CIA'in 'İşkence' Raporu Açıklandı

ABD Senatosu, CIA'in 11 Eylül saldırıları sonrası kullandığı sorgu teknikleri anlatan raporunu açıkladı. Rapora göre CIA, esirleri cinsel tehditlerden matkaplı işkenceye kadar birçok yöntemle sorguladı ama hiçbir kritik istihbarat elde edemedi.

Uzun süredir yayınlanması geciktirilen rapor, CIA’in tartışmalı Guantanamo Hapishanesi'nde ve Avrupa ile Asya kıtalarındaki gizli sorgu odalarında yaptığı yüzlerce işkenceyi anlatan ilk resmi belge olma özelliği taşıyor. 6 bin sayfalık raporun 525 sayfası senatoya sunuldu. Raporda belirtilenlere göre CIA hiçbir uluslararası yasaya dayanmadan yakaladıkları esirlere cinsel tehditler, suda boğulma hissi, dar alanlarda uzun süre bekletme ve daha birçok rahatsız edici işkenceler yaptı. CIA Beyaz Saray tarafından yasaklanan sorgu tekniklerini kullanmaya devam etse de tüm bu işkencelere rağmen ‘bir tane bile kritik istihbarat’ elde edemedi. Ayrıca CIA, siyasetçiler ve Senato'ya rapor ettiklerinden çok daha ileri düzeyde sorgu teknikleri uyguladı.

ABD Başkanı Barack Obama, raporun Senato'da okunmya başlanmasından kısa süre sonra yazılı bir açıklama yaparak, CIA'in ABD'nin küresel duruşuna ciddi zarar verdiğini bildirdi. Obama, ABD'nin bu tarz sorgulama yöntemlerini bir daha uygulamayacağı yönünde güvence verdi.

Rapordaki bazı işkence yöntemleri şöyle: 

• CIA ajanları bir esiri düzmece bir idam sehpasına koydu, boğazına ip geçirip esiri konuşturmak için uzun süre infazla tehdit etti.

• 2000 yılında USS Cole gemisine bombalı saldırı düzenlemekle itham edilen Abdurrahman el Nasiri’ye matkapla işkenye yapıldı.

• En az bir esire süpürge sapıyla tecavüz tehdidinde bulunuldu.

• Birçok vakada saldırgan sorgu tekniklerine başvuruldu. Esirlerden bazıları 180 saat uykudan mahrum bırakıldı. 

• Bazı esirler saatlerce elleri başlarının üzerinden zincirlenmiş şekilde acı verici pozisyonlarda bekletildi.

• Betona zincirlenen bir esir hipotermiden (vücut ısısını kaybetme) öldü.

• Kafalarına kukuleta geçirilen bazı mahkumlar çıplak halde koridorlarda sürüklendi, kırbaçlanıp dövüldü. 

• Birkaç esir gördükleri işkencelerden halüsinasyon, paranoya ve uykusuzluğa maruz kalarak kendilerine zarar vermeye kalkıştı. 

• El Kaide zanlısı Ebu Zübeyde, suda boğulma hissi yaratan sorgu yöntemine uzun süre maruz kalınca tamamen tepkisizleşti. Ağzından köpükler çıkmaya başladı. Ebu Zübeyde ayrıca 266 saat tabut şeklindeki bir kutuda bekletildi. 

• 11 Eylü saldırılarını organize ettiğini söyleyen Halid Şeyh Muhammed birçok defa boğulmanın eşiğinden döndü. 

• Bazı esirleri dışkılarını atmalarına izin verilmedi. Bu esirler dışkılarıyla birlikte aynı alanda yaşamaya zorlandılar. 

ABD hükümeti, raporun getireceği uluslararası tepkilerden endişe ediyor. Beyaz Saray Sözcüsü Josh Earnest, “Raporun dünya genelinde ABD vatandaşlarına ve binalarını riske atacağına dair göstergeler var” dedi. Earnest hükümetin bu tehditlere karşı gerekli önlemleri aldığını, elçilik ve konsoloslukların güvenliğinin arttırıldığını söyledi.

SENATO'NUN CIA RAPORU

1. CIA'in 'geliştirilmiş sorgu teknikleri' işe yaramadı.

2. CIA, operasyonları ve etkileri hakkında kamuoyu ve siyasetçilere yanlış bilgi verdi.

3. CIA’in programı idare edişi yetersiz ve son derece kusurluydu.

4. CIA'in teknikleri halka ve siyasetçilere gösterdiğinden çok daha acımasızcaydı.

ABD Dışişleri Bakanı John Kerry de Cuma günü Senato İstihbarat Komitesi Başkanı Senatör Dianne Feinstein’dan raporun yayınlanmasında ‘zamanlamaya dikkat edilmesini’ rica etti. Beyaz saray ise böyle bir raporun kamuoyuyla paylaşılması için hiçbir zamanın doğru olamayacağını söyledi.

Düzeltmeler yapıldı

Açıklanacak 480 sayfalık raporda yaklaşık 100 şüpheliye 2001-2009 yılları arası yapılan muameleyi anlatan kısma çok sayıda düzeltme yapıldığı sızan bilgiler arasında. Raporun 6 bin 200 sayfalık aslı ise gizli tutulmaya devam ediliyor.

Raporu okuyan pek çok ABD’li yetkili, işkencelerle edinilen istihbaratın hayati önem taşıyan ya da hayat kurtaran cinsten hiçbir fayda sağlamadığını söylüyor. Sızan bilgilere göre, raporda şüphelilerin suyla boğma, uzuvları germe ve benzeri işkence yöntemlerine maruz bırakıldığı bilgisi yer alıyor.

Bir başka önemli nokta ise, CIA çalışanlarının bu gizli program hakkında Beyaz Saray yetkililerine, Adalet Bakanlığı’na ve ABD Kongresi’ndeki komitelere yalan söylemiş olması.

ABD Başkanı Barack Obama, raporun içeriği hakkında Ağustos ayında “Bazı kişilere işkence yaptık” itirafında bulunmuştu. Obama, işkencenin kendi döneminde değil, George W. Bush döneminde olduğunu savunmuştu. CIA’in ‘ileri düzey sorgulama’ dediği işkence teknikleri Başkan Obama tarafından 2009’da durdurulmuştu.

• Kaynak: Reuters, AFP

ABD, Merkezi İstihbarat Teşkilatı CIA'in işkence içeren sorgulama tekniklerinin ayrıntılarını ortaya çıkarması beklenen Senato raporu öncesi tüm dünyadaki temsilciliklerinde ve tesislerinde güvenlik seviyesini arttırdı.

Beyaz Saray sözcüsü, 'büyük risk altında olduklarına dair işaretler' bulunan büyükelçiliklerde ve ABD'nin diğer tesislerinde önlemler alındığını belirtti.

Beyaz Saray sözcüsü Josh Earnest, dün gazetecilere yaptığı açıklamada, raporun ortaya çıkacak olmasından Obama yönetiminin memnuniyet duyduğunu fakat raporun dünya genelindeki ABD tesislerine yönelik güvenlik riskini de artırabileceğine dair 'bazı işaretler olduğunu' söyledi.

ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Senato'nun istihbarat komitesi başkanı Dianne Feinstein'dan raporun zamanlamasını değiştirme önerisini değerlendirmelerini istemişti.

İçeriğin ne kadarının kamuoyuyla paylaşılacağı konusunda Washington'da yaşanan görüş ayrılıkları nedeniyle raporun yayımlanması da gecikmişti.

ABD Senatosu İstihbarat Komitesi tarafından hazırlanan 6 bin sayfalık raporun tamamı gizli tutuluyor.

Demokratlar, raporun yalnızca 480 sayfalık özetini paylaşıyor.

ABD Başkanı Barack Obama, başkanlık koltuğuna oturduğu 2009 yılında CIA'in sorgulama sistemini sona erdirmiş ve El Kaide tutsaklarının sorgularında işkence yapıldığını kabul etmişti.

ABD Eski Başkanı George W. Bush döneminde CIA, yaklaşık 100 şüpheliyi ABD dışındaki gizli cezaevlerinde sorguluyordu.

Şüphelilerin sorgusunda basınçlı su kullanılarak boğulma hissi yaratan 'waterboarding' yöntemi, tokatlama, aşağılama, soğuğa maruz bırakma ve uykusuz bırakma uygulanıyordu.

Senato'nun raporundan bazı bölümlerin ilk olarak Ağustos ayında sızmasının ardından Obama, 'Bizim değerlerimize ters düşen bazı şeyler yaptık' demişti.

Obama ayrıca, yetkililerin o dönem 11 Eylül benzeri başka bir saldırı olmasını engellemek için 'büyük baskı altında oldukları' gerekçesiyle bu yöntemlere başvurmuş olabileceklerini belirtti.

CIA'in sorgu yöntemleriyle ilgili açılan soruşturma 2012 yılında herhangi bir cezai kovuşturmaya gerek görülmeden kapanmıştı. ABD Adalet Bakanlığının bu kararı insan hakları kuruluşlarının tepkisini çekti.

ABD Eski Başkanı Bush ise rapor önce CNN televizyonuna yaptığı açıklamada CIA'i savundu.

Bush, 'CIA'de bizim adımıza çok çalışan kadınlar ve erkekler olduğu için şanslıyız. Rapor ne derse desin onlar vatansever. Eğer ülkemize katkılarını önemsiz gösterecekse çok yanılır' dedi.

New York Times gazetesine konuşan CIA eski Direktörü Michael Hayden ise 'Biz işkenceleri savunmak için burada bulunmuyoruz. Biz tarihi savunmak için buradayız' mesajı verdi.

Senato'da Demokratların kontrolündeki istihbarat komitesinin raporu uzun yıllar süren araştırmanın sonucu olarak hazırlandı. Komitedeki Cumhuriyetçilerin kendi raporlarını yayımlamaları bekleniyor.

BBC Türkçe