Peygamberler Şehri ve İnsanlığın Sıfır Noktası: Şanlıurfa Gezi Rehberi

Göbeklitepe ile birlikte daha da önem kazanan Şanlıurfa’dayız bu yazıda sevgili okur. Tarihi önemi ve her geçen gün insanlık tarihine ışık tutan arkeolojik açıklamalarla ve enfes yemekleriyle gelin Şanlıurfayı daha da yakından keşfedelim.1. Şanlıurfa hakkında…Rivayete göre eski Yunanlılar Enoch’un (Enoch=Hermes = İdris Peygamber = Uhnud, bu dört ismin aynı kimse olduğu kabul edilmektedir.) insanlara şehirler kurmayı öğrettiği ve onun devrinde 180 şehir kurulduğunu, bunların en küçüğünün Urhai veya diğer bir okunuşla Orhay yani Urfa olduğu söylenmektedir. Bir diğer rivayete göre ise İdris peygamber Nuh peygamberden önce gelmiştir ve Urfa Nuh tufanından önce kurulmuştur. Tufanda bütün dünya gibi Urfa’da harap olmuş fakat tufandan sonra dünya yeniden kuruldu ve Urfa da tarihte ki yerini tekrar almış. Yine rivayete göre Nuh tufanından sonra Babil’de hüküm süren Nemrut üç şehir inşa ettirmiş bu biri de Urfa şehridir. Şehir önce Arach ve daha sonraları Erech, Orhay, Edessa ve Ruha isimlerini almıştır.Urhai veya Orhay adı Urfa’nın ilk sakinleri olan Arami – Süryanilerin verdiği isimdir. Daha sonra Urfa’ya gelen Helenler Edessa ismini verdiler, Urfa da içinden akan Karakoyun (Daysan) deresi ve kaynayan pınarlardan dolayı suyu bol bir şehirdi bu yüzden “suyu bol” anlamına gelen Edessa ismi verilmiştir. Urfa’ya Edessa isminden başka yine ‘suyu güzel çeşme’ anlamına gelen “Kaliruha” adı da verilmiştir. İslam’ın fethinden sonra Müslüman Araplar tarafından “Kaliruha”nın “Kali” heceleri atılmış ve sadece “Ruha” kelimesi kullanılmıştır. Osmanlı devrinde Urfa denilmeye başlanmıştır. Başka bir rivayetle Orhay isminin Urfa’ya dönüştürülmesi daha uygun olduğu düşünülmektedir.Türkler 24 Aralık 1144 günü Urfa’ya girmiş, Urfa valiliğine Ali Küçük getirilerek emrine bir garnizon ve yedi kumandan verilmiştir. Bu zafer Müslümanların Haçlılara karşı ilk büyük başarısı olarak kabul edilir ama aynı zamanda II. Haçlı Seferi’nin de başlıca sebebi kabul edilmektedir. Urfa, Haçlılardan geri alındıktan sonra, İmâdeddin Zengi bir kısım Ermeni'yi şehirden göndermiş, Süryanilere haklar tanımış ve Müslümanlara yakın olan Yahudilerden 300 aileyi Urfa’ya yerleştirmiş. Hatta Urfa merkezindeki Hasan Padişah Caminin yerine bir sinagog bulunuyordu.Yavuz Sultan Selim'in 1516 yılında Mercidâbık Savaşında Memlükleri yenmesiyle Urfa Osmanlı sınırları içine katılmıştır. Osmanlı idaresine girdikten sonra bir sancak olarak Diyarbekir’e bağlanmıştır. I. Dünya Savaşı'nın sonunda 1919 yılındaki İngiliz işgaline kadar Osmanlı idaresinde kalan Urfa 1866 yılında Halep Vilayetine bağlandı.1919 yılında, önce İngilizlerin, daha sonra Fransızların işgaline uğradı ve şehir 11 Nisan 1920'de Urfalı milisler tarafından işgalden kurtarılarak Cumhuriyet sonrasında 1924 yılında il olmuştur. Urfa’nın adı 22 Haziran 1984 tarihinde ve 18439 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 3020 sayılı kanunla Şanlıurfa olarak değiştirildi. 2016 yılında Şanlıurfa halkının Türk Kurtuluş Savaşı'nda gösterdiği kahramanlıktan dolayı meclis tarafından Şanlıurfa’ya İstiklal Madalyası verildi.2. Şanlıurfa’da gezilmesi gereken yerlerŞanlıurfa’da bulunan bu antik yerleşim yeri insanlığın bilinen en eski tapınak kompleksi olarak adını yazdırdı. Göbeklitepe'nin en çarpıcı özelliği yaklaşık 12 bin yıl öncesine yani M.Ö. 9600'lere kadar uzanan tarihi geçmişi ve bu döneme ait kalıntıları… Bu kalıntılarda bulunan dikili taşlar ve yapılar o dönemin insanlarının inanç sistemini ve sosyal hayatlarını bize anlatıyor adeta… Göbeklitepe’ye gittiğinizde arkeolojik kazı alanlarını, dikili taşları ve o döneme ait kalıntıları yakından görebilirsiniz. Ayrıca, Göbeklitepe Arkeoloji Müzesi'nde bulunan eserleri ve bu antik yerleşim yeri hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz.Fırat Nehri kıyısında yer alan Halfeti tarihi ve doğal güzellikleriyle büyüleyen bir yer. Sıra dışı atmosferi ve eşsiz manzaralarıyla ziyaretçilerini etkileyen bu şehir manzarasıyla gerçek değilmiş gibi gelebilir. 1999 yılında Birecik Barajı'nın yapımı sonucu sular altında kalan eski Halfeti bugün suyun altında kalan evler ve camilerle aslında bir o kadar hüzünlü bir atmosfere sahip. Halfeti'nin tarihi mirası da oldukça zengin.Harran Evleri, binlerce yıllık bir geçmişe sahip olan geleneksel mimarisi benzersiz bir örnek. Harran Evlerinin en çarpıcı özelliği özgün mimarisi ve kullanılan yapı malzemesi. Bu evler, kerpiç adı verilen toprak bloklardan inşa edilmiş çünkü kerpiçlerin dayanıklılığı ve doğal yalıtım özellikleri sayesinde Harran Evlerini sıcak yaz günlerinde serin tutuyor ve soğuk kış aylarında ise ısını koruyor.Harran ilçesine 53 kilometre uzaklıkta yer alan antik kent MS 2. Yüzyıldan kaldığı tahmin ediliyor. Bölge Abgar Krallığı Dönemi'nde ay ve gezegen tanrıları için ibadet ettikleri merkezi olarak biliniyor. Soğmatar'da ay tanrısı Sin'e adanmış bir mağarada (Pognon Mağarası) tanrı kabartmalarının ve zemine kazılmış yazıtların bulunduğu bir tepe (Kutsal Tepe), 6 adet kare ve yuvarlak planlı anıt mezar iç kale ve kayaya oyulmuş çok sayıda mezar bulunuyor. Rivayete göre, Hazreti Musa'nın Medyan kralı Şuayb’ın kızıyla evli kaldığı yerin burası olduğu düşünüldüğü için Hazreti Musa ile ilişkilendirilen kuyular, kaya mezarları ve kabartmalar bu bölgede bulunduğuna inanılmakta.Balıklıgöl gibi maneviyatı yüksek yerlerin elbette bir geçmişi vardır; Hz. İbrahim o dönemde yaşamış hükümdar Nemrut ve halkının taptığı putlarla mücadele eder. Tek tanrı fikrini savunan Hz. İbrahim Nemrut tarafından günümüzdeki Urfa Kalesi'nin bulunduğu tepeden ateşe atılmış bu esnada Allah tarafından ateşe 'Ey Ateş İbrahim'e karşı serin ve Selamet ol' emri verilmiş. Bunun üzerine ateş suya ve içinde bulunan odunlar da balığa dönüşmüştür. İbrahim peygamber gül bahçesinin içerisine düşer, Hz İbrahim'in düştüğü yer ise Halil- ür Rahman gölüdür. Rivayete göre Nemrut'un Kızı Zeliha İbrahim peygambere inandığı için ve onu aşık olduğu için onun ardından ateşe atlar. Zeliha'nın düştüğü yere ise Ayn- ı Zeliha Gölü denir. Balıklıgöl’ün mistik ve manevi havasını Şanlıurfa’ya geldiğinizde hissedeceksiniz.Gümrük Hanı geçen onca zamana rağmen hem mimarisiyle hem de tarihi dokusuyla ziyaretçilerini ve yerel halkı etkilemeye devam ediyor. Hanın en dikkat çekici özelliği Selçuklu dönemine ait mimarisi ve kullanılan yapı malzemesi. Dış cephesinde kullanılan kesme taşlar ve süslemeler o dönemin estetik anlayışını yansıtıyor, hanın içinde ise geniş avlular, revaklar ve odalar bulunuyor. Gümrük Hanı tarih boyunca farklı insanlar ve elbette kültürlerin etkisi altında kalmış. Bu nedenle, hanın mimarisinde Selçuklu, Artuklu ve Osmanlı dönemlerinin izlerini görebilirsiniz.Şanlıurfa’nın arkeolojik eserleri konusunda eşsiz bilgiler veren müze aynı zamanda geniş bir koleksiyona ev sahip. Müzede Paleolitik dönemden Osmanlı döneminden kalan birçok tarihi eser ve arkeolojik eseri görebilirsiniz. Eserler arasında ayrıca bronz ve taş çağına ait yazıtlar, eserler, heykeller, mezar taşları ve mozaikler bulunuyor. Ayrıca:Haleplibahçe Mozaik Müzesi (geçici olarak kapalı)Şanlıurfa KalesiHarran Kalesi (restorasyon sebebiyle geçici olarak kapalı)Han El Barur Kervansarayı (restorasyon sebebiyle geçici olarak kapalı)Kurtuluş MüzesiKızılkoyun MağaralarıReji KilisesiRizvaniye CamiTarihi Harran ÜniversitesiGermuş KilisesiSelahaddin Eyyubi Camii-Aziz Johannes Prodromos Addai KilisesiMüslüm Gürses MüzesiHarran Ören YeriFırfırlı Camii- On İki Havari Kilisesi Aziz Havariler KilisesiŞuayb Antik KentiMevlid-i Halil Camii ve MağarasıŞanlıurfa Tarihi Kapalıçarşı diğer görülmesi gereken yerlerden.3. Şanlıurfa’da nerede kalınır?Konumu, her yere yakınlığı ve özellikle Şanlıurfa’nın kalbi Balıklıgöle yakınlığı ile Balıklıgöl Otel tercih sebebi olacak.Adres: Bıçakçı, Balıklı Göl Cd. 30/F, 63210 Eyyübiye/ŞanlıurfaKonum için tıklayın.Instagram: @balikligolotelZiyaretçi Yorumu: “Odalar çok güzel teras cafe mükemmel işletme müdürü Mustafa beyin ilgisi bizi ailece memnun etti Urfa’daki evimiz…”Tarihi bir köşkte Şanlıurfa gezinizi daha da güzelleştirmek istiyorsanız Gazel Butik Otel tam size göre…Adres: yeni mahalle, Balıklı Göl Cd. 50/1, 63100 Eyyübiye/ŞanlıurfaKonum için tıklayın.Instagram: @gazelbutikotelZiyaretçi Yorumu: “1 gün diye çıktığımız Urfa turuna çok sevip uzatalım dediğimizde bize kolaylık sağlayan Fuat bey e çok teşekkür ederiz. Konum olarak çok merkezi tarihi bir bina az odalı… Hemen karşınızda balıklı göl, sola yürüseniz merkeze doğru ilerlersiniz… Urfa yı koklamak için güzel bir mevki, sıra gecelerinin yapıldığı alanlara yakın… Baharatçılar hemen balıklı gölün bitiminde elinizin altında… Biz çok memnun kaldık.”Çalışanların güler yüzü ve yardımseverliği, yemekler, temizlik ve daha nice iyi yönüyle Hakim Bey Konağı Boutique Hotel Şanlıurfa’da gözü kapalı konaklayabileceğiniz bir otel.Adres: Topçu Sk. No:22, Bıçakçı, 63210 Şanlıurfa Merkez, 63210 Eyyübiye/ŞanlıurfaKonum için tıklayın. Instagram: @hakimbeykonagiZiyaretçi Yorumu: “Urfa'nın kalbinde yer alan bu otelle harika bir deneyim yaşadık. İhtiyacımız olan şeyler konusunda yardımcı oldular ve kendimizi rahat hissetmemizi sağladılar. Otel yakın zamanda yenilenmiş, temiz ve güzel. Personel bizi mümkün olduğunca rahat hissettirmek için ellerinden geleni yaptı. Hakim Bey Hotel'e teşekkür ederiz.”4. Şanlıurfa’nın yöresel yemekleriUrfa KebapÇiğ KöfteAğzı AçıkDomates KebabıEtsiz Yumurtalı Çiğ KöfteAya KöftesiPatlıcanlı Tepsi KebabıKülünçeYahudi KöftesiSemsekDolma TürlüsüKazan KebabıKüncülü AkıtPeynirli KatmerŞıllıkMahluta ÇorbasıÜzlemeli PilavŞabat BalığıYuvarlak5. Şanlıurfa’da nerede yemek yenir?Kebabı, lahmacunu ve patlıcan kebabıyla damaklarınızı ve midenizi şenlendirecek Şanlıurfa İran Sofrası mutlaka uğramanız gereken bir işletme.Adres: Sancaktar, Mevlana Cd. no:50, 63040 Haliliye/ŞanlıurfaKonum için tıklayın.Instagram: @sanliurfairansofrasiZiyaretçi Yorumu: “Yemekleri, tatlıları ve ilgileri mükemmeldi. Urfa’da gidebileceğiniz en iyi restoran, tavsiye ediyorum✨.”Ciğer, soslu tavuk ve diğer yemekleriyle Şanlıurfa’ya geldiğinizde kilo almanız garanti olan bir yer.Adres: Sancaktar, Şutim Perakendeciler Sit, Mevlana Cd. No: 186, 63050 Haliliye/ŞanlıurfaKonum için tıklayın.Instagram: @urfacigerdunyasiZiyaretçi Yorumu: “Ömer şefimin güler yüzlü samimi ve sıcak yaklaşımı hangi kelimeler ile ifade edilir bilmiyorum. Mekanın temizliği, ciğerin eşsiz lezzeti ve personelin ilgisi ile Urfa’da şiddetle tavsiye edeceğim bir yerdir. Urfaya gelenlerin muhakkak uğraması, ve eşsiz ciğerin tadına bakması gereken bir yerdir 😊”İlgi ve alakasının yanı sıra lezzetli yemekleriyle Cevahir Han Şanlıurfa’ya tekrar gelme sebebiniz olabilir.Adres: Kadıoğlu, Vali Fuat Cd. No:5, 63100 Eyyübiye/ŞanlıurfaKonum için tıklayın. Instagram: @cevahirhanZiyaretçi Yorumu: “Çalışanları, yemekleri ve ortamıyla çok güzel bir ortamdı çok memnun kaldık. Urfa’ya giden herkese önerebileceğim bir mekan ve sıra gecesi oldu. Güler yüzleri ve hizmetleriyle de geldiğimizde tekrar gideceğimiz bir işletmeydi.”6. Şanlıurfa festivalleri ve şenlikleriŞanlıurfa Halfeti Koku FestivaliGeleneksel Buğday ŞenliğiOvacık Bağ Bozumu ve Şire FestivaliBirecik Kelaynak ve Balcan FestivaliGeleneksel Takoran Doğa ve Kültür FestivaliGeleneksel Suruç Atı ve Narı FestivaliUluslararası Göbeklitepe Film Festivali