Yeni Anayasa Çalışmalarında 'Uzlaşma Umudu Var mı?'

 Meclis Başkanı İsmail Kahraman, Meclis’te grubu bulunan dört partiden oluşan 12 üyeli komisyonu ilk toplantı için bugün TBMM'ye davet etti. 1 Kasım seçimlerinden sonra özellikle “Başkanlık” tartışmasıyla Türkiye’nin gündemine oturan yeni anayasa çalışmaları, bugün Anayasa Uzlaşma Komisyonu’nun ilk toplantısıyla resmen başlıyor. Yeni komisyonun ilk tartışma konusu ‘süre sınırı’ ve yöntem olacak. Tüm partiler geçmişte olduğu gibi kararların ‘oybirliğiyle’ çıkmasında anlaşıyor. Al Jazeera, toplantıya katılacak siyasi partilerin temsilcilerine sordu: “Uzlaşma umudunuz var mı?”

Meclis’teki dört siyasi partinin temsilcilerinden oluşan Anayasa Uzlaşma Komisyonu ilk toplantısını bugün yapacak. Meclis Başkanı İsmail Kahraman’ın açılış konuşmasıyla başlayacak toplantıda siyasi parti temsilcilerinin de konuşması bekleniyor. İlk toplantının gündemi, çalışma usullerinin görüşülmesi ve yol haritasının belirlenmesi olacak. Bir anlamda komisyonun âkıbeti de bu aşamada belli olacak. Çünkü, bu kapsamda kararların oy birliğiyle mi, oy çokluğuyla mı alınacağı, komisyonun çalışma süresi ve çalışmaların nasıl sona ereceği belirlenecek. Sonrasında ise partiler anayasa değişiklik tekliflerini uzlaşma komisyonu gündemine taşıyacak. Çalışmalar önceki dönemde kurulan komisyonda üzerinde uzlaşılan 60 maddeden devam edecek.

Kararları bağlayıcı nitelik taşımasa da, tüm partilerin eşit sayıda milletvekili ile temsil edildiği komisyon, Anayasa gibi önemli bir metin üzerinde tüm kesimler arasında bir uzlaşma sağlama arayışında olacağı için önemli. Ancak, o uzlaşmanın sağlanıp sağlanamayacağı konusunda soru işaretleri var. Özellikle de tüm muhalefet partilerinin karşı olduklarını net bir şekilde açıkladıkları başkanlık sistemi gündeme geldiğinde komisyonun ilerleyip ilerleyemeyeceği en önemli tartışma konusu. 

Al Jazeera, Anayasa Uzlaşma Komisyonu’nda yer alan dört partinin temsilcilerine çalışma esasları ve uzlaşma beklentisine ilişkin görüşlerini sordu.

AK Parti’li Ahmet İyimaya, partisinin tutumu, komisyonun çalışma süresi ve karar alma biçimine ilişkin görüş bildirmenin doğru olmadığını söyledi. “Bu, şu anda komisyonun vereceği karar, komisyonun egemenlik ve yetki alanına giriyor” diyen İyimaya’ya göre, bundan sonra işleyecek sürecin temel karakteri, “etkileşim ve sonrasında tezlerin yakınlaştırılması” olacak. İyimaya, “Bu komisyondan uzlaşma çıkar mı?” sorusuna da yanıt verdi:

“Eğer, bu komisyon mevcut anayasayı yürürlükten kaldıran yeni anayasayı üretecekse tartışmayacak bir şey olmaz. Tartışılır, etkileşilir ondan sonra olmazsa olmaz. Türkiye uzlaşmayı sağlayacak bilgi birikimine, altyapıya sahip. Ben umutsuzluk adımları ile değil umut adımları ile işe başlarım. Bundan sonraki süreçte hiç öngörmediğimiz durumlar gelişebilir. Bu komisyon olmasa da toplumda anayasa talebinin çok diri olduğunu düşünüyorum. Öyle ya da böyle Türkiye yeni Anayasa’ya sahip olacak.”

CHP’li üye Namık Havutça, komisyon kararlarının oy birliğiyle alınmasından yana olduklarının altını çizdi. Anayasa gibi kritik metinlere ilişkin kararların oy birliğiyle alınmasının kaçınılmaz olduğunu belirten Havutça, Anayasa Uzlaşma Komisyonu’nun çalışmaları sürerken bazı yasaların da parlamento gündemine getirilmesini istediklerini söyledi.

“Erdoğan’ın yeni anayasadan tek anladığının başkanlık rejimi olduğunu biliyoruz. Biz toplumu buraya sürükleyecek bir durumun da konu mankeni olmayız. Başkanlık rejimini tartışmayız. Bizim önceliğimiz Türkiye’nin darbe hukukundan, basın özgürlüğünü kısıtlayan AKP pratiklerinden temizlenmesi. Anayasa görüşmeleri devam ederken anti demokratik yasalar, ceza kanunu, basın yasası gibi anti demokratik bazı yasalar da değiştirebilir.”

Havutça’nın komisyondan uzlaşma çıkacağına dair beklentisi ise zayıf.

“Uzlaşma ihtimalini zayıf görüyorum. Çünkü, başkanlık rejimi dayatıldığından, buradan sonuç çıkması mümkün değil. Yaşanan pratik bize daha önce buradan bir uzlaşma çıkmadığını gösteriyor. Biz şunu görüyoruz ki, Cumhurbaşkanı’nın tek arzusu başkanlık. Toplumu başkanlık referandumuna götürecek bir algı var.”

Komisyonun HDP’li üyelerinden Mithat Sancar, AK Parti tarafından daha önce açıklanan komisyonun çalışmalarını 6 ayda tamamlamasına ilişkin hedefi doğru bulmadığını söyledi. 6 aylık sürenin kısa olduğunu, komisyon üzerinde böyle bir baskı oluşturulmaması gerektiğini belirten Sancar, basının toplantıların tamamını izlemesini isteyeceklerini de söyledi:

“Bizim önceliğimiz, anayasanın daha sağlıklı bir şekilde tartışılmasını sağlamak. Demokratikleşme konusunda ciddi bir yol temizliğine ihtiyaç olduğuna inanıyoruz. Şu an Cumhurbaşkanı anayasa sürecini vesayet altına almış görünüyor. Bunun adı Meclis Uzlaşma Komisyonu ama sanki Cumhurbaşkanı süreci bütünüyle kontrolü altına almak istiyor. Buna da karşıyız.”

“Komisyon çalışmalarından uzlaşma beklemek mümkün mü?” sorusunu da yanıtlayan Sancar’a göre “Uzlaşma çok uzak bir ihtimal.”

MHP de kararların oy birliğiyle alınmasından yana. Komisyonun MHP’li üyesi Mehmet Parsak, çalışma süresinin 6 ay ile sınırlanmasına ise kesinlikle karşı olduklarını söyledi:

“Kesin bir süre koymak işin doğasına aykırı. Anayasa yapım süreçlerini incelediğinizde ortalama 18 ay gibi bir süre önümüze geliyor. Biz de bir an önce neticeye bağlamak isteriz ama ‘6 ayda bitirilir yaklaşımı’ olumlu değil, siyasi ve güdümlü. Cumhurbaşkanı’nın yaklaşımı bize göre sabotaj niteliğinde.”

Parsak’ın “Bu komisyondan uzlaşma çıkar mı?” sorusuna yanıtı ise, “Biz uzlaşma istiyoruz, masaya yapıcı bir tutumla oturuyoruz” oldu.

“Anayasayı yenileme projesini, hepimizin ortak hedefi olması durumunda bir kişinin seçilmiş krallık hedefine kurban etmememiz lazım. ‘Ben komisyon sonuç alabilir mi?’ sorusuyla ilgili bir değerlendirme yapmak istemem. Komisyon mesafe alamazsa AKP’den dolayı mesafe alamaz. Biz masaya anayasayı yenilemek üzere yapıcı bir tutumla oturuyoruz. Başkanlık sistemine dayalı olarak komisyonu yeniden tıkarsa sonuç çıkmaz. Bunun tarihsel sorumluluğuna da AKP ve Sayın Cumhurbaşkanı katlanır. Biz ihtiyacımız olan değişiklikleri yapalım, mesafe alalım diyoruz.”

KomisyonAK Parti’den eski Meclis Başkanı Cemil Çiçek, Meclis Adalet Komisyonu Başkanı, Ankara Milletvekili Ahmet İyimaya, AK Parti Genel Sekreteri Abdulhamit Gül, CHP’den Genel Başkan Yardımcısı Bülent Tezcan, Muğla Milletvekili Ömer Süha Aldan ve Balıkesir Milletvekili Namık Havutça, HDP’den İstanbul Milletvekili Garo Paylan, Adana Milletvekili Meral Danış Beştaş ve Mardin Milletvekili Mithat Sancar, MHP’den Genel Başkan Yardımcısı Oktay Öztürk, Afyonkarahisar Milletvekili Mehmet Parsak ve Bursa Milletvekili Kadir Koçdemir’den oluşuyor.

Al Jazeera ve Hürriyet