Türkiye Sermaye Kontrolüne Gider mi?
Dolardaki yükseliş bu hafta da durulmazken, perşembe günü Merkez Bankası’nın 2021 yılı son faiz kararının da indirimden yana olması sonrası oynaklık kelimesi haftanın son işlem gününde yetersiz kaldı.
Dolar/TL’deki yükseliş ülkedeki tüm kurumları, fiyatlamaları bir şekilde ilgilendirirken, enflasyondaki yükseliş ve akabinde de halkın alım gücünde erimeye neden oluyor.
Bu hareketler sonrası Mart ayında Naci Ağbal’ın Merkez Bankası Başkanlığı görevinden alınması ve yerine Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu’nun atanması sonrası oluşan hareketlerde kısık sesle söylenen “sermaye kontrolü” söylemleri yeniden gündeme geldi.
Sermaye kontrolü nasıl olur?
Sermaye kontrolü olursa ne olur?
Gelin hep birlikte inceleyelim...
Sermaye kontrolü nedir?
Sermaye kontrolleri, belirli bir bölgeden, örneğin bir ülkeden sermaye girişini ve çıkışını kontrol etmeye yönelik yasal veya düzenleyici önlemler olarak biliniyor. Böylelikle yurtiçi ekonomiye giren ve çıkan yabancı sermaye akışını sınırlamış oluyor.
Bu önlemler genellikle, bir para biriminin döviz kurunu kontrol etmek adına veya sermaye kaçışını önlemek için alınıyor.
Bu kontroller vergileri, tarifeleri, mevzuatı, hacim kısıtlamalarını ve piyasaya dayalı kuvvetleri içeriyor.
Sermaye kontrolleri, hisse senetlerini, tahvilleri, bonoları ve yabancı para cinsinden yapılan ticareti etkileyebiliyor.
2019 yılında Arjantin’de uygulanmıştı
Arjantin'de para birimi pesonun değer kaybının önünün alınamaması nedeniyle hükümet, sermaye kontrolü politikalarını devreye soktu.
Arjantin Devlet Başkanı Mauricio Macri'nin hükümeti yerel para birimi pesonun değer kaybetmesiyle ihracat yapan şirketlere dövizlerini Arjantin'e getirme zorunluluğu uyguladı; yerel şirketler ve bankaların döviz alımı kısıtlandı.
Yıl sonuna kadar döviz bozduracak ve yurt dışına yabancı para gönderecek bankalarda ile ihracat yapan şirketler, Arjantin Merkez Bankası'ndan izin alman zorunda.
Aynı zamanda bankalarındaki hesaplarından dolar çekecek bireylere de aylık 10 bin dolar sınır getirildi.
Piyasa yanlısı bir lider olarak başa gelen ve ekonomi için verdiği reform sözleriyle yatırımcıların gözdesi olan Macri'nin bu kararı, politikalarında 180 derece bir dönüş olduğuna işaret ediyor.
Türkiye’de sermaye kontrolü uygulanır mı?
SEB Research firmasından stratejist Per Hammarlund, geçen aylarda Reuters'a yaptığı açıklamada, 'Yetkililer (Türkiye) iki seçenekle karşı karşıya kalacak. Ya piyasaları stabilize etmek için faiz kullanacaklar ya da sermaye kontrolü empoze edecekler' dedi.
Hammarlund ayrıca, 'Sermaye kontrolü seçeneği daha yüksek' diye de konuştu.
Merkez Bankası'ndaki değişikliğin hemen ardından açıklama yapan bir kurum da New York merkezli siyasi risk danışmanlığı şirketi Eurasia Group'tu.
Eurasia Group, yayımladığı dört sayfalık raporunda bundan sonrası için iki senaryodan bahsetti.
Bunlardan ilki, Eurasia'nın baz senaryo kabul ettiği düzensiz sermaye kontrolleri.
Bu senaryoya yüzde 60 ihtimal veren kuruluşa göre Türkiye'nin ilk tepkisi yine arka kapı yöntemleriyle kamu bankaları üzerinden dövize müdahale olacak. Kurum raporunda, temel senaryoda 'Türkiye'nin sermaye kontrolü olmadan bu işin üstesinden gelmesi düşük bir olasılık' deniliyor.
Temel senaryo için gereken üç işaretten ikisi gerçekleşti
Eurasia Group'a göre baz senaryoyu destekleyen üç işaret var.
Bunlardan ilki, yeni Merkez Bankası Başkanı'nın piyasaları sakinleştirmek için yapacağı, döviz talebi ve para çıkışlarını engellemeyi içeren sözlü mesajları ki gerçekleşti.
Eurasia Group'un bahsettiği ikinci işaret ise Merkez Bankası'nın yerel bankalarla bir toplantı yapması ki Kavcıoğlu göreve gelmesinin hemen ardından 21 Mart tarihinde Türkiye Bankalar Birliği (TBB) yönetimindeki banka genel müdürleri ile toplantı yaptı.
Üçüncü işaretin ise yerli yatırımcının bankacılık sistemine güveni olduğunu söyleyen kurum, 'Eğer, banka hesaplarındaki döviz alımları ve/veya yerlilerin 230,2 milyar (Şahap Kavcıoğlu'nun göreve geldiği tarihteki değer-10 Aralık haftasında 231,6 milyar) değerindeki tasarrufları çözülmezse, hükümet planını devreye sokacaktır' ifadelerine yer verildi.
Alternatif senaryo: Düzenli sermaye kontrolü
1998'den bu yana hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerle ilgili analizlere yer veren Eurasia Group'un yüzde 40 ihtimal verdiği altenatif senaryosu ise düzenli sermaye kontrolleri.
Bu senaryoda düzenli sermaye kontrollerini devreye sokulabileceğini aktaran kurum, söz konusu önlem planının Berat Albayrak döneminde hazırlandığını hatırlattı ve ekledi:
'Eğer hükümet, mevduat sahiplerinin batacağını düşündüğü bir bankadan para çekme yoluna gideceği yönünde endişe taşırsa bu planları hızlaca devreye sokabilir. Kaybedilen bir savaşta rezervlerle mücadele etmek yerine, riskleri yönetmek için yerliler üzerinden sermaye kontrolleri uygulamaya sokulabilir. Ancak burada yabancı yatırımcı hedefte olmayacaktır.
Yerlilerin belli bir miktarın üzerindeki döviz mevduatlarını Hazine Eurobondlarına dönüştürmek, sermaye kontrolü seçeneklerinden biri olabilir.
Alternatif olarak döviz mevduatlarını çekmek isteyen yerliler, bu işlemi ilan edilen resmi bir kurdan TL cinsi olarak yapmaya zorlanabilir. Kontroller ayrıca, ilave döviz alımını ve transfer maliyetlerindeki artışı engelleyebilir.
Tüm bu önlemler dövizde karaborsa oluşumunu ve çifte kur oluşumunu tetikleyebilir.
Sermaye kontrolü yapılacak mı?
Merkez Bankası Başkanı Kavcıoğlu'nun da daha önce yazarı olduğu Yeni Şafak gazetesinde ekonomist Levent Yılmaz ise Mart ayında başkan değişimi sonrasında köşesinde şöyle bir yazı kaleme aldı:
Geçtiğimiz hafta pazar günü Asya piyasalarının açılmasına saatler kala New York merkezli bir danışmanlık şirketi artık Türkiye'de temel senaryonun 'sermaye kontrolleri' hatta daha fazlası olabileceğine yönelik bir rapor yayınladı. Peki ne demek bu sermaye kontrolü?
...
Peki Türkiye'de sermaye kontrolü olacak mı?
Cevap kesin bir şekilde 'hayır'. 2018 Ağustos'undaki spekülatif kur atağının ardından da çokça dile getirilen ancak hiçbir şekilde hükümetin gündemine dahi gelmeyen bu uygulamaya gerek olmadığını sanırım aklı başında herkes biliyor. Ama amaç başka tabii.
Sermaye kontrolü neden eleştiriliyor?
Sermaye kontrolü, para biriminin sermaye akışına daha hassas olan gelişmekte olan ülke ekonomileri tarafından uygulanıyor.
Sermaye kontrolü ile volatilite sorunu yaşayan döviz kurunun kontrol edilmesi adına bazı ekonomistler bu politikanın ekonominin güvenliğini artırdığını savunuyor.
Ancak verimliliği düşürdüğünü ve ekonomik gelişmenin önüne geçtiği de birçok kişi tarafından da eleştiriliyor.
Gelişen ve globalleşen ekonomide finansal piyasaların birbirine entegre bir hale gelmesiyle sermaye kontrolleri büyük ölçüde devreden çıktı. Uzun yıllardır gelişmiş ekonomilerde sermaye kontrolü politikaları uygulanmıyor.
Fakat ekonomide kriz dönemine girildiğinde sermaye kontrolü kararı alınabiliyor. Genelde sermaye kontrolü son çözüm olarak değerlendiriliyor.
Keşfet ile ziyaret ettiğin tüm kategorileri tek akışta gör!
Test
Gündem
Magazin
Video
Yorum Yazın
Başlığa cevap olarak. Gider. Faizi 10 puan arttırıp, yatırımcıya paranızı şu sektöre yatırın size hukukun üstünlüğü garantisini veriyorum demeyecekleri için,... Devamını Gör
Yunanistan yaptı biz niye yapmayalım da diyebilirler. Yunana salak diyorduk enayi gibi bizle silahlanma yarısına girdikleri için.
Bankaya yatırdığınız dövizi yine döviz olarak çekebiliyor musunuz?! Umarım doğursun diye yatırdığıniz kazanlarınız ölmemiştir!!