Akdeniz, Karadeniz, Ege, Marmara: Denizlerimizin İsimlerinin Nereden Geldiğini Biliyor muydunuz?
Üç tarafı denizlerle çevrili Türkiye'nin kıyıları, tarih boyunca birçok uygarlığın ilgisini çekti. Peki Akdeniz, Karadeniz, Ege Denizi ve Marmara Denizi'nin isimleri nereden geliyor?
Türkiye dört farklı denizle çevrili benzersiz bir coğrafyaya sahip. Bu denizlerin isimleri antik çağlardan günümüze kadar birçok kültür tarafından benimsenmiş. Gelin denizlerin isimlerinin kökenine bir dalış yapalım.
Akdeniz
Akdeniz tarih boyunca birçok medeniyetin gözdesi oldu. İngilizce 'Mediterranean Sea', Latince 'Mediterraneus' ve Yunanca 'Mesogeios' gibi çeşitli isimlerle anılıyor. Arapça'da 'El Bahre-l Ebyedu'l-Mutavassit' yani 'orta yerdeki beyaz deniz' anlamına gelirken, Osmanlı döneminde 'Bahr-i Sefid' olarak biliniyordu. Romalılar ise burayı 'Mare Nostrum', yani 'bizim deniz' olarak tanımlamış.
Akdeniz’in birçok ülkeye kıyısı olması, ona farklı kültürlerin gözünde özel isimler kazandırmış. Bu deniz, tarih boyunca hem bir geçiş noktası hem de ticaret yolu olmuştur. Eski Türklerde renk sembolizmi önemliydi; mavi doğuyu, beyaz batıyı temsil ediyordu. Osmanlı döneminde Ege ve Akdeniz’in aynı bütünün parçaları olarak görülmesi, yine Akdeniz anlamına gelen 'Bahr-i Sefid' isminin kalıcı hale gelmesine yol açtı. Türkçemizde ise Akdeniz olarak kullanıldı.
Kuzeyin Hırçın Suyu: Karadeniz
İngilizce 'Black Sea' olarak bilinen Karadeniz, ilk yazılı kaynaklarda 'Ahşena' adıyla anılmış. Yunanca'da 'Pelagos' veya 'Pontikon' olarak anılan Karadeniz Romalılar tarafından 'Mare Euxinum' ve 'Mare Sarmaticum' olarak isimlendirilmiş. Orta Çağ'da ise Arap kaynaklarında 'Bizans Denizi' ve 'Trabzon Denizi' gibi adlarla anılmış.
Yunan mitolojisinde denizler tanrısı Pontus’tan ismini alan Karadeniz 'Pontus Axeinus' yani 'misafirperver olmayan deniz' anlamını taşıyor. Osmanlı döneminde 'Bahr-i Siyah' olarak bilinen bu deniz, Türk kültüründe de renk sembolizmi ile ilişkilendirilmiş. 14. yüzyıldan itibaren 'Karadeniz' adı Batı dillerinde yaygınlaşmış ve günümüzde 'Black Sea' olarak anılmaya başlanmış.
Ege Denizi
İngilizce 'Aegean Sea' ve Yunanca 'Aigaíon Pélagos' olarak bilinen Ege Denizi ise adını Yunan mitolojisindeki Kral Aegeus’tan almış. Efsaneye göre Girit Kralı Minos yarı insan yarı boğa olan Minotaur’a kurbanlar verilmesini istemiş. Atina Kralı Aegeus, bu duruma karşı çıkmış ve oğlunu Minotaur’u öldürmek üzere göndermiş. Görevi başarıyla tamamlayan oğlu geri dönerken yanlışlıkla siyah bayrak çekmiş. Bayrağı gören Aegeus, oğlunun başarısız olduğunu düşünerek kendini denize atmış. Bu olay denizin 'Aegeus Denizi' olarak anılmasına yol açmış.
Türkler 1081 yılında Ege Denizi ile tanıştıklarında bu bölgeyi Akdeniz ile bir bütün olarak görmüşler. Bu nedenle özel bir isim verilmemiş. Ancak Piri Reis’in 1519 tarihli 'Kitab-ı Bahriye' eserinde burası için 'Adalar Denizi' ifadesi kullanılmış. Ayrıca Katip Çelebi’nin 1656 tarihli 'Tuhfetü'l-Kibar Fi Esfari'l-Bihar' isimli eserinde de 'Adalar Arası' terimi geçiyor.
Adalarıyla Meşhur Marmara Denizi
Son olarak Marmara Denizi adına bakalım... İngilizce 'Marmara Sea' ve Yunanca 'Propontis' olarak adlandırılan bu deniz, adını iki kelimenin birleşiminden alır: 'Pro' (ön) ve 'Pontis' (deniz). Bu isim Marmara Denizi’nin Karadeniz’e açılan kapısı olmasından dolayı verilmiş.
Peki Marmara adı nereden geliyor? Yunanca 'Mármaron' kelimesinden geliyor bu kelime ise 'mermer' anlamına geliyor. Mármaron ismi ilk olarak Marmara Adası’na verilmiş. Yani Marmara Denizi adının kökeni aslında bu adanın isminden geliyor. Zamanla bu isim 'Marmara Denizi' olmuş.
Yorum Yazın