Kandırıldık! Son Günlerde Hepimizin İnanarak Paylaştığı Ama Doğru Olmadığı Ortaya Çıkan Haberler
Teyit.org işbirliği ile...
Geçtiğimiz günlerde oldukça viral olup, sosyal medyada, web sitelerinde ve hatta gazetelerde paylaşılan bazı haberler gerçeği yansıtmıyordu. Teyit.org da sağ olsun, yine bu haberleri bizim için araştırıp gerçekleri ortaya çıkardı.
Bakalım neler olmuş ve işin aslı neymiş?
1. "Özdil’in ‘Mustafa Kemal’ kitabının özel serisinde kullanılan yazı tipine ’10 Kasım’ adının verildiği iddiası."
T24, Birgün, Cumhuriyet, DHA, Haberler.com gibi haber sitelerinde paylaşılan, tanıtım videolarında yer alan ve teyit.org’a ihbar olarak gönderilen haberlerde Maximiliano Sproviero tarafından tasarlanan ve Joelle İmamoğlu’nun Yılmaz Özdil’in “Mustafa Kemal” isimli özel baskı kitabı için seçtiği yazı tipine “10 Kasım” isminin konulduğu iddia edildi.
Fakat, Yılmaz Özdil’in yazdığı “Mustafa Kemal” kitabının 2 bin 500 TL’lik özel baskısında kullanılan yazı tipine “10 Kasım” ismi konulduğu iddiası doğru değil. Yazı tipinin ismi “Bird Script” ve bu kitap için özel olarak modifiye edildi.
Kitabın iç tasarımcısı Joelle İmamoğlu teyit.org’a yaptığı açıklamada yazı tipinin adının “10 Kasım” olmadığını belirtti. İmamoğlu, araştırmaları sonucu seçtiği Bird Script isimli yazı tipini “Mustafa Kemal” kitabında kullanmak için tasarımcısı Sproviero’yla iletişime geçtiğini teyit.org’a aktardı. Yazı tipinin özellikle bu kitap için kullanılması ve Türkçe karakterlere uygun hale getirilmesi için yapılan modifikasyonlar, yazı tipinin tasarımcısı Maximiliano R. Sproviero tarafından gerçekleştirildi. İmamoğlu, yazı tipinin ismiyle ilgili iddiaların doğru olmadığını belirtti:
'Bu çalışma kasım başında gerçekleştirildi. Yazı tipinin üzerinde çalışıp değişiklikler yaptıkça, önceki versiyonlarından ayırmak için Nov. 7 (7 Kasım), Nov. 9 (9 Kasım), Nov. 10 (10 Kasım) ve nihayet işin tamamlandığı gün Nov. 14 (14 Kasım) olarak aramızda adlandırıldı. Bu tarih belirten isimler, yazı tipi tasarımcısı, kitap tasarımcısı ve matbaa arasında iç iletişimi sağlamak için kullanılmıştır. Yazı tipinin adı değildir.'
2. "Videoda ağlayan kişinin Yılmaz Özdil’in 2 bin 500 TL’lik kitabını aldığı iddiası."
Sosyal medyada paylaşılan ve teyit.org’a ihbar olarak gönderilen videoda ağlayan kişinin, Yılmaz Özdil’in 2 bin 500 TL değerindeki kitabını aldığı iddia edildi.
Ancak videoda ağlayan okurun Yılmaz Özdil’in 2 bin 500 TL değerindeki “Mustafa Kemal” kitabını satın aldığı iddiası doğru değil.
Söz konusu video, 22 Aralık 2018’de Kadıköy Caddebostan Kültür Merkezi’ndeki organizasyonda kitabını Özdil’e imzalatan bir okuru gösteriyor. Buna ek olarak Özdil’in 2 bin 500 TL değerindeki özel basım “Mustafa Kemal” isimli kitabı ise söz konusu videonun çekildiği tarihte satışa sunulmamıştı. Kitabın, 23 Ocak 2019 saat 09.05’te İnternet üzerinden satışa sunulacağı açıklanmıştı. “Mustafa Kemal” isimli kitabın 2 bin 500 TL değerindeki özel versiyonunu aldıktan sonra ağlayan bir kişiyi gösterdiği iddiasıyla yayılan videonun, Yılmaz ÖZDİL isimli hesap tarafından 23 Aralık 2018’de paylaşıldığı görülebiliyor. “Gençlerimizle gurur duyuyoruz” ifadeleriyle paylaşılan video ise 8 bin kişi tarafından beğenilmiş. İmza günü 22 Aralık 2018 tarihinde Caddebostan Kültür Merkezi’nde gerçekleşti. Yılmaz Özdil tarafından paylaşılan başka bir videoda da kuyrukta bekleyen insanların ellerinde “Mustafa Kemal” kitabı görülebiliyor. Gazete Kadıköy tarafından 27 Aralık 2018 tarihinde paylaşılan habere dikkatlice bakılırsa, videodaki arka planın, Caddebostan Kültür Merkezi’ndeki imza günüyle örtüştüğünü görmek mümkün.
3. "Fotoğrafın Çin’deki bir dükkanda asılı Atatürk posterlerini gösterdiği iddiası."
Sosyal medyada paylaşılan bir fotoğrafın, Çin’deki bir dükkana asılı Atatürk posterlerini gösterdiği iddia edildi. “Dünya takdir ediyor” başlığı altında paylaşılan fotoğrafta, bir dükkanda Mustafa Kemal Atatürk’ün posterlerinin yer aldığı görülebiliyor. Arızalı isimli sayfa tarafından 20 Ocak 2019’da Facebook’a yüklenen fotoğraf 2 bin kişi tarafından paylaşıldı ve 3 bin 500 kişi tarafından beğenildi. Fotoğrafın, aynı gün “Türk Son” isimli sayfa tarafından da paylaşıldığını görmek mümkün.
Ancak fotoğrafın, Çin’deki bir dükkana asılı Atatürk posterlerini gösterdiği doğru değil. Fotoğraf eğlence amaçlı montaj yapılabilen PhotoFaceFun isimli çevrimiçi bir sitenin yardımıyla oluşturulmuş.
Jack Birns isimli Amerikalı foto muhabir tarafından 1949 yılında Çin’in Şangay kentinde çekilen fotoğrafın orijinalinde, Atatürk’ün posterlerinin görüldüğü alanlarda saç kesimi yapılan müşterilerin fotoğrafları yer alıyor. Fotoğraf Amerikalı fotoğrafçı ve muhabir Jack Birns tarafından 1949 yılında Şangay’da çekildi. Google Sanat ve Kültür koleksiyonlarında bulunan Life Photo Collection aracılığıyla fotoğrafın aslına ulaşılabiliyor. Burada fotoğrafın künye bilgileri de yer alıyor. Fotoğrafın, “China, Last Days of Shanghai” (Çin, Şangay’ın Son Günleri) etiketiyle koleksiyonda yer aldığını görmek mümkün. Vintage Everyday’in İnternet sitesinden koleksiyonda yer alan fotoğraflara ve koleksiyon hakkında ayrıntılı bilgiye ulaşılabiliyor. Birns, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) menşeli Life dergisi tarafından Çin’deki iç savaşı araştırması ve fotoğraflaması için görevlendirilmişti. Bu süreçte çektiği fotoğraflar daha sonra University of California Press tarafından 2003 yılında kitaplaştırıldı ve Assignment Shanghai: Photographs on the Eve of Revolution başlığıyla bir İnternet sitesinde bulunuyor.
4. "Kızılay Doğal Maden Suyu’nun şişesinden “Türk Kızılayı” yazısı kaldırılıp Arapça etiket konulduğu iddiası."
Sosyal medyada paylaşılan ve teyit.org’a ihbar olarak gönderilen bir fotoğrafta gözüken Kızılay Doğal Maden Suyu şişesinden “Türk Kızılayı” yazısının kaldırılıp, yerine Arapça etiket yerleştirildiği iddia edildi. Twitter’da “NOTHING’S” isimli sayfa tarafından paylaşılan iddia 4 bin 235 beğeni aldı ve bin 860 kişi tarafından retweet edildi. İddia aynı fotoğraf kullanılarak “Orta asyali” isimli sayfa tarafından da paylaşıldı; 566 retweet, 242 beğeni aldı. Bir başka kullanıcı tarafından da Twitter’da paylaşılan iddia bin 738 beğeni, 806 retweet aldı.
Fakat Kızılay Doğal Maden Suyu şişelerinden kaldırılan “Türk Kızılayı” yazısının yerini Arapça bir etiketin aldığı iddiası doğru değil.
İddianın paylaşıldığı gönderilerde kullanılan fotoğraflardaki şişeler, Türk Kızılayı’na bağlı üretim yapan Kızılay Doğal Maden Suyu’nun ürettiği nostaljik şişe tasarımları ve logonun etrafındaki yazı Arapça değil, Osmanlı Türkçesi. Kızılay doğal maden suyu şişelerinin üzerinde bulunan Türk Kızılayı yazısının yerine Arapça yazılar koyulduğu iddiasıyla paylaşılan görsellerde bulunan şişeler, Kızılay Doğal Maden Suyu markası tarafından nostalji konseptiyle tasarlandı. Şişelerin çevrimiçi satış yapan İnternet sitelerinde “Kızılay Nostaljik Doğal Zengin Mineralli Su“ şeklinde satıldığı görülebiliyor. Ambalajı Türkçe hazırlanmış, Kızılay Doğal Maden Suyu’nun orijinal şişeleri ise hala satışta. Kızılay Doğal Maden Suyu’nun İnternet sitesine girildiğinde tüm ambalajların Türkçe hazırlandığını görmek mümkün.
5. "Duvar resimlerinin Mecidiyeköy’deki bir köprü altından olduğu iddiası."
Sosyal medyada paylaşılan bir fotoğrafın, İstanbul Mecidiyeköy’deki bir köprü altında bulunan duvar resimlerini (grafiti) gösterdiği iddia edildi. Evsiz bir kişiye ait olduğu anlaşılan yatağın bulunduğu duvarda abajur, televizyon ve kuş kafesi gibi çizimler bulunuyor.
Ancak fotoğrafın, İstanbul Mecidiyeköy’de köprü altında yatan bir kişiyi ve onun “evini” gösterdiği iddiası doğru değil. Fotoğraf ABD’nin Los Angeles şehrinde yaşayan “Birdman” isimli evsiz bir kişiyi gösteriyor.
Yatağın hemen arkasında bulunan duvar resimleri ise Skid Robot isimli sanatçı tarafından şehirde yaşayan evsizlere dikkat çekmek için yapılmış. Mecidiyeköy’den olduğu iddiasıyla paylaşılan fotoğraflara Skid Robot isimli bir İnternet sitesinde denk gelmek mümkün. Söz konusu duvar resimleri kendisine Skid Robot ismini takan ve kimliğini gizleyen bir sanatçı tarafından Los Angeles’taki evsizlerin hayatına dikkat çekmek için çizilmiş. The Living Art Project isimli sanat projesi kapsamında birçok farklı evsizin yaşadığı alanlar sanat, dizayn ve teknoloji kullanılarak iyileştirilmiş. Skid Robot’un Instagram sayfasında söz konusu yerde yaşayan kişinin çeşitli fotoğrafları yer alıyor. 26 Eylül 2014 yılında yapılan bir paylaşımda Birdman ismindeki evsizin kaldığı yerin düzenlendiği ve ona bazı yiyecekler verildiği ifade ediliyor. Latimes isimli İnternet sitesi tarafından yapılan ve Skid Robot’un çalışmalarındaki kişilerin bilgilerine yer verilen bir haberde, Birdman isimli evsizin Alvarado Caddesi’ndeki köprü altında yaşadığı belirtiliyor.
6. "Torku’nun sahibi ve ürettiği yumurtalar hakkındaki iddialar."
WhatsApp gruplarında yaygın bir şekilde paylaşılıp sosyal medyada da kendine yer bulan ve teyit.org’a ihbar olarak gönderilen mesajda, Torku’nun yumurta üretim firmasının eski bir çalışanı olduğunu iddia eden Mehmet Günsoy’un, Torku’nun ürettiği gıdaların “sağlık onaylarının” sahte olduğu; firmanın sahibinin Abdurrahim Kılıç isimli bir şahıs olduğu; bu şahsın Tarım Bakanı Sinan Şahin’in damadı olduğu iddiaları yer aldı. İddia, Facebook’ta da 3 binden fazla paylaşım aldı.
Ancak, paylaşımdaki iddialar doğru değil. Torku yumurta üretmiyor. Türkiye tarihinde Sinan Şahin isimli bir Tarım Bakanı hiç olmadı.
Ayrıca Torku markasının bağlı bulunduğu Konya Şeker bir anonim şirket ve sahibi Abdurrahim Kılıç isimli bir şahıs değil. Öncelikle, Torku markası altında satılan ürünler arasında yumurta bulunmuyor. Torku’nun web sitesindeki sol taraftaki menünün “Ürünlerimiz” başlığı altındaki bölümden bu durum teyit edilebilir. Torku’nun ihraç ettiği ürünler arasında da yumurta bulunmuyor...Yine, Torku’nun markası olduğu Konya Şeker Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin bağlı bulunduğu Anadolu Birlik Holding’in diğer şirketlerine ve ürettikleri ürünlere bakıldığında da yumurta üreten herhangi bir şirket bulunmadığı görülebiliyor. Yayılan mesajda Torku’nun sahibinin Abdurrahim Kılıç olduğu iddiasına ilişkin Torku markasının bağlı bulunduğu Konya Şeker Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin yönetimi kuruluna ve hisse dağılımına göz atmak gerekiyor. Öncelikle yönetim kurulunda bu isimde bir üye yok. Kamuyu Aydınlatma Platformu’ndaki (KAP) şirket bilgilerine bakıldığında Konya Şeker A.Ş.’nin hisselerinin genel olarak çeşitli pancar kooperatiflerine dağıldığı, fakat en büyük payın yüzde 54,37 ile Anadolu Birlik Holding’de olduğu söylenebilir.
Yorum Yazın