Kenyalılar Yeni Yasallaşan Çok Eşliliğe Nasıl Bakıyor?

Kenya'nın Rift vadisinde, şafak vaktinin serinliğinde üç kadın, evin günlük ihtiyaçlarını hazırlamak peşinde. Bir tanesi kahvaltıyı hazırlıyor, diğeri krep pişiriyor, üçüncüsü kahvaltı için süt hazırlıyor.

Fakat 62 yaşındaki Alice, 56 yaşındaki Mary ve 54 yaşındaki Joyce tüm bu hazırlığı tek bir adam için yapıyor. Hepsinin evli olduğu 76 yaşında, 15 çocuk ve 48 torun sahibi İsaya Ntokot için.

Bu durum Kenya için olağanüstü değil. Ntokot gibi refahı yerinde bir adam için üç eş hiç de fazla görülmüyor ve Kenya'da Müslüman bir erkek değilseniz, istediğiniz sayıda kadınla evlenebiliyorsunuz.

Kenya'da yaşayan Masai halkı için çok eşlilik bir yaşam biçimi. Bu kadınların hepsi birçok kadınal evli babalarla büyümüşler.

Hepsi birgün tek bir adamı paylaştıkları bir kadın grubunun parçası olacaklarını bilerek yaşamış.

Üç eş bir arada uyumlu bir şekilde yaşadığın iddia ediyor, Alice ise, ilk eş olarak diğerleri üzerinde biraz daha fazla otorite sahibi olduğunu düşünüyor.

'Onlara ne yapmaları gerektiği konusunda öğüt veriyorum' diyor Alice. 'Çünkü biz arkadaşız, herşey kolay. Eğer iyi anlaşamazsak o zaman zor olur. Eğer bir konuda onlarla fikir ayrılığına düşersem, sakin kalmaya çalışıyorum' diyor.

Bu kadınların kilise ya da medeni nikah yerine 'geleneksel' evliliklerde bulunmaktan başka bir seçenekleri olmamış.

Yeni kanun tasarısı yasalaşmadan önce bu kadınların yasal koruması yoktu, çünkü geleneksel evlilikler çok nadir olarak kayıt altına alınıyordu dolayısı ile mahkeme önünde tanınmıyorlardı.

Bu durum birçok kadını kötü etkiliyordu. Eğer bir koca ölürse, kadınlar mirastan mahkum bırakılabiliyor ve çocukları haklarını ve meşruiyetlerini yitirme tehlikesi ile karşılaşabiliyordu. Şimdi bu kanunla geleneksel bir evlilik, bir Müslüman, Hristiyan, Hindu ve medeni nikahlar gibi muamele görecek ve tüm eşlere yasal tanınma sağlanacak, hakları verilecek.

Kadın hakları örgütleri yasanın bu kısmını memnuniyetle karşıladı. Fakat kabul edilemez buldukları şey ise erkek milletvekillerinin çoğunluklarını kullanarak bir erkeğin yeniden evlenmek isterse bunu eşlerine bildirme zorunluğu getiren maddenin yasadan çıkmasını sağlamaları.

Yasa tasarısı tartışılırken erkek vekillerden Muhammed Junet şöyle söylemiş: 'Bir Afrikalı kadınla evlendiğinizde ikinci eşin yolda olduğunu bilmelidir, üçüncü eşin de, dördüncü eşin de.'

Junet 'Burası Afrika Sayın Başkan. Avrupa'da yaşamıyoruz, Amerika'da yaşamıyoruz' diye devam etmiş.

Kadın vekiller ise Junet'i protesto ederek oturumu terk etmiş.

Parlamentoda bulunan 349 vekil içindeki 69 kadın vekilden biri olan Vanjiku Muhia geleneksel evlilik içindeki eşlerden biri ve yasa tasarısına tasarının getirdiği koruma nedeni ile onay vermiş. Fakat aynı zamanda yasanın yanlış bir mesaj verdiğini de söylüyor:

'Bir kadın olarak çok büyük hayalkırıklığına uğradım ve bu kanun Kenyalı kadınları 18. yüzyıl civarıan geri götürdü.'

Afrika kültürünün çok eşli olduğu fikrine karşı çıkmıyor Muhia. 'Sadece bazı adamların ilk eşi bilgilendirmeden öylece başka bir kadın getirmesini saygısızca buluyoruz.'

Muhia eğer kocası eve başka bir kadın getirirse ayrılacağını ve birçok başka kadının da aynısını yapacağını söylüyor.

'Nereye mi gidiyor bu iş, birçok boşanma ile karşı karşıya kalacağız.'

Bazı erkekler bu tür sözler karşısında açıkça tehdit altında hissediyor. Erkekleri güçlendirmek için kurulan gruplardan birinde çalışan Nderitu Njoka Kenyalı erkeklerin kadınlar tarafından ekonomik, yasal ve hatta fiziksel olarak istismar edildiğini söylüyor ve çok eşliliği savunuyor.

Njoka 'Eğer sizin ilk yad a ikinci eşiniz size erkek olarak saygı göstermiyorsa, size bakmıyorsa, yemek pişirmiyorsa, yapması gereken herşeyi yapmıyorsa siz de orada durup stresli bir hayat yaşamak zorunda değilsiniz' diyor.

Nairobi'nin gecekondu semtlerinden Kibera'da yaşayan Maurice Adongo zamanını iki eşi arasında bölüştürmüş. Farklı evlerde yaşıyorlar, evler birbirlerine beş dakikadan daha az mesafede.

Adongo ikinci karısı Bridget ile ilk karısı Veronica ile olan evliliğinin 11. yılında evlenmiş. Adongo evliliklerinin mükemmel bir düzen içinde olduğunu düşünüyor ancak Veronica aynı fikirde değil.

'Kendimi bir kenara atılmış gibi hissettim' diyor. 'Bir çiftin oturup konuşması gereken meseleler varsa fakat eşiniz cevap olarak başka bir kadın getiriyorsa ve bu konuda anlaşamıyorsanız, yürümeyecektir' diyor.

Veronica için en kötüsü kocasının ona haber vermemesi olmuş. Durumu komşulardan öğrenen Veronica, kalbinin kırıldığını söylüyor.

Adongo Veronica ile kilise ya da medeni nikahla evlenmiş olsaydı ikinci bir evlilik yapamayacaktı.

Ancak kilise ya da medeni nikahlar çok pahalı olduğu için birçok insan geleneksel şekilde evlenmeyi tercih ediyor.

Aktivistler şu anda insanları medeni nikah ile geleneksel nikah arasındaki fark konusunda eğitmeye çalışıyor. Ayrıca çok eşliliğe izin vermeeyn medeni nikahı kolaylaştırmaya çalışıyorlar.

Ancak bu yeni yasa çok eşliliğin daha da yerleşmesi anlamına geliyor. Robert Burale gibi Hristiyan liderler için bu bir endişe kaynağı. Burale yasa koyucuların birden fazla cinsel eş sahibi olmayı ve çekirdek ailenin sonunu teşvik ettiklerini düşünüyor.

'Bir adamın ilk karısının 45 yaşında olduğunu düşünün ve ikinci eş olarak 19 yaşında bir kız getirdiğini. 45 yaşındaki bir kadın 19 yaşındaki bir kızla herhangi bir alanda ve yatak odasında nasıl rekabet edebilir?' diyor.

'Bu kadınlar da ayrıca daha genç erkekler arayacaklardır. Sonra sokakta erkelerin birbirleri ile kavgalarına şahit olacağız.'

Çok eşliliğin köklerini derinlerinde barındıran Rift vadisinde bile bu uygulamanın aksini savunanlar var. Masai halkı için çalışan sosyal yardım görevlisi Joyce Kiereini 'Ne söylerlerse söylesinler bunun baştan aşağı yanlış (bir uygulama) olduğunu düşünüyorum' diyor.

'Bunun doğru olmadığını bildiklerine eminim, fakat bencil erkekler oldukları için etrafta başka kadınlarla beraber olmaya devam etmek istiyorlar.'

BBC Türkçe