33 Maddede 2015 Yılının İnsanlığı Bir Adım Daha İleri Taşıyan Bilimsel Gelişmeleri
Şüphesiz bu yıl, bizleri en çok ilgilendiren ve sevindiren bilim haberi, Profesör Aziz Sancar'ın iki meslektaşıyla birlikte DNA onarımı alanındaki çalışmalarıyla Nobel Kimya Ödülü'ne layık görülmesi. Peki 2015 yılında ülkemizde ve dünyamızda bilim alanında hangi gelişmeler yaşandı? Senin için derledik...
1. Profesör Aziz Sancar Nobel Kimya Ödülü'nü aldı
Çalışmalarını ABD'de sürdüren Mardin doğumlu genetik bilimci Prof. Dr. Aziz Sancar, bu yılki Nobel Kimya Ödülü'ne layık görüldü. Sancar, ödülü İsveçli Tomas Lindahl ve ABD'li Paul Modrich ile paylaştı. Üç bilim insanı DNA onarımı alanındaki çalışmalarıyla ödüle layık görüldü.
2. New Horizons 9 yıllık yolculuk sonrası Plüton'la kucaklaştı
19 Ocak 2006 tarihinde uzaya fırlatılan New Horizons 9 yılda, 3 milyar mil yol kat ederek 14 Temmuz'da Plüton'a en yakın mesafeye ulaştı.
3. Rusya ve Güney Kore'den mamut klonlama çalışması
Rus ve Güney Koreli bilim insanları, yünlü mamutların hayata dönmesini amaçlayan deneylere başladı. Araştırmacılar, ilk aşamada Sibirya'da bulunan yünlü mamut fosilinden DNA örnekleri alacak.
4. Türkiye artık CERN'e ortak üye
CERN, Mayıs 2014'te imzalanan anlaşmanın ardından Türkiye'nin yeni ortak üye olduğunu duyurdu. Buna göre Türkiye sanayii, CERN ile ilgili çalışmalara ortak olabilecek ve ileri teknolojilerin geliştirilmesinde yer alabilecek. CERN'de ortak deney ve çalışmalarda yer almak üzere kayıtlı 110 Türk bilim insanı kayıtlı bulunuyor.
5. Bilim insanları kaybolan hafızayı geri getirdi
Amerikalı ve Japon bilim adamları, farelerin 'kaybolan' hafızasını yerine getirmeyi başardı. 1987 Nobel Tıp Ödülü sahibi Tonegawa gelişmenin sonucuyla ilgili hafıza kaybında sadece anılara erişim mekanizmasının etkilendiğine dikkati çekti.
6. Güneş enerjisiyle çalışan 'Solar Impulse 2' dünya turunda
Dünyanın etrafında sadece güneş enerjisiyle uçmayı hedefleyen Solar Impulse 2, tarihi denemesine başladı. Abu Dabi'den kalkan uçak ilk ayağı tamamlayacağı Umman'a uğradı.
'Solar Impluse 2' Uçuşun 8. etabında 7 bin kilometrelik mesafeyi hiçbir fosil yakıt kullanmadan aralıksız 120 saat uçarak en uzun süreli uçuş rekorunu da kırdı.
7. Bilim insanları laboratuvar ortamında yaşayan hücrelerden uzuv yaptı
Araştırmacılar bilimin sınırlarını zorlayarak laboratuvarda, yaşayan hücrelerden bir uzuv yapmayı başardı. Video'da gördüğünüz ayak her ne kadar bir fareden kesilerek alınmış gibi görünse de aslen Massachusetts General Hospital Center‘da canlı hücreler kullanılarak üretildi. Bu bilimsel başarı gelecekte fonksiyonel bir şekilde çalışan biyolojik uzuvları üretmede atılmış ilk adım olabilir.
8. Amerika'daki Türk bilim insanından pratik test: Cilt kanserini 10 saniyede teşhis eden cihaz
ABD'deki MIT Üniversitesi'nden Dr. Dağdeviren, cilt kanserinin teşhisinde 10 saniyeden kısa sürede sonuç veren cihaz geliştirdi. Harvard Üniversitesi'ne 'Genç Akademi Üyesi' olarak kabul edilen ilk Türk olan Dr. Canan Dağdeviren, cilt kanserinin teşhisini kolaylaştıracak, dövme gibi vücuda yapıştırılabilen ve 10 saniyeden daha az sürede sonuç veren cihaz geliştirdi.
9. Hissedebilen protez bacak üretildi
Avusturyalı bilim insanları hissedebilen protez bacak üretti.
Linz Üniversitesi’nden Prof Hubert Egger, yapay ayağın tabanına yerleştirilen sensörlerin bacağın kesildildiği noktadaki sinirleri uyardığını söyledi. Egger, bunun ilk sensörlü protez olduğunu belirtti. Cerrahlar, protez takılmadan önce, Rangger’in sinir uçlarını deriye yakın bir noktaya getirdiler. Ayağın tabanına topuk, ayak parmakları ve ayak hareketlerinin oluşturduğu basıncı ölçmek için altı sensor yerleştirildi. Buradan alınan sinyaller, bacağın kesildiği noktaya yerleştirilen kumanda merkezine iletildi. Buradan sinir uçları uyarılarak sinyaller beyne ulaştırıldı.
10. CERN'deki bilim insanları yeni bir atom altı parçacığı keşfetti: 'Pentakuark'
İsviçre'de bulunan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı'nın uzmanları, Higgs Bozonu'ndan sonra 'pentakuark' adı verilen yeni bir parçacık keşfettiklerini duyurdu. Bilim insanları pentakuark parçacığının varlığını 1960'lı yıllarda tahmin etmişti. Ancak daha önce bulunan Higgs Bozonu parçacığı gibi onun varlığı da ancak onlarca yıl sonra, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı sayesinde kanıtlandı.
11. Dokunulabilir 3 boyutlu hologram yapıldı
Japon araştırmacılar, 3B etkileşimli hologramlar yaptılar. Bu hologramlara dokunulabiliyor ve dokunulan hologram dokunuşa tepki verebiliyor. Hologramları üretmek için yüksek güçte lazer kullanılıyor. Etkileşimli hologramları test eden gönüllülere göre bu havadaki serabımsı görüntüye dokunma hissi; zımpara kağıdına dokunma ve statik şok yaşama hisleri arasında bir duygu yaşatıyor.
12. 3D yazıcıyla üretilen ilk titanyum kafatası nakli gerçekleşti
Çinli doktorlar, üç yaşındaki bir kız çocuğuna 3D yazıcıda üretilen titanyum kafatası nakletti. Kafatası 3D veri ve bilgisayar tomografisi kullanılarak basıldı.
13. Uzayda ilk hasat
Bu gelişme, 10 yıl içinde yapılması planlanan Mars'a ilk insanlı yolculuk için büyük bir önem taşıyor.
NASA, geçtiğimiz yıl, Mars yüzeyinde astronotlar için 10 yıl boyunca oksijen üretecek 'MOXIE' isimli aracın özelliklerini duyurmuştu.
14. İlk kez ses dalgalarıyla beyin kontrolü gerçekleşti
Araştırmacılar, laboratuvar ortamında ultrason dalgalarıyla minik bir kurtçuğun beynindeki bazı nöronları faaliyete geçirerek hayvanın farklı bir yöne hareket etmesini sağladı.
15. İnsanın atası olan yeni bir tür bulundu: 'Homo Naledi'
Güney Afrika'da yapılan kazılarda insanın atası olan yeni bir tür bulundu. Bulunan yeni tür 'Homo naledi' olarak adlandırıldı. Mağarada bulunan kalıntılarda 15 farklı kişiden 1500 iskelet parçası bulundu. Kalıntılarda bulunan 15 kişinin içinde küçük çocuklar, yetişkin ve yaşlı bireyler olduğu bildirildi. Türün yaşı henüz tespit edilemezken, en az on binlerce yıl öncesinden kalma olduğu düşünülüyor.
16. Teknoloji devleri yapay zekaya 1 milyar dolarlık yatırım yaptı
Uluslararası teknoloji devleri, 'insanlığın yararına' açık kaynaklı yapay zeka araştırmaları yapacak, kar amacı gütmeyen openAI girişimine toplam bir milyar dolar verme taahhüdünde bulundu. Girişimin destekleyicileri arasında Tesla Motors ve SapaceX'in CEO'su, Paypal'ın kurucusu Peter Thiel, Hint teknoloji devi Infosys ve Amazon Web Services de bulunuyor.
17. Bilim insanlarından yapay zekâ tehdidine karşı açık mektup
Stephen Hawking'in de aralarında bulunduğu bir grup bilim insanı, 'otonom silah sistemlerinin' ölümcül etkileri olabileceği konusunda uyarıda bulundu. Bine yakın bilim insanının imzasını taşıyan ortak mektup, Arjantin'in başkenti Buenos Aires'teki Uluslararası Yapay Zeka Konferansı'nda okundu.
18. Laboratuvarda minyatür bir insan beyni üretildi
Bilim insanları, laboratuvar ortamında, neredeyse insan beyni formunda bir beyni yaratma denemelerinde başarılı oldular. Umutlar bu buluşun, Alzheimer, Parksinson ve otizm gibi hastalıklara çare bulacağı yönünde. Minyatür beyin, ortalama bir silgi boyutlarında ve 5 haftalık bir fetüsü andırıyor. Şu anki insan beyninde bulunan genlerin 99%'unu taşıyor ve fark edilebilir bir yapısı var.
19. İngiltere'den elektrikli arabalar için seyir halinde şarj imkanı sağlayan yol
İngiltere’de uygulaması sene sonu başlatılacak elektrikli arabalar için şarj yolları, elektrikli arabaların yaygınlığını arttırarak fosil yakıtlı araçları tarihin tozlu sayfalarında bırakmayı planlıyor. İngiltere Karayolları tarafından geçen hafta yapılan açıklamaya göre, elektrikli araçlar için şarj şeritleri, 18 aylık çalışmanın ardından ilk fizibilite çalışması ile deneme aşamasına geçecek.
20. Güneş'in 12 milyar katı büyüklüğünde kara delik keşfedildi
Uzay bilimciler, evrenin uzak bir köşesinde Güneş'in tam 12 milyar katı büyüklüğünde bir kara deliğin varlığını keşfetti. Kara deliğin evrenin ilk başlangıcında oluştuğu tahmin ediliyor. Açıklamayı yapan bilim adamı Bram Venemans ne kendisinin ne de meslektaşlarının bir kara deliğin nasıl bu kadar büyüyebildiğini açıklayamadıklarını ifade etti.
21. Uzaktan kumandayla kontrol edilebilen beyin implantı geliştirildi
St. Louis'deki Washington Üniversitesi Tıp Fakültesi, Illinois Üniversitesi ve Ulusal Sağlık Enstitüsü araştırmacıları, beynin derinliklerindeki nöronların yapısını ve işleyişini anlamak için ilaçları doğrudan dokuya enjekte etmekte kullanılacak, uzaktan kumandayla kontrol edilebilen bir beyin implantı geliştirdi. Amerikalı bilim insanları, geliştirdikleri bu implant sayesinde farelerin hareketlerini uzaktan kumandayla kontrol edebilmeyi başardı.
22. NASA'dan Mars'ta su bulunduğuna dair heyecanlandıran açıklama
Bilim insanları Kızıl Gezegen'de yaz aylarında görülen ancak yılın geri kalan bölümünde kaybolan siyah çizgilerin, periyodik olarak akan tuzlu suların sonucunda oluştuğunu açıkladı. Yapılan açıklama, kutup ve ekvator bölgelerinde buzul olduğu bilinen gezegende sıvı halde su bulunduğunu da ortaya koydu ve yaşam olasılığını daha da güçlendirdi.
23. Karada, uçak hızında yolculuk için çalışmalar başladı
SpaceX ve Tesla Motors CEO’su Elon Musk’ın vakum teknolojisiyle yer üzerinde yer alacak tüplerde süper hızlı seyahati mümkün kılan ulaşım projesi 2013’te 57 sayfalık bir tanıtım yazısıyla duyurulmuştu. Her şey planlandığı gibi giderse Hyperloop’un ilk yolcularıyla yola çıkması 2016 yılında gerçekleşecek. Aracın prototipi Kaliforniya’daki Quay Valley’de 5 mil (yaklaşık 8 kilometre) gideceği de söyleniyor.
24. Google'dan iğne fobisi olanlar için sevindirici girişim: İğnesiz kan alma teknolojisi
Google sağlık alanındaki çalışmalarını akıllı bileklik veya saat üzerinde değil bu kez gerçek bir medikal ürün üzerinde sürdürüyor. Teknoloji devi, patentini aldığı cihazla, iğneye gerek kalmadan daha kolay ve acısız bir işlemle hastalardan kan almayı hedefliyor.
25. Kısırlığa çözüm olması beklenen uygulama: Laboratuvar ortamında sperm üretildi
Fransa’da 10 yılı aşkın bir süredir yapılan çalışmalar sonucu, kısırlığı tedavi etmek için bir çözüm yolu bulundu. Lyon kentinde hükümete ait CNRS laboratuvarında yapay ortamda insan spermi üretilmeye başlandığı açıklandı.
26. 3D yazıcıyla üretilen ilk titanyum göğüs kafesi bir hastaya nakledildi
Çinli doktorlar, üç yaşındaki bir kız çocuğuna 3D yazıcıda üretilen titanyum kafatası nakletti. Kafatası 3D veri ve bilgisayar tomografisi kullanılarak basıldı. Hollandalı doktorlar 3D yazıcıda üretilen ilk kafatası naklini geçtiğimiz yıl gerçekleştirmiş ve Utrech Üniversitesi Medikal Merkezi'ndeki ameliyatta bir hastanın kafatası şeffaf plastik protezle değiştirilmişti.
27. 'Süper Satürn' keşfedildi
Hollandalı ve ABD'li astronomların keşfettiği gezegenin halka sistemi, Satürn'ün halka sisteminden 200 kat daha büyük. Astronomlar, gezegenin etrafındaki muhtemelen 30'dan fazla halkanın her birinin milyonlarca kilometre çapında olduğunu hesapladı.
28. Gelecek yıl gerçekleşmesi planan büyük proje 'kafa nakli' için geri sayım
33 yaşındaki Rus bilgisayar uzmanı Valery Spiridonov, Aralık 2017'de Dünya'nın ilk tam vücut nakli hastası olacak. Spiridonov, Werdnig-Hoffmann hastalığı olarak bilinen kas zayıflatıcı nadir bir genetik hastalığa sahip. Bu hastalığın, şu anda bilinen bir tedavisi bulunmamakta. Hastalık nedeniyle vücudundaki kasların yüzde 90’ı çalışmayan ve bu nedenle kafasının sağlıklı bir vücuda aktarılmasını isteyen Rus bilgisayar mühendisi Valery Spiridonov hayaline bir adım daha yaklaştı.
29. Tüy kadar hafif fakat çelikten güçlü, madde geliştirildi
Çinli bilim insanları, 'tüy kadar hafif olmasına karşın çelikten güçlü' bir süper madde geliştirdi. Çin Bilimler Akademisi Şanghay Seramik Enstitüsü araştırmacıları, köpüksü yapıya sahip süper maddenin 'mucize yapıtaşı' olarak da bilinen grafen tüplerinin elmas kadar kararlı bir hücresel yapıya dönüştürülmesi sırasında ortaya çıkarıldığını açıkladı.
30. Japonlar Ay'da reklam filmi çekmeye hazırlanıyor
Japon eczacılık şirketi Otsuka tarafından üretilen spor içeceği Pocari Sweat'in Ay'da reklam filmi çekilecek ilk ticari ürün olacağı belirtildi. Otsuka yetkilileri, reklam filmi için Amerikan uzayşirketi Space EX ile anlaştı. Reklam filmi için greyfurt aromalı içeceğin toz hâli, uzay yolculuğu için özel olarak tasarlanan bir kilogramlık titanyum bir kutu içinde Ay'daki Bürg kraterine gönderilecek. İçeceğin uzay yolculuğu da 2016'da gerçekleşecek.
31. Küba, HIV virüsünün anneden bebeğe geçişini engelledi
Dünya Sağlık Örgütü, Küba'nın anneden bebeğe AIDS hastalığına sebep olan HIV virüsünün geçmesini engellemeyi başardığını duyurdu. Bunun dünyada bir ilk olduğu söylenirken, her yıl 1,4 milyon HIV virüslü kadının anne olduğu belirtiliyor.
32. Danimarka’nın rüzgar türbinleriyle ürettiği elektrik enerjisi ulusal talebi aştı
Danimarka’nın rüzgâr tarlaları, ulusal elektrik talebinin yüzde 116’sını üretti ve ülkenin Norveç, Almanya ve İsveç’e güç ihraç etmesini sağladı. Temmuz ayında ise bu değer yüzde 140'a ulaştı.
33. Hawking kara delikten başka bir evrene geçişin mümkün olduğunu açıkladı
Hawking, tıpkı Nolan'ın Interstellar filminde olduğu gibi kara deliğe kapılan bir cismin farklı bir evrene geçiş yapabileceğini açıkladı. 'Kara deliğe düşen bilgi bir yerde belirmeli,' diyen Hawking, bunun için iki yol olduğunu söyledi. Dünyaca ünlü fizikçi, 'Kara deliğe giriş yapan şey, ya kara deliğin ucunda bir tür holograma dönüşüyor ya da alternatif evrende ortaya çıkıyor,' dedi.