Ekonomi 101: En Basit Tabiriyle Hiperenflasyon Nedir?
Kağıt ve kalemler hazırsa başlayalım!
Hiperenflasyon nedir?
Hiperenflasyon, ürünlerin ve hizmetlerin fiyatlarının her ay %50'den fazla artmasıdır. Bu durumda bir ekmeğin fiyatı birkaç saat içinde bile değişebilir. Maliyet artışlarının şiddeti, hiperenflasyonu diğer enflasyon türlerinden ayırır. Hiperenflasyondan sonraki en büyük enflasyon türüyse dört nala enflasyondur ve bu ürün ve hizmet fiyatlarının bir yılda %10'dan fazla artması anlamına gelir.
Hiperenflasyonun nedenleri nelerdir?
Hiperenflasyonun iki ana nedeni vardır. Bunlar, para arzında artış ve talep-çekme enflasyonunda artıştır. Para arzında artış bir ülkenin hükümeti harcamaları için para basmaya başladığında gerçekleşir. Para arzını artırdıkça fiyatlar normal enflasyonda olduğu gibi yükselir.
İkinci neden olan talep-çekme enflasyonu ise daha farklıdır.
Talep-çekme enflasyonu, talepteki bir artış arzı geçip fiyatları yükselttiğinde ortaya çıkar. Bu, büyüyen ekonomi nedeniyle artan tüketici harcamaları, ihracatta ani bir artış veya daha fazla hükümet harcaması nedenlerinden dolayı gerçekleşebilir.
İki neden genellikle birlikte gerçekleşir.
Enflasyonu durdurmak için para arzını sıkılaştırmak yerine, bir hükümet daha fazla para basmaya devam edebilir. Etrafta çok fazla para birimi birden kullanıldığında fiyatlar fırlar. Tüketiciler olanları anladıkları zaman enflasyonun devam etmesini beklerler. Daha sonra daha yüksek bir fiyat ödemekten kaçınmak için o anda daha fazla ürün satın alırlar. Bu aşırı talepse enflasyonu kötüleştirir. Tüketiciler, malları stoklarlarsa ve bu nedenle ürün kalmazsa durum daha da kötüleşebilir.
Hiperenflasyonun etkileri nelerdir?
Hiperenflasyon ortaya çıktığında insanlar bir sonraki gün aynı ürüne daha fazla para vermemek için stok yapmaya başlarlar. Bu stoklamada ürünlerin bitmesine neden olabilir. Stoklama uzun süre dayanabilecek ürünlerle başlar. Aşırı enflasyon devam ederse insanlar ekmek ve süt gibi çabuk bozulan ürünleri stoklamaya başlayabilir. Bu günlük ürünler azalır ve ekonomi kötüye gider.
Hiperenflasyon gerçekleştiğinde nakit değersiz hale geleceğinden insanların birikimlerinin de değeri azalır.
Bu nedenle, yaşlı insanlar hiperenflasyona karşı en savunmasız olan kişilerdir. Bankalar ve borç verenler, kredileri değer kaybettiği için iflas etme tehlikesini yaşayabilirler. İnsanlar mevduat yapmayı bıraktıkça nakitleri biter. Hiperenflasyon, döviz piyasalarında paranın değerinin düşmesine neden olur. Yabancı malların maliyeti aniden yükseleceğinden ithalatçılar işsiz kalabilir. Şirketler küçülmeye gittikçe işsizlik artar.
Hiperenflasyon yaşandığında bu durumdan kâr elde edebilecek kişiler de vardır.
Hiperenflasyon yaşandığında daha öncesinde borç alan kişilerdir. Fiyatların yükselmesiyle borçlarının değeri azalır. Ayrıca, ihracatçılar da hiperenflasyondan yararlanabilirler. Bunun nedeni, yerel para biriminin düşen değerinin ihracatı yabancı rakiplere kıyasla daha ucuz hale getirmesidir. Ek olarak, ihracatçılar döviz alırlar ve yerel para birimi düştüğünde dövizin değeri artacağından kâr elde edebilirler.
Enflasyonla hiperenflasyon arasındaki farklar nelerdir?
Hiperenflasyonla enflasyonun farkını anlamak için önce enflasyonun ne olduğuna bir bakalım. Enflasyon, belirli bir sektörde veya tüm ekonomide zamanla yükselen fiyatları ifade eder.
Enflasyon yaşandığında bir para biriminin değeri zamanla düşer.
Sağlıklı ekonomiler, her zaman küçük dalgalanmalara veya sabit düşük enflasyon ve deflasyon seviyelerine sahip olurlar. Bankalar ve diğer ekonomik faktörler, bu dalgalanmaları olabildiğince azaltmaya çalışır. İndirgeme ne kadar başarılı olursa, ekonomi o kadar istikrarlı olur. Hiperenflasyonda ise bahsettiğimiz gibi fiyatlar normal enflasyondan çok daha fazla ve hızlı yükselir.
Bazı uzmanlar, yda% 50 veya daha yüksek bir fiyat seviyesi artışının hiperenflasyonu gösterdiğini söylese de hiperenflasyon için belirli bir tanım yoktur.
Terimin kullanımı, genellikle orta gelirli kişilerin yeterli yiyecek satın almada veya barınma masraflarını yeterince karşılamada sorun yaşamaları gibi radikal enflasyonun gerçek dünyadaki etkilerine bağlıdır. Hiperenflasyon, ekonomistlerin son yüzyılda dünya çapında yaklaşık 50 kez ortaya çıktığını kabul ettikleri aşırı enflasyon örneğidir.
Bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım...
Bu içerikler de ilginizi çekebilir:
Ekonomi 101: En Basit Tabiriyle 'Big Mac Endeksi' Nedir?
👇
Ekonomi 101: En Basit Tabiriyle Mikroekonomi Nedir?
Yorum Yazın