New York Manhattan'ı ve Pek Çok Amerikan ve Avrupa Şehrini Çepeçevre Saran Gizli Tel Ne Anlama Geliyor?
New York'un merkezi kabul edilen Manhattan adası, 18 mil uzunluğunda şeffaf bir telle çepeçevre sarılı.
Aynı şekilde New Jersey, Atlanta, St. Louis, Los Angeles, Baltimore, Dallas gibi yerlerde de bu telden var. Bazı Avrupa şehirlerinde de olduğu biliniyor. Biliniyor diyoruz; çünkü bu teli çıplak gözle görmeniz oldukça zor. Ancak yerini biliyor olmanız ve dikkatle bakmanız gerekir.
Eruv adlı bu tel, Yahudi inancının kurallarını gevşetmek adına şehirlerin etrafına gerilmiş.
Şöyle açıklayalım; Cumartesi günü Yahudiler için Şabat günü ve kutsal. Bu gün çalışmak ve dünyevi işlerle ilgilenmek kesinlikle yasak. Sebebi de Yahudi hukuku Talmud'a göre şöyle açıklanmış;
“Altı gün iş yapılacak; ama yedinci gün, RAB'be kutsal olan kutsal bir dinlenme Şabatı'dır; Şabat gününde kim bir iş yaparsa, muhakkak ki ölümle cezalandırılacaktır. Bu nedenle İsrailoğulları, nesiller boyunca Şabat'ı sürekli bir antlaşma için kutlayacaklar. O sonsuza dek Benim ve İsrailoğulları arasında bir işarettir; çünkü RAB göğü ve yeri altı gün içinde yarattı ve yedinci günde işten ayrıldı ve dinlendi.”- Çıkış 31: 12-17
Bilmeyenler için Talmud hukukunu kısaca özetleyelim.
Talmud, dünyadaki her olasılık, her senaryo için dini kurallar bütünü içeren dünyanın en kapsamlı hukuk sistemi. Atıyorum; evden çıktınız, elinizde ekmek dolu bir poşet varken biri size çarptı ve poşetteki ekmek düştü. Bunun Talmud'da mutlaka bir karşılığı var. Aklınıza gelebilecek her ama her şeyi kanunlaştıran ve ömrünü tamamen buna adayan Yahudiler var.
Dönelim bu gizli teli açıklayacak olan Şabat kurallarına. Cumartesi günü bir Yahudi neredeyse hiçbir şey yapamaz.
Herhangi bir eşya taşınamaz; anahtar ve telefon bile. Bebek arabası veya tekerlekli sandalye kullanılamaz. Bir bebek bile kucağa alınıp gezdirilemez. Kısacası 'iş yapmak' olabilecek her şey yasak. Bu kurallar evde biraz daha esnek; evde eşyalar taşınabilir örneğin, Ancak çoğunlukla önceden hazırlanan masalarda toplanılır ve Şabat yemekleri yenilerek sohbet edilir. sinagoglarda ayinlere katılmak, Tevrat okumak, ibadet etmek bugün yapılan temel aktivitelerdir. Ancak günümüz dünyasında bu kurallara uymak epey bir zorlayıcı.
Şabat Cuma güneş batınca başlayıp Cumartesi güneş batınca bitince bitiyor. Yahudiler bu kuralları esnetmenin bazı yollarını bulmuş.
Örneğin gökdelenlerde çalışan Yahudilerin Cuma iş çıkışı asansör düğmesine basmamaları, elektronik bir cihazı kullanmamaları gerekiyor. New York'ta pek çok binada Cuma akşam iş çıkışında asansörler her katta otomatik olarak durup açılıyor; böylece Yahudiler asansörü 'kullanmamış' oluyorlar. Ampul yakıp söndüremedikleri için önceden saati ayarlanmış, belli saatlerde kendiliğinden yanıp sönen ampuller kullanıyorlar. Bunun gibi pek çok kolaylıkları var.
Günümüzde bu kurallara uymak epey zorlayıcı demiştik, Yahudi alimleri de kendilerince dini yorumlamış ve duvar, avlu ile tanımlanan ev alanını genişletmeye karar vermişler.
Tüm şehri bir telle sararak bölgeyi büyük bir eve çevirmiş oluyorlar. Böylece bu alanda eşya taşınabiliyor ve evde yapılabilen her şey koca şehir için geçerli oluyor. Telin belli kuralları var; örneğin bölgede bir nehir veya orman; yani doğa varsa oraya tel çekmeye gerek yok. Orası sınır olabiliyor. Şehirde de ya özel direkler dikiyor, ya da elektrik direklerini kullanıyorlar. Elektrik direği tek başına sınır olamıyor; üstüne bir çubuk dikip teli buradan geriyorlar çünkü tel en üstte olmalı. Elektrik direğini kapı, teli kiriş gibi düşünerek 'ev' oluşturuyorlar.
Koca bir şehrin "özel mülk" haline getirilmesi bazı kişiler için rahatsız edici.
New York, her dinden ve milletten milyonlarca insanın sürekli geçip gittiği bir yer. Buraya özel mülk gibi davranılması ve ev ilan edilmesi kulağa tuhaf gelse de, inanç özgürlüğü sebebiyle bu durumun herhangi bir yaptırımı yok. Yine de aynı inanca sahip olmayan birinin kendi özel mülkünün bir inancın evinin sınırı olarak çizilmesi ilginç.
Her Perşembe günü şafak öncesi bir haham Manhattan'ın etrafındaki teli gezerek bir sorun olmadığını kontrol ediyor.
Telde kimi zaman kırılmalar oluyor ve hızla tamir ediliyor. Telin bakım ve onarımının sadece New York'ta yıllık 100.000 dolar tuttuğu biliniyor. 2011 yılında Birleşmiş Milletler binasının yıkılması sırasında telin bir kısmı kırıldı ve onarmak için güvenliği aşıp teli onaramadılar. Bu durum geçici bir paniğe ve krize sebep oldu.
Kimilerine göre dini işine geldiği gibi yorumlama, kimine göre gelenek, kimine göre saçmalık. Eruv, şehirleri, evleri, diğer Yahudileri de aile üyeleri olarak gören Yahudi cemaatinin gücünün sembollerinden biri.
Hem geleneklerine, hem de birbirlerine çok bağlı olan cemaat; bu sayede dünyadaki en güçlü toplumlardan birini oluşturuyor.
Peki siz bu gizli tel uygulaması hakkında ne düşünüyorsunuz?
Bu içerikler de ilginizi çekebilir;
Uzay Çağında Teknolojiyi Reddeden Topluluk: Amişler
Yorum Yazın
Muta nikahı kıyıp kızlarla yattıktan sonra onları boşayan “sözde” müslümanlar gibi şehre tel gerip evin içindeymiş gibi davranarak Allah’ı kandırmaya mı çalı... Devamını Gör
Yobaz her yerde yobaz :D
E oturup yedikleri yemekleri yapan iş yapmış olmuyor mu? Anahtar cüzdan bile taşımak yasak nedir ya?