Ünlü Toksikolog Gelecekteki Pandeminin Bir Mantarla Başlayabileceği Konusunda İnsanları Uyarıyor
Emily Monosson'un 'Blight'ta: Mantarlar ve Yaklaşan Salgın' adlı kitabı, mantar hastalıklarının doğaya ve insanlara yıkıcı etkilerini vurguluyor. Özellikle Amerikan kestanelerinin neredeyse yok olmasından bahsediyor. Mantarlar genellikle hayat verici olsa da, yabancı türlerin doğal dengesini bozabileceğine dikkat çekiyor. İklim değişikliği ve insanların etkileşimleri, mantarların yayılmasını ve adaptasyonunu etkileyebilir. Ancak evrim ve bilinçli çabalardan umutlu olmak mümkün. Mantar hastalıklarının önlenmesi ve korunması için bilinçli hareket etmek önemlidir. Kitap, doğanın ve insanlığın geleceğini düşündüren önemli bir konuyu ele alıyor.
1904 yazında Bronx'taki Amerikan kestane ağaçlarının başı dertteydi.
Normalde ince ve parlak yeşil olan yapraklar kenarlarından kıvrılıyor ve sararıyordu. Bazı ağaç dalları ve gövdelerinde pas rengi lekeler vardı. Bir sonraki yaza gelindiğinde, şu anda Bronx Hayvanat Bahçesi olan New York Zooloji Parkı'ndaki neredeyse tüm kestane ağaçları ölmüş ya da ölmek üzereydi.
1940'lara gelindiğinde, ana vatanı olan Amerika Birleşik Devletleri'nin doğusundaki neredeyse tüm Amerikan kestaneleri yok olmuştu.
Ağaçlar mikroskobik bir şeytan tarafından kesilmişti: Cryphonectria parasitica, kestane yanıklığına neden olan bir mantar.
Bu mantar Japon kestane ağaçlarına ithal edilmişti.
ABD topraklarına ulaştığında, orman yangını gibi yayıldı ve Amerikan kestanesini, Castanea dentata, işlevsel olarak yok olmaya sürükledi. Bugün, sadece uzun zaman önce ölmüş ağaçların hala yaşayan köklerinden çıkan olgunlaşmamış ağaçlar olarak da olsa, bazıları hala yetişmektedir.
Ancak bu filizlerin, bir zamanlar kestane ağaçlarının yaptığı gibi ormanın üzerinde yükselme, dokuz katlı bir bina kadar uzun durma umudu yok.
C. parasitica çevrede varlığını sürdürdüğü için, fidanlar filizlendikleri andan itibaren ölmeye mahkumdur.
Amerikan kestanesinin kaderi, mantarların yol açabileceği yıkımın yalnızca bir örneği.
Yeni kitabı Blight'ta: Mantarlar ve Yaklaşan Salgın adlı yeni kitabında yazar Emily Monosson, çam ağaçlarını, muzları, kurbağaları, yarasaları ve giderek artan bir şekilde insanları tehdit eden mantar hastalıklarını göz açıcı ve zaman zaman tüyler ürpertici bir şekilde anlatıyor.
Bütün mantarlar kötü değildir. Aslında Monosson, "çoğu mantar hayat verir" diye açıklıyor.
Mantarlar ölü organizmaların ayrışmasına yardımcı olarak temel besin maddelerinin geri dönüşümünü sağlarlar. Ancak insanlar dünyanın dört bir yanına seyahat ettikçe veya bitki ve hayvan ticareti yaptıkça, yabancı mantarlar ait olmadıkları yerlere gidiyor ve onlarla yaşamaya alışkın olmayan organizmalarla temas ediyor - bazen ölümcül sonuçlara yol açıyor.
Monosson, en acil gibi görünen konuyla başlıyor: Mantarlar insanlar için bir tehdit oluşturuyor mu?
Neyse ki insanlar - ve diğer memeliler - çoğu mantar için fazla sıcak. Monosson, 'Vücutlarımız Ölüm Vadisi gibidir,' diye yazıyor.37° Celsius iç sıcaklık, 12° ila 30° C sıcaklıkları tercih eden organizmalar için çok sıcaktır.
Dahası, bağışıklık sistemlerimiz potansiyel mantar düşmanlarını savuşturmada oldukça beceriklidir.
Bu nedenle bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler mantar enfeksiyonları açısından daha yüksek risk altında olsa da, diğer bulaşıcı hastalıklarla karşılaştırıldığında ciddi vakalar nispeten nadirdir.
Ancak iklim değişikliği mantarları daha yüksek sıcaklıklara uyum sağlamaya itebilir.
Monosson, son on yıl içinde insanları enfekte etmek üzere evrimleşen ve sağlık tesislerinde hızla yayılan Candida auris'e dikkat çekiyor. Vadi humması gibi insanlarda görülen diğer mantar enfeksiyonları da yüksek sıcaklıklarla birlikte yeni yerlere yayılabilir. Diğer türlerdeki mantar salgınları, mantar hastalıklarının ne kadar yıkıcı olabileceğine dair dersler sunmaktadır. Monosson bu salgınları ürkütücü ayrıntılarla anlatıyor.
Fusarium solgunluğu dünyaya sarı muz sağlayan bitkileri boğuyor.
Beyaz burun sendromunun nedeni olan Pseudogymnoascus destructans tarafından açlıktan öldürülen yarasa leşleri Amerika Birleşik Devletleri'ndeki mağaraları dolduruyor. Orta Amerika'da ve başka yerlerde kurbağaları inceleyen araştırmacılar, Batrachochytrium dendrobatidis veya chytrid tarafından boğulan popülasyonların azalıp yok olmasını dehşet içinde izliyor.
Belki de HBO'nun hit dizisi The Last of Us geleceğe dair gerçek bir bakış açısıdır.
Ama asla korkmayın, evrim devreye girebilir ve 'umut ışıkları' sağlayabilir, diye yazıyor Monosson. Etkilenen bitkiler ve hayvanlar mantar düşmanlarıyla daha iyi başa çıkabilmek için uyum sağlayabilir..
Chytrid tarafından dümdüz edilen bir avuç kurbağa popülasyonu yeniden ortaya çıkıyor.
Yosemite Ulusal Parkı'nda mantar bulaşmış kurbağalarda hastalık belirtisi görülmüyor. Ağaçlar da direnç kazanıyor olabilir. Amerika Birleşik Devletleri'nin batısındaki bazı beyaz çam ağaçları, pinus albicaulis, yüzyılı aşkın süredir ağaçları etkileyen bir hastalık olan beyaz çam kabarcık pasına karşı dirençli olmalarını sağlayan genlere sahip.
İnsanlar da yardım etmek için devreye giriyor.
Monosson, mantar hastalıklarının yayılmasındaki rolümüz göz önüne alındığında, belki de buna mecbur olduğumuzu savunuyor. Örneğin sonbaharda yarasaları şişmanlatmak, kış uykusu sırasında hayvanların yağ depolarını çalan beyaz burun sendromundan kurtulmalarına yardımcı olabilir.
Bazı araştırmacılar, Amerikan kestanelerini diriltme çabaları da dahil olmak üzere, çözüm bulmak için doğal dirence bile bakıyorlar.
Monosson, botanikçilerin ağaçları genetik olarak değiştirerek, 'bir gün kestanenin yeniden yükselebileceğini, meşe ve baldıran otları arasındaki yerini alabileceğini' umduklarını yazıyor.
Şimdilik en iyi umut, mantar hastalıklarını ilk etapta önlemek olabilir.
Monosson, 'İnsanlar hayvanları ve bitkileri ilk taşımaya başladıklarında, ormanları kestiklerinde, tarım alanlarını genişlettiklerinde, gezegenin korunması düşünülmemişti' diye yazıyor. 'Artık daha iyi biliyoruz.'
Yorum Yazın
sokucam artık pandeminize de aaa
tekrar başlıyoruz anlaşıldı 😡