Sanat Dünyasının Sırlarındandı: 'Dünyanın Kökeni' Tablosunun Modeli Halil Şerif Paşa'nın Metresi Çıktı

19. yüzyılda Fransız ressam Coubert'in 'Dünyanın Kökeni' isimli tablosuna modellik yapan kadının kim olduğu sanat dünyasının en çok merak ettiği konulardan biriydi. O sır bir buçuk asır sonra açıklığa kavuştu. Fransız uzmanların araştırmasına göre, bir kadının vajinasının resmedildiği tabloya modellik yapan kişi 'yüzde doksan dokuz ihtimalle' Osmanlı diplomatı Halil Şerif Paşa'nın metresi olan balerin Constance Queniaux...

Sergilendiği günden bu yana tartışma yaratan, sanat dünyasının en ünlü ve aynı zamanda gizemli tablolarından 'Dünyanın Kökeni'ne ilişkin merak edilen soru yanıt buldu. Fransız araştırmacılar Gustave Courbet'nin tablosuna modellik yapan kadının kimliğini açıkladı.

Sanat tarihçileri yıllarca resimdeki kişinin Courbet'nin sevgilisi olan, aynı zamanda ressamın ABD'li sanatçı dostu James Whistler'la da romantik bir ilişkisi olduğu belirtilen İrlandalı model Joanna Hiffernan'a ait olduğuna inanıyordu. Ancak Hiffernan’ın kızıl saçlı olması nedeniyle bu iddiaya da her zaman şüpheyle yaklaşılmıştı.

Ancak son yapılan bir araştırma resimdeki modelin renkli kişiliği ve sanat tutkusu ile tanınan, Tanzimat Dönemi'nin devlet adamlarından Halil Şerif Paşa'nın metresi balerin Constance Queniaux olduğunu ortaya çıkardı. 

Queniaux resmin yapıldığı 1866 yılında Osmanlı diplomatı Halil Şerif Paşa'nın metresiydi. Ayrıca resmi Halil Paşa'nın kendi erotik koleksiyonu için sipariş ettiği biliniyordu.

Söz konusu kanıta ise Fransız yazar Alexandre Dumas (Üç Silahşörler'in meşhur yazarı Alexandre Dumas'ın yine yazar olan oğlu) ve Fransız kadın yazar George Sand arasındaki yazışmalarda rastlandı. 

Keşfi yapan Fransız tarihçi Claude Schopp, Queniaux bağlantısına bir kitap için Dumas'ın mektuplarını incelerken rastladı. Mektuptaki bir bölümde 'Kimse öyle Bayan Queniault'un en hassas ve en göz alıcı iç kısmını boyayamaz' yazıyordu.

'Genellikle uzun süre çalıştıktan sonra bir keşif yaparım' diyen Fransız tarihçi 'Bu kez hemencecik oldu. Neredeyse adil değilmiş gibi hissettiriyor' diyerek şaka yaptı. Schoop keşfini Fransız Ulusal Kütüphanesi'nin baskı bölümü şefi Sylvie Aubenas ile de paylaştı. Aubenas AFP'ye yaptığı açıklamada 'O dönemden gelen kanıt Courbet'nin modelinin Constance Queniaux olduğuna yüzde 99 oranında inanmama yol açtı' dedi.

Sergilendiği ilk günden bu yana hakkındaki tartışmalar bitmeyen tablo yıllar boyu çok sayıda el değiştirdi. 1955’e gelindiğinde Paris’te bir müzayedede 1.5 milyon Fransız Frangı’na satıldı. Yeni sahibi, psikanalist Jacques Lacan’dı. Lacan ve eşi Sylvia Bataille tabloyu uzun süre evlerinde tuttu. Lacan 1981’de öldüğünde, Fransız Hazine Bakanlığı ailenin vergi borcunu tablo karşılığında silmeyi kabul etti ve ‘Dünyanın Kökeni’, bugün de hâlâ sergilendiği Orsay Müzesi’ne (Musée d’Orsay) taşındı.

Osmanlı bağlantısı nedeniyle Türkiye’de de yakından bilinen tablo hakkında Enis Batur ‘Elma’ isimli bir kitap yazmıştı

Kahire'de doğan ve Türk-Arnavut bir aileden gelen Halil Şerif Paşa, Osmanlı'nın Paris Büyükelçiliği, Hariciye Nazırlığı gibi üst düzey görevlerde bulundu. Gerek devlet adamlığı, gerekse sanatseverliği ve özel hayatı ile Tanzimat Dönemi'nin en renkli kişiliklerinden birisi olan Paşa, İngres'in 'Türk Hamamı' (1862), Courbet'in iki kadını yatakta gösteren 'Uyku' (1866) adlı eserlerinin de siparişini vermiş ve koleksiyonuna katmıştı.

Özellikle kumara olan düşkünlüğüyle ekonomik sıkıntılar yaşayan Halil Şerif Paşa, çok sayıda tablosunu satmak zorunda kalmıştı.

Kaynaklar: Sputnik, Gazete Duvar