Ekonomistler Yorumladı: Cumhurbaşkanlığı Sistemi Sonrası Erdoğan'ın Ekonomide Yaptığı En Büyük Hata Ne?
2018 yılında geçilen Cumhurbaşkanlığı sistemi sonrası Türkiye beklenen atılımları yaklaşık 4,5 yıl geçmesine karşın bir pandemi, bir de küresel enflasyon ve resesyon beklentileri içinde henüz yapamadı. Ancak bir anlamda da ekonomide negatif bir ayrışma olduğu açıkça görülüyor. Erdoğan'ın yüksek donanımlı yetkilerine karşın ülkede ekonomik atılımın gerçekleşmemesinde hata nerede? Kalkınma ve iyileşmenin neden olmadığını ekonomistler anlatıyor.
6 Haziran 2011'de merhum gazeteci Mehmet Ali Birand'ın 32. Gün programında konuğu olan dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, başkanlık sisteminden bahsediyor.
Erdoğan, dönem dönem başkanlık sistemine geçiş için söylemlerini sürdürdü.
Diyorum ki artı bu gömlek bu vücuda dar geliyor. Bizim bir sistem değişikliğine gitmemiz şart. Bu başkanlık sisteminde Türkiye bir patinaja girmeyecek hızla bir büyüme sürecine girecek.
Belki de en dikkat çeken söylem bu olmuştu.
2017'de düzenlenen referandumda kabul edilen başkanlık sistemine 24 Haziran 2018'deki genel seçimle birlikte resmen geçildi. 9 Temmuz 2018'de geçiş tamamlandı ve artık Türkiye, Cumhurbaşkanlığı sistemi ile yönetilmeye başlandı.
Rakamlara bakarsak, 9 Temmuz 2018'de dolar/TL 4,73 olurken, bugün 21 Kasım 2022'de 18,6172 seviyesinde.
Enflasyon o gün yıllık yüzde 24,52 olurken, bugün yüzde 85,51 oranında ve o günden bugüne Merkez Bankası enflasyon hesaplayıcısına göre, 201,61 oranında arttı.
Faiz oranları 17,75'ti hatta 9 Temmuz sonrasında kur tırmanışa geçince eylül ayında yüzde 24'e çıkarılmıştı. Ancak bu hamleler Murat Çetinkaya'nın başkanlıktan 'söz dinlememesi' nedeniyle alınması yol açmıştı. Akabinde tek haneye inen faiz oranları pandemi sürecinde yeniden yükselişe geçen kurlarla Naci Ağbal tarafından yeniden yükseltilince o da görevden alınmıştı.
Sistem değişikliğinden bu yana yaklaşık 4,5 yılda 3. Hazine ve Maliye Bakanı, 4. Merkez Bankası Başkanı görev başında.
2. Ticaret ve Tarım Bakanları da görev yapıyor. TÜİK'te ise 5. başkan görevde bulunurken, bu kurumlarda değişen yardımcılar ise baş döndürücü.
Sistem değişikliğinde ana amaç Türkiye'nin büyümesi ve kalkınmasıydı. Ekonomide birçok hedef vardı. 2021 yılında ekonomide bir sistem değişikliğine gidildi. Bundan sonrası ise hedeflerden tamamen uzaklaşma şeklinde gerçekleşti.
Mesele Ekonomi'de Merve Özçelik, ekonomistlere sordu:
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın başkanlık sistemine geçildikten sonra ekonomide yaptığı en büyük hata nedir?
Murat Kubilay, kırılmayı Berat Albayrak'ta görüyor.
Hazine ve Maliye Bakanı olarak Albayrak'ın ekonomide büyük yetkilere sahip olduğunu söyleyen Murat Kubilay, hem Hazine, hem maliye, BDDK, SPK gibi kurumlarda yetkili olmasını, hem bürokrasi, hem Erdoğan'a bilgi akışının sağlanması gibi alanların tümünde yetkili olunmasını sakıncalı görüyor. 'Yanlış kişiye verilen büyük bir yetki' olduğunu söylüyor. 128 milyar dolar kısmına da değiniyor.
Nesrin Nas, başkanlık sisteminden önce Erdoğan'ın sistemin alt yapısını oluşturduğunu belirtiyor.
Sistemin kendisini hata olarak gören ekonomist ve eski siyasetçi Nas, bilinçli bir şekilde oluşturulduğunu belirtiyor.
Güldem Atabay, eski bürokratik sistemde yetişmiş deneyimli ve eğitimli yöneticilerin yok olduğunu söylüyor.
Yaklaşık 100 yılda kurumlarda biriken ortak aklın, kriz deneyimlerinin ya da eğitimlerin aktarılan deneyimlerin sistem değişikliğiyle bir tarafa atıldığını anlatıyor.
Emrah Lafçı, sistem değişikliğiyle denge mekanizmasının ortadan kalktığını söylüyor.
Kurumların ortadan kaldırıldığını belirten Lafçı, yılların birikimi olan sistemin erozyona uğratıldığını belirtiyor.
Öner Günçavdı, sistemin dış sermaye kaynaklarına çok güvenerek oluşturulduğunu belirtiyor.
İçeride oluşan sermaye sisteminin dayanaklarıyla oluşturulan dış borçlanma sisteminin de bu şekilde sorun teşkil ettiğini ve ekonomide bozulma oluştuğunu iletiyor.
Cüneyt Akman da üslup sorununa değiniyor.
Faiz indirimlerinin ya da yapılan hataların dahi sert şekilde uygulamaya geçilmesi nedeniyle piyasalarda oluşan sorunların ya da enflasyondaki, kurdaki yükselişlerin konjonktürel olarak zaten yaşanacağını ancak bu sert söylemlerle dalga boyunun arttığını belirtiyor.
Yorum Yazın