye bölünen Libya'da, Trablus ve Tobruk merkezli iki yönetim bulunuyor.
Trablus merkezli Ulusal Mutabakat Hükümeti ile Tobruk merkezli General Hafter komutasındaki Libya Ulusal Ordusu arasında çatışmalar yaşanıyor.
Türkiye'nin mutbakatlar için masaya oturduğu Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti'ni Birleşmiş Milletler'in yanı sıra Katar, İtalya gibi ülkeler resmen tanıyor.
ABD, Rusya, Fransa, Mısır, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri de General Hafter'e destek veriyor.
Mutabakata kim hangi tepkiyi verdi?
İmzalanan anlaşmanın uluslararası hukuka aykırı olduğunu savunan Yunanistan Libya'nın Atina Büyükelçisini sınır dışı etti.
Yunanistan anlaşmanın Girit'in varlığını gözardı ettiğini ve Yunanistan'ın kıta sahanlığını ihlal ettiğini belirtiyor.
Türkiye'yi Birleşmiş Mİlletler'e şikayet eden Yunanistan, anlaşma nedeniyle AB’nin Türkiye ve Libya’ya yaptırım uygulamasını istediğini de açıkladı.
ABD'nin Yunanistan Büyükelçisi Geoffrey Pyatt, Libya ile imzalanan anlaşmaya Washington yönetiminin karşı olduğunu söyledi.
Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, 'Söz konusu muhtıraları imzalayan tarafların siyasi sağduyu sergileyerek Libya ve Akdeniz'in genelindeki zorlu süreci daha da zorlaştıracak adımlardan kaçınacaklarını umuyoruz' ifadelerini kullandı.
Brüksel’de bir araya gelen AB’ye üye 27 ülkenin devlet ve hükümet başkanlarının üzerinde uzlaşmaya vardığı ortak bildirgede, Türkiye ile Libya arasındaki mutabakatın “üçüncü ülkelerin egemen haklarını ihlal ettiği” iddia edildi.
Muhtıranın Deniz Hukuku’na aykırı olduğu savunularak, “Mutabakat üçüncü ülkeler için yasal sonuçlar doğurmaz” ifadesine yer verildi ve AB’nin “Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’yle tam dayanışma içinde” olduğunun altı çizildi.
Türkiye ne dedi? - Bundan sonra ne olacak?
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, mutabakatın Türkiye'nin uluslararası hukuktan kaynaklanan haklarının korunması anlamına geldiğini belirterek 'Zenginliklerin hakça paylaşılması taraftarıyız.' dedi.
Çavuşoğlu, mutabakatın benzerini bölgedeki diğer ülkelerle de yapmaya 'hazır” oldukları mesajını da verdi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, anlaşmayla, Doğu Akdeniz'deki yetki alanını maksimum düzeye çıkardıklarını belirtti.
Erdoğan bu mutabakat muhtırasıyla Türkiye'nin uluslararası hukuktan kaynaklanan haklarını kullandığını belirterek, bir sondaj gemisi daha alınacağını bildirdi.
Erdoğan ayrıca, 'Bu çalışmaları, bu araştırmaları sadece Akdeniz'de değil, zaman zaman Karadeniz'de, hatta belki uluslararası sularda da sürdüreceğiz' dedi.
14 Aralık'ta ise Libya’nın 16 yaşından küçük ve 55 yaşından büyük umuma mahsus pasaport sahibi vatandaşlarına, Türkiye’ye yapacakları turistik amaçlı seyahatlerinde vize muafiyeti sağlandı.
KKTC'ye Türkiye'den İHA ve SİHA'lar gönderildi
3 tırla Kıbrıs'ın Geçitkale Havalimanı'na gönderilen İHA ve SİHA'ların, Doğu Akdeniz'deki sondaj ve savaş gemilerine eşlik etmek için kullanılacağı belirtiliyor.
Peki 'Askeri İşbirliği Mutabakat'ı neleri kapsıyor?
Deniz yetki alanları mutabakatıyla aynı gün imzalanan 'Güvenlik ve Askeri İşbirliği Mutabakat Muhtırası' ise Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde onay bekliyor.
3 yıl süreyle geçerli olacağı, sonrasında da birer yıllık sürelerle uzatılacağı ancak sona ermesi halinde devam eden programların etkilenmeyeceği belirtilen mutabakat muhtırasına göre;
Libya'da Ani Müdahale Kuvveti kurulmasına Türkiye eğitim, danışmanlık, malzeme ve planlama desteği verilecek
Türkiye'de ve Libya'da ortak 'Savunma ve Güvenlik İşbirliği Ofisi' kurulabilecek
Kara, deniz ve hava araçları, silahları, eğitim üsleri tahsis edilebilecek. Bu durumda mülkiyet, tahsis edilen ülkeye ait olacak
Ortak askeri planlama, eğitim, silahların kullanılmasına yönelik danışmanlık verilebilecek
Ortak tatbikatlar, istihbarat paylaşımı, 'barışı koruma' operasyonları yapılabilecek
Libya'ya 'Misafir Personel' olarak adlandırılan 'savunma ve güvenlik kuruluşu mensubu siviller' ve birlikler gönderilebilecek.
Askeri gereçler hibe edilebilecek, satılabilecek ya da kiralanabilecek. Anlaşma, teknoloji transferi için Libya'ya lisans verilmesinin de önünü açıyor.
Libya'ya asker gönderilecek mi?
Cumhurbaşkanı Erdoğan, katıldığı TRT yayınında 'Libya'ya askerimiz gider mi?' sorusuna, güvenlik ve askeri iş birliği anlaşmasını hatırlatarak 'Yönetimden davet gelmesi bizim için hak doğurur' yanıtını vermişti.
Erdoğan'ın bu sözleri sorulan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 'Asker gönderme ayrı bir şey. Cumhurbaşkanımız da daha önce 'eğer Libya tarafı böyle bir talepte bulunursa değerlendiririz' demişti, bunu anlaşmadan da bağımsız bir şekilde söylemişti. Libya'yla bizim askeri ve güvenlik anlaşmalarımız geçmişte de var.' ifadelerini kullandı.
Emekli Amiral Semih Çetin, Libya'ya asker gönderilmesi konusundaki görüşlerini Twitter'dan şöyle paylaştı 👇
Dış politika ve askeri strateji uzmanı Metin Gürcan'nın Libya mutabakatı konusundaki görüşü ise şu şekilde 👇
Yorum Yazın
6 aydır yabancı basını takip ediyorum TR de küçük bilinmedik haber siteleri hariç haberturk, ntv gibi gibi hiçbir kanal bunu haber yapmadı.6-7 aydır ABD yuna... Devamını Gör
Savaş çıkarsa ben yokum diyosun. Babanı, ananı, bacını, sevdiğin kızı, çocukluk arkadaşını, kısacası tanıdığın herkesi tek tek öldürürlerken sen kaçacaksın x... Devamını Gör
ÜLKE sevdasıyla koltuk sevdası ne alaka ? her gördüğünüz ülke sevdasını nasıl koltuk sevdasına bağlıyosunuz anlamıyorum :) Adam bu ülke için her iyiliği her ... Devamını Gör
sen salaksın mısın? insanların sırf "karşı çıkıyorum çünkü coolum" diye karşı çıktıgını mı düşünüyosun? nesin sen 8 yaşında mısın? biz adamların izledigi pol... Devamını Gör