Biz Gündemde Boğulurken 2016 Yılında Bilim Dünyasında Yaşanan 32 Mühim Gelişme
Bilim insanları, bir yandan mevcut yaşamımızı kolaylaştıracak yeniliklere imza atarken bir yandan da yeni yaşam alanları kurabileceğimiz gezegenler için çalışmalarını sürdürüyor. Yeni yaşam alanı arayışlarının bir nedeni de kuşkusuz insanlığın barınabildiği tek gezegeni mahvetmesi. Ve yapılan çalışmalardan anladığımız kadarıyla bir sonraki durağımız Mars olacak.
Mars'tan tekrar gezegene dönecek olursak, yürütülen çalışmaların kayda değer bir kısmının da yapay zeka ile ilgili olduğunu göreceksiniz. Elon Musk ve Hawking ise yapay zekaya karşı gereken tedbirlerin alınması taraftarı.
İçeriği okurken Türkiye için ise iki şey dikkatinizi çekecek. Birincisi; ülkemizdeki genç beyinlerin, projeleriyle uluslararası yarışmalarda derece alıp, takdir görmeleri ve akademik başarıları... İkincisi ise; büyük başarılar getiren projelere TÜBİTAK'ın sırt çevirmiş olması... Yine de neticeye odaklanıp, enseyi karartmıyoruz 👊
2016 yılı boyunca hangi bilimsel gelişmelere şahit olduk bir bakalım ve hafızalarımızı tazeleyelim. Keyifli okumalar!
1. Türk bilim insanlarından, her kan grubuyla uyuşan yapay kan
Yılın ilk ayında, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi'nde görevli Genel Biyoloji Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Adnan Ayhancı yapay kan ürettiklerini duyurdu. Bağışlanan kanlar maalesef bir ay muhafaza edildikten sonra bozuluyor. Yapay kan ise bir yıl boyunca bozulmadan saklanabiliyor.
2. TÜBİTAK'ın beğenmediği projeyle dünya birincisi olan İlayda NASA projesinde
Hepimiz İlayda'yı hazırladığı projenin TÜBİTAK tarafından değer verilmeyen, fakat dünyada binlerce proje arasından sıyrılarak birinci seçilen çalışmasıyla tanımıştık.
İlayda NASA'nın Mars projesinde de yer alacağını 'Cornell Üniversitesi profesörlerinden Mason Peck, NASA’da teknoloji şefi olarak çalışıyor ve Mars’a giden roketlerle ilgili bir proje yapıyor. İkinci dönemden itibaren Profesör Peck ile beraber bu NASA projesinde çalışacağım' sözleriyle duyurmuştu.
3. Japon bilim insanları 30 yıl önce dondurdukları 'su ayısını' tekrar canlandırdı
30 yıl önce Japon bilim insanları tarafından -20 santigrat derece sıcaklıkta dondurulan 'su ayısı' tekrar canlandırıldı. Antarktika'da yaşadıkları bilinen Tardigrada'lar (Su ayısı) birçok canlının yaşamı için imkansız olan koşullarda hayatta kalmayı başardıkları için ekstremofil canlılar olarak tanımlanıyor.
4. Albert Einstein'ın 'Kütle Çekim Teorisi'ndeki dalgaların 100 yıl sonra keşfi
5. Avrupa'da yeni bir enerji anlayışı: Güneş enerjili yollar
Hollanda'da denen yöntemde, 70 kilometrelik bir bisiklet yolundan, bir hanenin yıllık enerji ihtiyacını karşılayacak miktarda elektrik üretilmişti. Fransa ise yeni uygulamaya koyup geliştireceği bu yöntemle bin kilometrelik bir karayolundan ülkedeki 5 milyon kişinin enerji ihtiyacını karşılamayı hedefliyor.
6. Dünya 30 futbol sahası büyüklüğündeki 'dev kulağıyla' evreni dinliyor
7. Kısırlığa çare olacak: Fare embriyosundan alınan kök hücreyle sperm üretildi
Çinli bilim insanları, fare embriyolarından aldıkları kök hücrelerle, normal işlevini gören sperm üretmeyi başardılar. Laboratuar ortamında üretilen sperm, dişi farelerin yumurtalarına enjekte edildi ve sağlıklı fare yavruları doğdu.
8. Milyar dolarlık kanser projesinin başına getirilen Türk profesör: Sadık Esener
Lisans eğitimini İstanbul Teknik Üniversitesi'nde yapan Profesör Sadık Esener yeni kurulacak ve kanserde erken teşhisin yapılması için araştırmalarda bulunacak enstitünün başına getirildi. Kanser ve erken teşhisi hakkında yaklaşık 450 makale yazan Esener, enstitü de görev alacak 300 kişiyle birlikte çalışmalarını yürütecek.
9. Hepimizin mesleğine sıra gelebilir! Yapay zekanın yazdığı roman edebiyat ödülüne çok yaklaştı
Yapay zekanın yazarlığını yaptığı ve Konpyuta ga shosetsu wo kaku hi (Bir Bilgisayar Roman Yazdığı Zaman) adlı eser, 3. Nikkei Hoshi Shinichi Edebiyat Ödülleri’nde birinciliği kazanmasa da ödüle yaklaştı.
10. Üzülsek mi sevinsek mi? TÜBİTAK'ın görmezden geldiği projeye iki ödül
Kozak’ın madenlerde çalışan işçilerin, anlık olarak konumlarının kayıt altına alınması ve acil durumlarda müdahale edilecek yerlerin daha kolay saptanabilmesini amaçlayan projesi TÜBİTAK tarafından kayda değer bulunmadı fakat MEF Uluslararası Araştırma Projeleri Yarışması’nda Fizik dalında birincilik ödülü ve inovasyon ödülünü kazandı.
11. Mars kolonisi umut verici gelişme: Toprak tarıma elverişli
12. Bilim insanları tarafından 'ahtapot DNA'sının Dünya'ya ait olmadığı' iddiası ortaya atıldı
Ahtapotların genomu, sahip oldukları ve 33 bin proteini kodlayabilen gen ile daha önce görülmemiş karmaşıklıktaki yapıyı gözler önüne serdi. Chicago Üniversitesi'nden Dr. Clifton Ragsdale araştırmaların, ahtapotların çok farklı canlılar olduğunu ispatladığını söyleyerek 'bu tür, kavrama becerisine sahip 8 kola, oldukça büyük bir beyne ve olağanüstü problem çözme yeteneğine sahip' ifadelerini kullandı.
13. Genlerle oynayarak 'süper insan' üretilecek projenin temelleri atıldı
Bilim dünyası DNA’yı oluşturan dört bazı (adenin, sitozin, guanin, ve timin) temsil eden A, C, G ve T harflerinin değiştirilerek sentetik bir gen oluşturulabileceğini tartışmaya başladı.
Genlerle Oynayarak 'Süper İnsan' Üretecekler
Farklı ülkelerden 150 bilim insanının mayıs başında Harvard Üniversitesi’nde gerçekleştirdiği “Sentetik insan geni” hakkındaki gizli toplantının ilk notları Science dergisinde yayınlandı.
14. Dünyanın ilk kuantum uydusu uzaya gönderildi
Bilim insanları, kuantum mekaniği ile verilerin şebekeler içinde fotonlarla güvenli olarak taşındığını, verilerin aktarım esnasında ele geçirilemediğini veya kopyalanamadığını belirtiliyor. Çin'in uzaya gönderdiği uyduya M.Ö. 5. yüzyılda yaşan bilim insanı ve filozof Micius'un adı verildi.
15. 94 ışık yılı mesafeden Dünya'ya gelen 'çok güçlü' sinyal
Dünyaya 94 ışık yıldızı uzaklıkta bulunan Güneş’e benzer bir yıldızın yakınlarından “çok güçlü” bir sinyal alındı. Rus teleskobunun yakaladığı sinyal üzerine ABD başta olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki bilim insanları gözlerini bu yıldıza çevirdi.
Haberin detayı
16. Stephen Hawking'den yapay zekaya ve gezegen dışı canlılara karşı uyarı
Fizikçi Hawking, yapay zekanın insanlığı çok ileri seviyelere taşıyabileceği gibi bir tahakküm aracına dönüşme ihtimalinin de göz önünde bulundurulması gerektiğini vurguladı.
Hawking: 'Yapay Zeka, İnsanlığın Ya En Büyük İcadı Ya da Sonu Olur'
Hawking başka gezegenlerden gelecek canlılara karşı da insanlığı uyardı. Hawking'e göre gelecek herhangi bir sinyale veya mesaja karşılık vermemeliyiz çünkü dost olmayabilirler.
Stephen Hawking: 'Uzaylılardan Gelecek Mesajlara Cevap Vermemeliyiz!'
17. Bilim insanları açıkladı: 6. his aslında mutasyonlu bir gen!
ABD Ulusal sağlık Enstitüsü’ne bağlı Nörolojik Bozukluklar ve İnmeler Ulusal Enstitüsü’nde yapılan bir çalışmada, altıncı his diye de tabir edilen durumun mutasyona uğramış PIEZO2 genlerine sahip insanlarda bulunduğu ortaya çıktı.
18. 3 kişinin DNA'sını taşıyan ilk bebek dünyaya geldi
Dünyada ilk kez denenen bir teknikle, üç kişinin DNA'sına sahip olarak dünyaya gelen bebeğin sağlıklı olduğu açıklandı.
19. Nobel Tıp, Fizik ve Kimya ödülleri sahiplerini buldu
Profesör Yoshinori Ohsumi
2016 Nobel Tıp Ödülü, Japon profesör Yoshinori Ohsumi'nin oldu. Ohsumi, otofaji mekanizmasındaki keşifleri nedeniyle ödüle layık görüldü.
Nobel Tıp Ödülü Japon Profesör Yoshinori Ohsumi'nin
İsveç'teki Nobel Komitesi, Kimya Ödülü'nün 'moleküler makinelerin tasarımı ve üretimi' alanındaki çalışmaları nedeniyle Sauvage, Stoddart ve Feringa arasında paylaştırıldığını açıkladı
2016 Nobel Kimya Ödülü'nün Sahipleri Belli Oldu
Nobel Fizik Ödülü’nü teorik fizik alanındaki çalışmalarıyla David Thouless, Duncan Haldane ve Michael Kosterlitz aldı
2016 Nobel Fizik Ödülü'nün Sahipleri Belli Oldu
20. 3D yazıcılar ile biyonik uzuvlar üretip bunu ücretsiz dağıtan Türk gençler
Geçtiğimiz yıllarda evler, arabalar, protez uzuvlar ve aklınıza gelebilecek hemen her şey 3D yazıcılar ile üretilmişti. Bu haberi önemli kılan şey yeniliği değil, habere sebep olan gençlerin güzelliği. 'Bu gençler kimdir, neler yapıyorlar?' diye merak edenler yukarıdaki haberlerde olduğu gibi aşağıdaki linki takip edebilirler.
21. Türkiye'de sıradanlaşmasını istediğimiz haberlerden: Babası için geliştirdiği cihaz 400 proje arasından birinci oldu
22. NASA, Mars'ta Marmara Denizi'nden 4 kat fazla su barından buzul keşfettiğini açıkladı
Yapılan açıklamada bulunan buz kütlesinin ABD sınırları içerisinde bulunan Superior Gölü ile aynı hacimde su barındırdığı belirtildi. Bu bizim kıyaslayabileceğimiz şekilde, Marmara Denizi'ndeki su hacminin 4 katına tekabül ediyor.
23. Amerika'da 'Mevlana' olarak tanınan Türk bilim kadını Canan Dağdeviren'e Science & SciLifeLab ödülü
Canan Dağdeviren güzel haberi Twitter hesabından 'Olağanüstü bir gurur! Science & SciLifeLab ödülünü tıp alanında kazandım, Stockholm'de ödülümü alacağım' sözleriyle paylaşmıştı.
24. Themis yerini yapay zekaya bırakıyor: Bilim insanları ‘robot yargıç’ geliştirdi
Bilim insanlarının geliştirdiği 'yapay yargıç' Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde görülen davalardan yüzde 79'unun hükmünü doğru tahmin etti. Tahminden bir adım öteye giderek bildi de diyebiliriz.
25. Elon Musk'tan heyecanla beklenen, insanlığı Mars'a götürme planının tüm detayları
Öncelikle 'neden Mars?' sorusunu cevaplayan Musk, 'Venüs, yoğun basınca ve yüksek sıcaklığa sahip olmasıyla gönderilen insanlara adeta cehennemi yaşatacak bir gezegen. Gönderilen uzay araçları bile o koşullara dayanamayıp eriyor, parçalanıyor ve yok oluyor. Merkür ise Güneş'e çok fazla yakın olması nedeniyle bir hayli elverişsiz' diyor.
26. Van Gogh'un 'Yıldızlı Gece' tablosundaki inanılmaz bilimsel gizem
Bu yıl Van Gogh hakkındaki bir çok gizem açığa kavuştu. Kulağını neden kestiği, kesik kulağını kime gönderdiği araştırmacılar tarafından tespit edildi. Son olarak ise Hollandalı ünlü ressamın bilimdeki en karmaşık ve zor kavramlarından birini kavradığı tespit edildi: Türbülans
27. Evrenin resitali: 13 milyar yaşındaki yıldızların esrarengiz şarkıları
Elde edilen sesler insan kulağına belli bir müzik tarzı anımsatıyor; fakat daha da önemlisi bu kayıtlar bilimsel açıdan çok büyük bir önem taşıyor.
28. Google imzalı yapay zeka teknolojisinden tarihi Go zaferi
Yapay zekada yeni bir dönüm noktası yaşandı. Hamleleri satrançtan daha karmaşık olan tarihi Asya oyunu 'Go'da, Google'ın sistemi, oyunun Avrupa şampiyonunu yendi.
29. Yüzlerce yıl önce sular altında Heracleion Antik Kenti'nin keşfi
Kaybolmasından 1200 yıl sonra, Aboukir sahillerinin çok yakınlarındaki kent tekrar bulundu. Firavun ve kraliçelere ait eserlerin yanı sıra, uzunluğu 30 metreyi aşan tanrı ve tanrıça heykelleri kentin keşfiyle gün yüzüne çıktı.
30. 'Milyar dolarlık dâhi' Osman Kibar Forbes kapağında
31. Hawking'in varsayımsal kaygılarından sonra Dünya için somut bir tehlike: İklim değişikliği
Bilim insanlarının Eylül'de yaptıkları ölçümlere göre, atmosferdeki karbon seviyesi 400 ppm'i geri dönüşü olmayacak şekilde geçti. 1958'den bu yana ölçümler yapan Mauno Loa Gözlemevi'nin haftalık raporlarını inceleyen araştırmacılar, uzun yıllar boyunca atmosferik karbon seviyesinin bir daha 400 ppm altına inmeyeceğini açıkladı.
32. Dünya Ekonomik Forumu'nun gündemi yeni nesil sanayi devrimi
Bu yıl Davos’un ana konusu ‘Dördüncü Sanayi Devrimi’ projesiydi. Üçüncü Sanayi Devrimi elektronik ve enformasyon teknolojisine dayanıyordu. Dördüncü Sanayi Devrimi, diğer adıyla Endüstri 4.0 sürecinde vurgulanan şeyler ise, yapay zekâ, 3 boyutlu baskı, özdevingen (otonom) taşıma araçları, birbirleriyle konuşan makineler olarak karşımıza çıkıyor.
Dördüncü Sanayi Devrimi ile birlikte, hesaplamalara göre, yeni ürünleri pazara sunma süresi yüzde 25 ile yüzde 50 arasında azalabilecek. Ayrıca mühendislik giderleri yüzde 30’a kadar düşebilecek ve en önemlisi yüzde 70’e kadar enerji tasarrufu sağlanabilecek.
Yaşanan güzel gelişmeler umudumuzu artırırken bir yandan da yapmamız gereken şey: Öz eleştiri
Yorum Yazın