50'lerden Günümüze Cumhurbaşkanlığı Seçimleri

T.C.'nin ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, 1938'e kadar cumhurbaşkanlığı için 4 kez seçildi. 1938'den 1950'e kadar da İsmet İnönü aynı görev için 4 kez seçildi.

Türkiye'nin 3. Cumhurbaşkanı Celal Bayar oldu. 1. turda seçilen Bayar, 453 milletvekilinin 387'sinden oy aldı. İnönü'nün oyu ise 66'da kaldı.

Celal Bayar, 541 milletvekilinden 513'ünün katıldığı seçimde 486 oyla 1. turda seçildi. İsmet İnönü 27 oy aldı.

Meclisteki 610 milletvekilinden 413'ü oylamaya katıldı ve Celal Bayar oy birliğiyle seçildi.

O zamanlar Milli Birlik Komitesi Başkanı olan Gürsel 1. turda 434 oyla seçildi.

Gürsel, cumhurbaşkanlığı süresini tamamlayamadan, geçirdiği bir rahatsızlık sonucu görevinden ayrılmak durumunda kaldı. 1960'da geçirdiği hafif bir felçle başlayan hastalığı zamanla ilerledi ve Gürsel, 2 Şubat 1966'da tedavi için ABD'ye götürüldü.

9 Şubat'ta komaya giren Gürsel, 26 Mart'ta Türkiye'ye getirildi ve Gülhane Askeri Tıp Akademisi'ne kaldırıldı. Aynı gün 37 kişilik 'Müşterek Sıhhi Kurul',  'Gürsel'in cumhurbaşkanlığı görevine devam edemeyeceğini belirten bir rapor hazırlayarak Başbakanlığa sundu ve 28 Mart 1966'da TBMM kararıyla Cumhurbaşkanlığı sona erdi.

Aynı tarihte yapılan seçimde TSK Genel Kurmay Başkanı Orgeneral Cevdet Sunay 1. turda 532 oyla Cumhurbaşkanı seçildi.

Cumhurbaşkanlığına aday olan isimler ancak 13 Mart günü parlamentonun seçim oturumunda öğrenildi. 13 Mart'ta yapılan üç turdan bir sonuç çıkmadı, 16 Mart'taki iki tur da sonuç vermeyince iki aday da yarıştan çekildi. Ancak 6 Nisan'daki 15. turda AP, CHP ve CGP'nin aday gösterdiği Fahri Korutürk, 365 oy alarak 6.Cumhurbaşkanı olarak seçildi.

             'Bir gün, Türkiye Cumhuriyeti'nin altıncı Cumhurbaşkanı'nın seçimini yazacaklar muhakkak ki durulmuş o tarih içinde, okuyanlara çok ibret verici olayları nakledeceklerdir, okuyanların ağzını bir karış değil, açılabildiği kadar açtıracak cinsten.. '                                                              Fikret Otyam, Cumhuriyet, 17 Mart 1973

1982 Anayasası için yapılan halk oylamasında yüzde 8.63 'hayır' oyu kullanırken, yüzde 91.37 'evet' dedi.  1982 Anayasası referandumu cumhurbaşkanlığı seçimi ile birleştirildi. Anayasanın kabulü ile birlikte, anayasanın geçici 1. maddesi gereğince daha önce devlet başkanı unvanına sahip Kenan Evren, Türkiye Cumhuriyeti'nin 7. Cumhurbaşkanı oldu.

3. tur oylamada Başbakan Turgut Özal Türkiye Cumhuriyeti'nin 8. Cumhurbaşkanı seçildi. TBMM'de grubu bulunan Sosyal Demokrat Halkçı Parti ve Doğru Yol Partisi, Özal'ın lideri olduğu Anavatan Partisi'nin Mart 1989'da yapılan yerel seçimlerde düşen oylarının Özal'ın cumhurbaşkanı seçilmesine engel oluşturduğunu belirterek oylamalara katılmadılar.

17 Nisan 1993'te eski Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın görevi başındayken gerçekleşen ölümü üzerine başlayan seçimlerde, Süleyman Demirel 3. turda Türkiye Cumhuriyeti'nin 9. Cumhurbaşkanı olmuştur. Doğru Yol Partisi'nin adayı Demirel'in seçimlerdeki rakipleri ise Anavatan Partisi'nden Kamran İnan, Refah Partisi'nden Lütfi Doğan ve Cumhuriyet Halk Partisi'nden İsmail Cem'di.

Seçim sonucunda TBMM'de grubu bulunan 5 partinin üzerinde konsensüs sağladığı Anayasa Mahkemesi Başkanı Ahmet Necdet Sezer 3. tur sonunda gereken oy sayısının (276) üzerine çıkarak Türkiye'nin 10. Cumhurbaşkanı seçilmiştir. İlk iki turda gereken 2/3 (367) çoğunluğa hiçbir aday ulaşamamıştır. Sezer cumhurbaşkanlığı görevini 16 Mayıs 2000'de Süleyman Demirel'den devralmıştır.

Türkiye'nin 11. cumhurbaşkanının belirlenmesi için Nisan ayında başlayan ve olaylı geçen süreç 29 Ağustos'ta Abdullah Gül'ün cumhurbaşkanı seçilmesiyle tamamlandı.

Seçim dönemine, başörtüsü ve laiklik tartışmalarıyla gelinmişti. Ülkenin çeşitli yerlerinde 'Cumhuriyet Mitingleri' adıyla geniş katılımlı gösteriler düzenlendi ve iktidar partisinin, kendi siyasal çizgisinden bir ismi cumhurbaşkanlığına seçmesi engellenmek istendi. Seçimin kaderini ise, dört ay önce ortaya atılan 367 tartışmaları belirledi. Anayasayanın 102. maddesine göre cumhurbaşkanı seçilebilmek için, ilk iki turda nitelikli çoğunluk (367 oy), sonraki iki turda ise salt çoğunluk (276 oy) aranıyordu. 

Böylece meclisteki sandalye sayısı 354 olan iktidar partisi, tek başına kendi oylarıyla cumhurbaşkanı seçemeyecekti. Aynı dönemde ana muhalefet partisi lideri Deniz Baykal, iktidar partisinin uzlaşma olmadan kendi adayını çıkarması durumunda oylamalara katılmayacaklarını ve 367 tartışmalarının ciddiye alınması gerektiğini söyledi. (Milliyet, 27 Aralık 2006)

2 turda da yeter sayıya ulaşılamayınca, AKP erken genel seçim kararını uygulamak istedi. Seçim kararının ardından anayasada bazı değişliklere gidildi; genel seçimler dört yılda bire düşürüldü ve meclis kararlarının üçte bir çoğunlukla yeter sayıya ulaşacağı netleştirildi.

Türkiye 12. Cumhurbaşkanını bekliyor. Seçimin ilk turu 10 Ağustos 2014'de yapılacak. Bu kez oylama mecliste değil genel ve yerel seçimlerde olduğu gibi halka açılacak sandıklarda olacak. Üstelik adaylar seçim kampanyalarını halktan topladıkları bağışlarla finanse edecek. Bu Türkiye'de bir ilk. Cumhurbaşkanı adayları tıpkı ABD'de olduğu gibi kampanyasını sürdürebilmek için halktan bağış toplamak zorunda. Tabi bu yeni durum bir çok tartışmayı da beraberinde getiriyor.

Tüm bu tartışmalar ve bu yeni seçim yöntemiyle ilgili bilgiler için ..... (Bir Arada » Yeni Denge Yeni Denetleme)